Dagblaðið Vísir - DV - 15.06.2002, Blaðsíða 36

Helqctrblað 33 "V" LAUCARDAOUR 15. JÚNÍ 2002
Auðvitað er það alltaf smekksatriði hvort menn telji ákveðna einstaklinga
prímfröt eður ei. Til dæinis er Herbert Guðmundsson ekki óuindeilanlegt
prímfrat eins og Kevin Costner.
Að slá í
Hi/enær sastu síðast ígóðra vina hópi á
kaffihúsi eða íheitum potti og einhver í
hópnum sagði: „Mikið óskaplega hlakka ég
til að sjá næstu mgnd Kevins Costners“?
Sennilega hefur þú aldrei lent íþessu nema
að fullgrðingunni hafi verið fglgt eftir með
háværum hlátri. Hann Kevin er nefnilega
„one hit wonder“ eða „prímfrat“. Verri örlög
getur listamaður ekki hlotið þvíhann á sér
ekki viðreisnar von ef hann hefur einu sinni
verið stimplaður sem slíkt. Sn hvað þgðir
þetta hugtak og getum við íslendingar stát-
að afsvona fgrirbæri?
Sagan geymir ótal dæmi um prímfröt en höfuðskil-
yrðið er að slá í gegn fyrir eitthvert eitt lag, eina
kvikmynd o.s.frv. Ekki skemmir ef þetta er frumraun
listamannsins en það er þó ekki nauðsynlegt skilyrði.
Listamaðurinn kemst á forsíður allra tímarita og dag-
blaða, hann veröur eftirsóttasti einhleypingurinn í
bænum og menn slúðra um hann á öllum götuhorn-
um. Með öðrum orðum: hann er tekinn í guðatölu í
nokkrar vikur eða mánuði. Það er meira að segja til
heil stofnun sem framleiðir prímfröt. Sú stofnun kall-
ast Evróvisjón og meðal afkvæma hennar eru Dana,
sú írska sem söng All kinds of everything og Nicole,
sú þýska sem geröi Ein bisschen frieden ódauðlegt.
Kerfið virkar þannig að annaðhvort mun listamað-
urinn lifa um ókomin ár á toppi frægðarinnar eða,
sem er mun líklegra, hann bætist í hóp mishæfileika-
ríkra listamanna á borð viö Del Shannon (sá sem
samdi og flutti Runaway), Vanilla Ice (Ice, Ice baby)
og strákana sem sungu In the year 2525 fyrir 30 árum.
Ég man ekki hvað þeir síðustu heita en það er ekkert
undarlegt eðli málsins samkvæmt.
Bransinn er miskunnarlaus því oft er heilmikið í
^6^11 ••• einu sinni
listamennina spunnið. Fljótlega verður prímfratið
það allra hallærislegasta sem til er og enginn vill við-
urkenna að hafa haldið upp á það. Það þykir í besta
falli fyndið að hafa fllað það en yfirleitt þora menn
ekki að viðurkenna það fyrr en mörgum árum síðar.
Fjölmörg dæmi eru t.d. um listamenn sem hafa átt
fína spretti eftir smellinn sem skaut þeim upp á
stjörnuhimininn en öllum var nákvæmlega sama.
Örlög listamannsins sem verður fyrir stimpluninni
eru oft sorgleg en þó með undantekningum sem betur
fer. Hann treður upp á litlum klúbbum og kynntur
sem náunginn er söng hinn eða þennan smellinn. Ef
hann er sæmilega áhugaverður kemst hann í ein-
hverjan ódýran spjallþátt og segir þar frá hlutskipti
sínu. Eftir tuttugu mínútna frægð beið hans tuttugu
ára þunglyndi með öllu tilheyrandi, drykkju, eitur-
lyfjaneyslu og fleiri hræðilegheitum. Téður Del
Shannon tók sitt eigið líf fyrir tólf árum eftir marga
áratugi í myrkrinu. Hann er ekki eina prímfratið sem
gafst upp.
íslensk prímfröt af ýmsum toga
Einsi áttavillti (þú vilt ganga minn veg o.s.frv.) er
sennilega okkar frægasta prímfrat en við eigum ann-
að sem fylgir fast á eftir. Fratið kallast Alda. Hún er
ekki hæfileikalaus stúlka hún Alda Björk Ólafsdóttir
en ég er ekki viss um að unnendur tónlistar fjölmenni
í Skífunni þegar næsta afurð hennar lítur dagsins
ljós. Hún tröllreið flestum vinsældarlistum Evrópu
sumarið 1998 með tónlist sem hún kallaöi „trölla-
popp“ og eflaust eru einhverjar skynsamlegar ástæð-
ur fyrir þeirri nafngift. Hittarinn kallaðist Real good
time. Skemmtileg og grípandi tónsmíð með viðlagi
sem maður læröi undireins. Fleiri urðu smellirnir
hins vegar ekki. Það sáu flestir að hér var á ferðinni
dæmigert primfrat. Tröllapoppið yrði sum sé ekki
klassískt. Við eigum auðvitað fleiri prímfröt þó þau
séu ekki eins gríðarleg. Það finnst tU dæmis engum
gaman að Herberti Guðmundssyni í raun og veru þótt
hann haldi það sjálfur, en menn syngja kannski með
þegar Can’t walk away heyrist í útvarpinu. Og þá á
mjög kaldhæðnislegum forsendum.
Auðvitað má líka víkka skUgreininguna. Við getum
tU dæmis sagt að allir sem eru mikið í sviðsljósinu á
einhverjum vettvangi um nokkurt skeið séu að vissu
leyti prímfröt. Hver man tU dæmis ekki eftir Friðriki
2000, sá sem lék í EgUs-orku auglýsingunum? Hann
getur í besta falli snúið aftur eftir nokkur ár og leik-
ið sömu figúruna aftur og annaðhvort hlæjum við
eða, sem er mun verra, við fyllumst nostalgískri
gleði. Annar í afþreyingarbransanum sem ekki hefur
náð aö endurtaka fyrsta smellinn er hinn mistæki en
ágæti leikstjóri Júlíus Kemp. Ég held að enginn geti
haldið því fram með góðri samvisku að hann hafi gert
eitthvað sem komst með tærnar þar sem Veggfóður
hafði hælana. Við skulum bíða og sjá.
Og það leynast prímfröt víða í þjóðlífinu. í pólitík-
inni mætti nefna Júlíus Sólnes, þingmann Borgara-
flokksins frá 1987 tU 1991 og umhverfisráðherra og
ekki má gleyma flokksbróður hans, Óla Þ. Guðbjarts-
syni sem var dóms- og kirkjumálaráðherra í sama
ráðuneyti. Ef maður vill tala sæmUega ábyrgðarlaust
þá má kannski segja að Borgaraflokkurinn í heUd
sinni hafi verið primfrat. Og reyndar öU svona fýlu-
framboð eins og Þjóðvaki og félagsskapurinn sem
Stefán Valgeirsson stofnaði þegar hann varð súr út í
Framsókn.
Ágætur þjóðfélagsrýnir sem ég ræddi við um dag-
inn taldi Þorstein Pálsson, fyrrum forsætisráðherra,
vera pólitískt prímfrat par exeUence. Rökin voru þau
að Þorsteinn hefði leitt Sjálfstæðisflokkinn í gegnum
kosningarnar 1987 og niðurstaðan var ... ja-, ekki góð.
Svo ákvað hann að það væri góð hugmynd að leiða
ríkisstjórn og hún geispaði golunni eftir rúmt ár. Síð-
an hvarf hann. Ég legg þessa útnefningu undir dóm
lesenda.
Nú, það verður spennandi að sjá hvort Helgi Seljan
hinn ungi og félagar hans í Biðlistanum verði prím-
fröt. Þeir tóku kommana í nefið í sveitarstjórnarkosn-
ingunum í Fjarðabyggð um daginn og feUdu lifseig-
asta meirihluta landsins. En verða þeir jafn langlífir
sjálfir?
Það er auðvitað hugsanlegt að íslendingar eignist
primfrat allra prímfrata. Það gæti kallast Kári Stef-
ánsson en við þurfum að bíða í nokkur ár tU að sjá
hvort hann endi sem nóbelsverðlaunahafi eða falsspá-
maður á ruslahaugum sögunnar. Það skiptir engu
máli hve hetjulega hann reynir að telja okkur trú um
að allt sé í lagi hjá íslenskri erfðagreiningu. Við vUj-
um lyf við sjúkdómum eins og geöklofa undir eins. Ég
vona að hann fái verðlaunin.
Jæja, hvaða lærdóm getum við dregið af þessari
sögu? Jú, hann er einfaldur. Sígandi lukka er best,
hvort sem það eru listamenn, pólitíkusar eða bara
fólkið í landinu almennt. Maður á bara að taka þessu
rólega. Jóhanna Sig orðaði þetta vel þegar hún sagði
einhverjum misserum áður en hún stofnaði Þjóðvaka:
„Minn tími mun koma!“ Úbbs. -JKÁ