Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.2002, Blaðsíða 11

LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 2002
11
Tvífari Gunnars á Hlíðarenda
Jónas
t*' Haraldsson
aðstoöarritstjóri
Laugardagspistill
„Bíddu nú aðeins, mín kæra, ef
hann er ekki að lýsa þínum
heittelskaða þá veit ég ekki hvað.“
Við hjónin sátum saman á fjórtánda
bekk Borgarleikhússins og hlýddum
á þann mikla meistara Jón Böðvars-
son fræða okkur um Njálu, söguna
mögnuðu og helstu persónur. Við
vorum þar meðal rúmlega fimm
hundruð dolfallinna áheyrenda sem
fylltu stóra salinn í Borgarleikhús-
inu. Námskeið Jóns um Brennu-
Njáls sögu dregur fleiri að en bestu
leiksýningar. Fræðaþulurinn var í
miðri mannlýsingu þegar ég hvisl-
aði að frúnni. Hún sussaði á mig,
vildi njóta stundarinnar og koma
um leið í veg fýrir að ég truflaði
aðra nemendur, fólk á öllum aldri
og úr öllum þjóðfélagsstéttum. Fólk-
ið allt í kringum okkur var komið
til að fræðast og upplifa. Margir
glósuðu, punktuðu fróðleiksmola
hjá sér, ýmist á rissblöð eða spássi-
ur hinna ýmsu útgáfa Brennu-Njáls
sögu.
Engu gleymt
Lengi höfum við ætlað á slíkt
námskeið. Jón hefur frætt almenn-
ing um Njálu á nokkurra ára fresti
hin síðari ár við mjög vaxandi vin-
sældir en tekið fyrir aðrar íslend-
ingasögur þess á milli. Við létum
drauminn loks rætast í haust og var
ekki seinna vænna því þetta er í síð-
asta sinn sem Jón kennir Njálu með
þessu hætti. Fleiri hugsuðu eins.
Sagnameistarinn er einn á stóra
sviði Borgarleikhússins og fer létt
með að sprengja utan af sér þann
stóra sal. Færri komust á námskeiö-
ið en vildu. Biðröð var út á götu
fyrsta kennslukvöldið en Jón hefur
þann hátt á að kenna Njálu tvær
kennslustundir á hverju mánudags-
kvöldi í vetur. Þar höfum við hjóna-
komin setið sem dáleidd þrjú und-
anfarin mánudagskvöld og getum
vart beðið hins næsta. Þetta loka-
námskeið Jóns um Njálu varðveitist
í minningu þeirra sem á hlýða en
jafnframt með varanlegri hætti því
það er tekið upp á myndband. Fleiri
munu þvi njóta í framtíðinni.
Jóns Böðvarssonar hef ég notið
sem kennara áður. Hann kenndi
mér og skólafélögum í Menntaskól-
anum við Hamrahlíð forðum daga.
Að öðrum ágætum lærifeðrum og
mæðrum ólöstuðum er Jón eftir-
minnilegastur. Brennu-Njáls saga
lifnaði í meðförum hans. Hann gekk
um kennslustofuna, sagði frá og lék
í senn. Honum tókst það sem aðeins
kennurum af guðs náð tekst, að
halda athygli unglinga óskiptri frá
upphafi tima til enda. Ljóslifandi
voru í stofunni konur sögualdar
jafnt sem karlar, höfðingjar og hetj-
ur, vígamenn, þrælar og skúrkar.
Meistari Jón er enn uppáhald hóps-
ins sem sést best á því að á þrjátíu
ára stúdentsafmæli okkar á liðnu
vori fengum við hann með til sögu-
slóða á Þingvöllum. Kennarinn
hafði engu gleymt. Hann náði sömu
tökum á okkur og forðum daga. Jón
hefur líka þessi tök á nemendum
sínum í Borgarleikhúsinu, jafnvel
þótt þeir séu fnnm hundruð, miklu
fleiri en við í gamla MH-árgangn-
um.
Kunnugleg lýsing
„Hlustaðu," hélt ég áfram og sætti
mig ekki við suss konunnar. Jón
hafði í fyrstu tímum sínum lokið yf-
irferð tveggja forleikja Brennu-
Njáls sögu, kynnt til sögunnar Mörð
gigju, Unni Marðardóttur, bræð-
uma Hrút og Höskuld og fríðleiks-
konuna Hallgerði, dóttur Höskulds,
auk tveggja eiginmanna hennar,
Þorvald og Glúm. Þeir létu að vísu
„Takið eftir“ héltjón
áfram, „hann var Ijós yf-
irlitum. sem fegurst þótti
á þessum tíma, og nefið
var uppbrett. Fegurð er
að vísu afstœð en svona
var þetta þá, nefið upp-
brett, endurtók hann, og
hárið gult, gott ef ekki
Ijósrautt. “ Það var á
þessum tímapunkti sem
ég gaf konunni olnboga-
skot á miðjum fjórtánda
bekknum.
ekkert nema lífið og voru úr sög-
unni. Nú var komið að aðal frásögn-
inni og helstu söguhetjum. Jón
Böðvarsson lyfti höndum og lýsti
magnaðasta kappa sögunnar. Sá var
vænn að yfirliti og ljóslitaður, rétt
nefiö og hafið upp í framanvert, blá-
eygur og snareygur og rjóður í
kinnum, hárið mikið og gult, og fór
vel. Manna var hann kurteisastur,
harðger í öllu, ráðhollur og góð-
gjam, mildur og stilltur vel, vinfast-
ur og vinavandur.
„Takið eftir,“ hélt Jón áfram,
„hann var ljós yfirlitum, sem feg-
urst þótti á þessum tíma, og nefið
var uppbrett. Fegurð er að vísu af-
stæð en svona var þetta þá, nefið
uppbrett, endurtók hann, og hárið
gult, gott ef ekki ljósrautt." Það var
á þessum tímapunkti sem ég gaf
konunni olnbogaskot á miðjum
fjórtánda bekknum. „Þú sérð þaö,
elskan," sagði ég svo hátt að fólk á
tveimur bekkjum framan við okkur
sneri sér við, „að þetta gæti allt eins
átt við mig. Ég er með uppbrett nef,
það þarf ég ekki að segja þér, og eft-
ir að ég tapaði háralitnum og grán-
aöi svo fagurlega verður ekki annað
sagt en ég sé ljós yfirlitum. Um það
má deila hvort augun séu blá eða
grá en það er bita munur en ekki
fjár. Varla neitarðu því að þinn ást-
kæri eiginmaður sé mairna kurt-
eisastur, ráðhollur og góðgjarn,
mildur og stilltur vel?“
Þrjú sverð á lofti?
Konan horföi á mig í forundran,
leit bæði á nefið í prófíl og hárið
grátt en sagði ekkert um stund.
Fólkið á fremri bekkjunum sneri
sér fram og beindi athyglinni á ný
að fyrirlesaranum. „Ertu,“ hvíslaði
konan þegar hún hafði jafnað sig, „í
alvörunni að líkja þér við Gunnar á
Hlíðarenda, mesta og glæsilegasta
kappa Islandssögunnar?"
„Ja,“ sagði ég á lægri nótunum,
„ég hlustaði bara á það sem kennar-
inn sagöi. Miðað við það gat hann
allt eins verið að lýsa mér. Hárið er
kannski ekki gult en það fer vel auk
þess sem ég má fullyrða að ég sé
manna kurteisastur, góðgjam, mild-
ur og stilltur."
„Það er með þig eins og venju-
lega, góði minn,“ hvíslaði konan,
„að þú heyrir bara það sem þú vilt
heyra. Ég hlustaði líka á kennarann
og heyrði hann lýsa Gunnari Há-
mundarsyni. Það mætti kannski, og
í allri vinsemd, spyrja þig hvort öll
lýsingin eigi við þig. Ég tók nefni-
lega eftir því að Jón sagði að Gunn-
ar hefði verið mikill maður vexti og
sterkur og allra manna best vígur.
Hann hjó báðum höndum og skaut
ef hann vildi og vó svo skjótt með
sverði að þrjú þóttu á lofti að sjá.
Hann skaut manna best af boga og
hæfði allt það sem hann skaut til.
Þekkir þú sjálfan þig, minn kæri, af
þessari lýsingu eða man ég það rétt
að þú hafir ekki einu sinni getað
snúið líflitla dúfu úr hálsliðnum
þegar krakkamir báru hana heim.
Vóru þá þrjú sverð á lofti?"
Frekar lundarfarið
„Þetta verður á engan hátt borið
saman,“ sagði ég og hallaði mér að
konunni í bekknum. „Þjóðfélagsað-
stæður era allar aðrar en þá. Nú
þarf hvorki að vega mann né annan
né drepa dýr og fugla nema sér til
skemmtunar á fjöllum uppi.“ Konan
glotti þegar hún horfði út undan sér
á mann sinn. „Var hann ekki sterk-
ur?“ spuröi hún og átti við Gunnar.
Um leið greip hún um upphandlegg
minn. „Heldurðu ekki að Hallgerð-
ur hafi gripið í eitthvað stæltara?"
Þótt ég kreppti vöðvann fann ég að
konan náði að kalla utan um hann.
Hún er handsmá.
„Líkingin á kannski frekar við
lundarfarið," sagði ég og bakkað ör-
lítið út úr kappahlutverkinu. „Ertu
þá framsóknarmaður? Hélt Guðni
ráðherra því ekki fram í sumar að
Gunnar á Hlíðarenda heföi verið
fyrsti framsóknarmaðurinn?" Það
tísti svo í konunni að fólkið á
fremri bekkjunum sneri sér enn
við, hvasst á svip. Hún sleppti upp-
haldleggsvöðva hins meinta tvífara
Gunnars á Hlíðarenda.
Atgeirinn næst
„Getið þið landnámshjónin ekki
verið úti?“ spurði maður beint fyrir
framan okkur, svipljótur nokkuð.
Hann hafði greinilega heyrt slitrur
úr hvíslingum okkar og lét sér illa
líka. Ég varð þegar sem Gunnar í
framan, snareygur og rjóður í kinn-
um og bað hann hafa sig hægan.
Mildin og kurteisin var gleymd. „Þá
er við finnumst næst skalt þú sjá at-
geirinn," hvæsti ég og vitnaði beint
í Gunnar. Svipljóti maðurinn leit
undan. Kannski mundi hann örlög
Otkels.
Konan horfði á mig. Svipurinn
var breyttur. „Hetjan min,“ hvislaði
hún og greip um mig aftur, „þú lést
mannfýluna heyra það.“ Ég leit til
hennar bláum (eða gráum) augum
og strauk uppbrett nefið. „Margt er
líkt með skyldum, elskan mín, með
skyldum, sjáðu til.“