Dagblaðið Vísir - DV - 15.06.2002, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 15. JÚNÍ 2002
11
Skoðun
áður en ólæknandi málgleði bar
hann ofurliði og braut upp geð-
vonsku hans.
„Viltu færa þig, góði,“ sagði hún
við manninn með svörtu buxumar.
í huga hans birti til. Hún hafði tek-
ið eftir honum sem var fyrsta skref-
ið að árangri þess ef maður stóð í
mótmælaaðgerðum. Hann svaraði
auðvitað engu því aðalatriðið var
að standa þögull og kyrr.
Hún horfði á hann undrandi og
hann las andlit konu sinnar eins og
út mn glugga þar sem hann var
kominn djúpt í eigið sjálf.
„HQeyptu mér fram eins og skot,“
sagði konan og óþreyju gætti í rödd
hennar.
Hann var smeykur um að hún
myndi ganga á hann og velta hon-
um um koll og ákvað að 5 mínútur
væru ábyggilega að baki. t snar-
hasti gerði hann æfingarnar og
varð eins og hann átti að sér.
Stjarfanum sleppti og maðurinn
lifhaði við og hann ítrekaði fyrri
ósk.
„Ætlarðu að stytta buxumar?"
spurði hann og vonaðist eftir hlýj-
um orðum og jafnvel ástaratlot-
um. En hún svaraði pirruð
að hún væri búin að svara
því. Hann hætti við að
frjósa aftur þótt fullt til-
efni væri vissulega til.
Tillitssemi
Næstu dagana
varð hann stjarfur
á óliklegustu stöð-
um og fann að
konan náði hin-
um þöglu skila-
boðum. Hún var
farin að sýna hon-
um óvenjumikla til-
litssemi og það vakti
gleði í hjarta hans að
sjá árangurinn.
En eitt sinn mistókst
honum. Þau voru komin
upp í rúm þegar hún stuðaði
hann svo hann fór i mót-
mælaástand. Hann
fylgdist hálfluktum augnalok-
um með þegar kona hans slökkti á
náttlampanum og teygði sig í hann
og kyssti hann stjarfan góða nótt.
Hann losaði um ástandið fimm mín-
útum seinna en gekk illa að slaka á
öllum vöðvum. Hann ákvað að ekki
þýddi að beita þessu uppi í rúmi.
Slíkt bæri engan árangur aðstæðna
vegna.
Um veturinn hafði fjölskyldan
sammælst um að halda í sumarfrí
til Portúgals. Tilviljun hagaði því
þannig að sama dag
Þegar fjölskyldan gekk
inn í Leifsstöð duldist
engum hver stjórnaði.
Konan og bömin gengu í
halarófu á eftir mannin-
um og ef hann yrti á eitt-
hvert þeirra var honum
svarað blíðlega og allir
kinkuðu ákaft kolli. Það
mátti ekki gerast að
hann yrði stjarfur í
grennd við Kínverjana.
héldu utan kom hinn umdeildi kín-
verski forseti til íslands.
Uppnámið sem rikti á landinu
vegna kínverska leikfimihópsins
fór ekki fram hjá neinum. Konan
kallaði til fundar með bömunum og
lýsti af því áhyggjum að til vand-
ræða gæti komið í flugstöðinni ef
maðurinn héldi þeim hætti sínum
að fara í mótmælastöðu.
„Portúgalar vilja ábyggilega ekki
fá fólk eins og pabba ykkar í heim-
sókn þannig að við verðum að
tryggja að þessi árátta hans komist
ekki upp,“ sagði konan og taldi allt
eins víst að portúgalska lögreglan
hefði viðbúnað i Leifsstöð.
„Þið megið alls ekki særa hann i
flugstöðinni. Þá verðum við
kannski að hætta við Portúgalsferð-
ina,“ ítrekaði hún með þunga við
bömin eitt sinn þegar maðurinn
stóð freðinn frammi í forstofu eftir
að konan hafði ekki fallist á að
bursta skóna hans.
Undraverð breyting varð á heim-
ilinu eftir þetta. Þetta varð síðasta
mótmælastaðan hans í bili því allar
hans óskir voru uppfylltar með bros
á vor. „Já, pabbi“ eða „já, ástin
mín“ voru stöðluð svör og strax var
bragðist við óskum hans í tvo sólar-
hringa áður en halda skyldi af landi
brott. Hann var sigrihrósandi og
naut valdsins, án þess þó að mis-
beita því nema í smærri málum.
Eiginlega var hann guðs lifandi
feginn því stöðumar voru orðnar
honum erflðar. Hann var orð-
inn þreyttur á að spenna
vöðvana og hverfa inn í sjálf-
an sig. Erfiðast fannst honum
að þegja.
Þegar fjölskyldan gekk inn í
Leifsstöð duldist engum hver
stjómaði. Konan og bömin
gengu í halarófu á eftir manninum
og ef hann yrti á eitthvert þeirra
var honum svarað blíðlega og allir
kinkuðu ákaft kolli. Það mátti ekki
gerast að hann yrði stjarfur í
grennd við Kínverjana.
Þegar leiðir hundraða manna
fylgdarliðs kínverska forsetans og
litlu íjölskyldunnar skárust gekk
allt að óskum. Lífsmörk mannsins
héldust óbreytt og ekki kom til
vandræða. Fjölskyldunni var létt.
í skýjunum
Löngu áður en flugvélin hóf sig
til lofts var hann í skýjunum.
Valdatakan hafði að hans mati
heppnast fullkomlega. Honum
þótti svo óendanlega vænt um
konuna og bömin, sem hlýddu
hverri bendingu, að hann næstum
svimaði.
Portúgal með sól og sandi birt-
ist fjölskyldunni. í fyrstu ferðinni
á ströndina var allt eins og best
varð á kosið. Allir fengu sólstóla
og lífiö var fullkomið þegar þorsti
sótti á húsbóndann.
Hann leit brosandi á konu sina
og sagöi hlýlega: „Farðu fyrir mig
á barinn og náðu í appelsínusafa
með klaka.“
Það hnussaði í konunni. „Þú
getur bara sótt hann sjálfur og
náð í eitt glas fyrir mig í leiðinni,"
sagði hún og brosti sínu breiðasta
handan við portúgalskt landa-
mæraeftirlit.
Maðurinn var steinhissa á
breyttu viðmóti. Hann íhugaði að
fara i mótmælastöðu en hætti við.
„Það er ekki hægt að vera fros-
inn í sólskini," hugsaði hann og
staulaðist á fætur til að kaupa
appelsínusafa handa sjálfum sér
og konunni.
Forboðna landið
6Sigmundur Ernir
Rúnarsson
Ritstjórnarbréf
í ágætri bók sinni, Forboðna borg-
in, skrifar kanadíski fréttamaðurinn
William Bell um örlagaríka vist sína
i Peking, höfuðborg Kína, seint á síð-
ustu öld. Þar starfaði hann um árabil
sem fréttaritari hjá kanadískri sjón-
varpsstöð og flutti reglulega fréttir af
þjóðmálum í þessu sögufræga risa-
veldi. William bjó ásamt ungum syni
sínum skammt frá Torgi hins
himneska friðar og þegar átökin
brutust þar út á milli kinverskra
námsmanna og stjórnvalda urðu
feðgarnir innlyksa í blóðugri borg.
Lýsingar feðganna á hrikalegri að-
fór kínverskra ráðamanna að alþýðu
manna örlagaárið 1989 era átakanleg-
ar og sláandi. Enda þótt mikið hafi
verið skrifað um blóðbaðið á torginu
þar sem ráðamenn létu hermenn,
gráa fyrir jámum, valta yfir vopn-
lausa námsmenn, er óviða hægt að
nálgast þennan myrka kafla i sögu
Kína með jafn persónulegum hætti
og í fyrrnefndri bók. Hún nær þvílík-
um tökum á lesandanum að hann
fær nýja sýn á mikilvægi tjáningar-
frelsis og annarra mannréttinda.
Maður gegn vígvél
í þessari bók segir af veikri rödd
sem náði samt athygli umheimsins
um tíma, en galt fyrir þá athygli með
lífi sinu og limum. Frægt er þegar
mjósleginn námsmaðurinn stóð
hreyfmgarlaus framan við vígalegan
skriðdreka og hindraði fór hans á
torginu um tíma. Sú mynd lifir í
huga lesandans og þeirra sem séð
hafa ljósmyndina af þeim atburði.
Hún er táknmynd vonar í válegum
heimi. Og hún sýnir betur en aðrar
myndir hversu þrá fólks eftir frelsi
getur verið sönn og einörð. Og lífinu
sterkari.
William Bell og sonur hans
komust burt frá hildarleikanum á
Torgi hins himneska friðar fyrir
þrettán árum eftir að hafa ratað í
miklar raunir og langvarandi að-
skilnað. Þeir komust heim til Kanada
og gátu um frjálst höfuð strokið. Þeir
komust í meira návígi við nöturleika
valdsins en flestir Vesturlandabúar
hafa gert á seinni árum og kynntust
meiri og ákafari grimmd en nokkur
heilvita maður fær skilið. Þeir skrif-
uðu sögu sína sem er sterk áminning
um að stór hluti mannkyns nýtur
ekki frelsis.
Gleymda fólkið
Bókin um forboðnu borgina í Kina
kom út fyrir átta áram og enda þótt
hún hafi vakið menn til umhugsunar
var næsta auðvelt að leggja hana frá
sér að lestri loknum og opna aðra
bók um annað efni. Hugurinn vék
smám saman frá Kína og fólkinu þar,
missi þess, sorginni, óttanum og
eymdinni. Jafnt lesendur sem heilu
fréttastofurnar sem kenna sig við
frelsi og fagmennsku gleymdu því
fljótt að eftir sátu i Kína margar þús-
undir lýðræðissinna sem voru fang-
elsaðar fyrir andbyltingaráróður.
Og þetta fólk vill gleymast. Stór
hluti þessa fólks sem heimsbyggðin
hreifst af fyrir óbilandi baráttuþrek
sitt á sínum tíma situr enn í fangels-
um í Kína eða er geymt í vinnubúð-
um þar í landi. Amnesty
International hefur ítrekað farið
fram á það við kínversk yfirvöld að
gerð verði grein fyrir afdrifum fóm-
arlamba blóðbaðsins og þeir sem enn
eru í haldi veröi látnir lausir án skil-
yrða. Samtökin vilja að þeir ábyrgu
verði látnir svara til saka, en vita-
skuld fá þau engin svör. Kína er kúg-
unarland.
Kúgunin eykst
Líklega er ekkert land í heiminum
þar sem mannréttindi eru jafn fótum
troðin og í Kína. Á síðustu árum hef-
ur kúgun á pólitískum andstæðing-
um Pekingvaldsins aukist mjög mik-
ið að því er segir í nýrri skýrslu Am-
nesty International sem byggð er á
vönduðum og ítarlegum rannsókn-
um. Margur hefði haldið að skömm-
in sem Kínastjórnin fékk fyrir blóð-
baðið fyrir þrettán árum hefði kennt
henni einhverja lexíu, en svo er ekki.
Alþýða manna i landinu er verr sett
eftir það en áður.
Ástæðan er vitaskuld sú að stjórn-
völdum í Kína er nákvæmlega sama
um orðspor sitt á meðal þeirra sem
telja sig búa í frjálsum hluta jarðar-
innar. Kínastjórn hefur í áratugi
minnt á mátt sinn. Þar er styggur
risi á ferð sem kemst upp með hvað
sem er vegna stærðar sinnar og ægi-
valds í sínum viðkvæma heimshluta.
Því er það jafnan svo að leiðtogar
Vesturlanda hafa talað í hálfum
hljóðum við kínverska ráðamenn um
kúgun þeirra á þjóð sinni. Enginn
þeirra hefur byrst sig, hvað þá meir.
Æ meiri þögn
Á næstu áram mun þögn vest-
rænna ráðamanna um ofríkið og of-
beldisglæpina í Kína verða æ meira
áberandi á meðan mannréttindabrot-
um í landinu fjölgar. Ekkert bendir
til þess að nokkurt lát verði á póli-
tískum og trúarlegum ofsóknum í
landinu á meðan ráðamenn á Vestur-
löndum bjóða kollegum sínum í Kína
til borðs og tala um veðrið og fossa og
fjöll. Kínastjóm stafar engin hætta af
þessum gestgjöfum sínum sem
stjóma þeim í reynd eins og dapurleg
dæmin sanna.
Á nœstu árum mun þögn
vestrœnna ráðamanna
um ofríkið og ofbeldis-
glœpina í Kína verða æ
meira áberandi á meðan
mannréttindabrotum í
landinu fjölgar. Ekkert
bendir til þess að nokkurt
lát verði á pólitískum og
trúarlegum ofsóknum í
landinu á meðan ráða-
menn á Vesturlöndum
bjóða kollegum sínum í
Kína til borðs og tala um
veðrið og fossa og fjöll.
Kínastjórn stafar engin
hætta af þessum gestgjöf-
um sínum sem stjórna
þeim í reynd eins og dap-
urleg dæmin sanna.
Þetta er ekki síst dapurlegt í ljósi
þess að voðaverk stjómvalda í Kína á
hendur þegnum sínum era að verða
æ verri en áður hefur tíðkast og verð-
ur þó seint sagt um sögu Kína frá tím-
um Maó formanns að hana vanti
blóð, svita og tár. Nýjustu skýrslur
Amnesty Intemational era til vitnis
um þessa ömurlegu þróun. Þær eru
vandlega geymdar ofan í skúffum
vestrænna ráðamanna, svo sem uppi
á íslandi. Og þola illa júníbirtuna
þessa dagana þegar dekkuð era lang-
borðin fyrir forsetann sjálfan.
Alger villimennska
Þessar skýrslur sýna algera villi-
mennsku. Þær sýna valdsjúka ráða-
menn sem beita dauðarefsingum að
eigin geðþótta. í Kína geta um 60 ólík
brot leitt til dauðadóms, þar á meðal
er sala á skemmdum mat, en þar fyr-
ir utan má nefna skattsvik, spillingu,
mútur, hórmang, neyslu og sölu á eit-
urlyflum og ofbeldisglæpi. Staðfest er
að á síðasta ári hafi ríflega fjögur
þúsund dauðadómar verið felldir í
Kína og hálft þriðja þúsund manna
verið tekið af lífi, margt án dóms og
laga.
Amnesty hefur einmitt sérstakar
áhyggjur af auknum fjölda mála þar
sem kínverskir þegnar eru dæmdir
til margra ára fangelsisvistar án þess
að njóta réttlátrar dómsmeðferðar.
Þar fyrir utan benda skýrslur sam-
takanna til þess að Kínastjórn noti
mjög í auknum mæli gæsluvarðhald
þar sem fólki er haldið jafnvel árum
saman án ákæra og dóms, auk þess
sem fjölmörg dæmi um pyndingar og
aðra ómannúðlega meðferð á fóngum
hafa borist samtökunum á síðustu
árum og mánuðum.
Líkamsmeiðingar
Alkunna er að játningar fengnar
með pyndingum eru samkvæmt al-
þjóðalögum ekki heimilar sem sönn-
unargögn í réttarhöldum. í Kfna eru
slíkar játningar iðulega notaðar við
réttarhöld eins og segir í bréfi Am-
nesty á íslandi til forseta íslands á
miðvikudag. Þar segir jafnframt að
algengustu pyndingaraðferðirnar séu
barsmíðar og spörk, raflost og aðfar-
ir þar sem fólk er hengt upp á hönd-
unum, það hlekkjað og fest í sárs-
aukafullri líkamsstellingu og mein-
aður svefn og matur.
Þessi grimmdarverk eru unnin
skipulega á kínverskum þegnum í
Alþýðulýðveldinu Kína sem líklega
er eitthvert mesta rangnefni þjóðar
sem þekkist í seinni tíma sögu. Kína
er aðili að samningi Sameinuðu þjóð-
anna gegn pyndingum en heimilar
ekki óháðri eftirlitsnefnd Sameinuðu
þjóðanna að rannsaka ásakanir um
pyndingar. Kínastjórn er reyndar að-
ili að fjölda annarra alþjóðlegra
samninga sem gerir hana virðulega
og vandaða á pappimum en raun-
veruleikinn er allt annar og ógeðsleg-
ur.
Ljótur blettur á sögunni
Það er ábyrgðarhluti fyrir lýðræð-
isþjóð að sælda saman við kaldrifjaða
blóðhunda eins og ráðamenn í Kína
era í reyndinni þegar þeir leggja frá
sér munnþurrkuna. Enn meiri
ábyrgðarhluti er að fara að kröfum
þeirra og sveigja af leið mannréttinda
og frelsis til að geðjast þeim sem gest-
gjafar. Þau alvarlegu afglöp sem ís-
lenskir ráðamenn hafa framið við
undirbúning að komu Kínaforseta til
landsins á síðustu dögum eru ljótur
blettur á sögu íslenska lýðveldisins.
Þau gleymast ekki.
Þegar tímar liða fram verður þessa
bjarta og heita júnímánaðar minnst í
íslenskum sögubókum fyrir fyrstu
fangabúðirnar sem íslensk stjómvöld
hafa tekið í gagnið. Þar verður ekki
skrifað um varið land, heldur lokað
land. Þessara júnídaga verður
minnst fyrir æði aumkunarverðan
undirlægjuhátt gagnvart einum
mestu mannréttindaböðlum sem enn
ríkja i heiminum. Þessara daga verð-
ur minnst fyrir íslenska ráðstjórn og
ráðvillta menn, dagana þegar lýð-
ræði vék fyrir einræði á íslandi.