Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.2002, Blaðsíða 18

I 8
H&lgarblað X>"V"
LAUGARDAGUR 19. OKTÓBER 2002
Sr
LAU
Látum ekki
beygja okkur
- Matthías haföi starfað í Nóatúni í tæp 11 ár og seg-
ist hafa verið þar lengur en hann í upphafi ætlaði sér.
„Það var vegna þess að ég átti mjög gott og skemmti-
legt samstarf við Nóatúnsfjölskylduna, Jón Júlíusson
og börn hans. Það var sérstaklega ánægjulegur timi en
þegar fjölskyldan seldi og verslunin varð hluti af
stærra fyrirtæki þá breyttist margt.“
- íslenskum matvörumarkaði er lýst sem ljónagryfju
þar sem fullkomið miskunnarleysi ríkir og menn svíf-
ist einskis í samkeppninni. Er þetta rétt?
„Samkeppni hefur auðvitað alltaf verið á markaðn-
um en ég myndi segja að í dag væri hún fullkomlega
miskunnarlaus. Það sem gerir okkur kleift að starfa á
þessum markaði eru annars vegar þekking okkar á
markaðnum og svo viöskiptasambönd okkar viö lagera
Europris i Noregi.“
- Europris er í rauninni norsk keðja sem rekur 120
verslanir. Sérstaða keðjunnar á heimamarkaði felst í
því að vera ekki meö ferskvörur heldur einungis þurr-
vöru ásamt mikilli sérvöru. Matthías og félagar hans
eru með leyfi til þess að nota nafnið en breyta hug-
myndinni þannig að þeir versla einnig með ferskvörur
eins og kjöt, grænmeti og mjólkurvörur en fyrirtækið
er 100% í eigu þeirra. Þannig er þetta í rauninni sérís-
lensk útgáfa af Europris. „Við erum líka með bús-
áhöld, leikföng, verkfæri og fatnað.
Okkar markmið er að fjölskyldan geti fundið allt
sem hún þarf frá degi til dags í Europris. Við viljum
geta klárað körfuna hjá kúnnanum með okkar góða
vöruúrvali.“
Þrýstingur frá risunum
- Aðstæður á íslenskum matvörumarkaði eru um
margt ólíkar því sem þær voru fyrir tíu árum. Hverj-
ar eru breytingarnar?
„Það hafa aldrei áður verið svona fáir stórir aðilar
á markaðnum. Þetta eru tveir til þrir sem ráða alger-
lega yfir markaðnum og við óttuðumst að það yrði
erfitt að komast inn.“
- Hefur það verið erfitt? Hefur samkeppnin reynt að
setja fótinn fyrir ykkur?
„Stóru aðilarnir hafa sett þrýsting á ákveðna birgja
um að selja okkur ekki vörur. Hótunin er sú að þá
komist þeir ekki inn hjá þeim stóru.“
- Þegar Matthias talar um stóru aðilana í þessu sam-
hengi á hann við Baug annars vegar og Kaupás hins
vegar. Hafa menn látið undan þessum þrýstingi?
„Nokkrir stórir birgjar láta ekki beygja sig en það
eru nokkrir minni aðilar á markaðnum sem þora ekki
að láta sjá sig hjá okkur.“
Eltki heiðarleg vinnubrögð
- Nú ert þú alinn upp á þessum markaði. Var þetta
svona?
„Nei, alls ekki. Þetta er breyting sem hefur orðið á
fáeinum síðustu árum.
Ef kaupmaður opnaði nýja verslun í gamla daga þá
hjálpuðu kollegar hans honum við að koma búðinni í
stand. En þetta var meðan kaupmaðurinn á horninu
var og hét en hann er löngu horfinn."
- Hvað finnst þér um vinnubrögð af þessu tagi?
„Mér finnst þau auðvitað ekki heiðarleg. Þetta hefur
ekkert skaðað okkur því við höfum alltaf fundið aðrar
leiðir. Við erum inni í miðri Evrópu í þessum skiln-
ingi og þurfum ekkert að láta beygja okkur í þessum
efnum.“
Eklíi eðlilegt ástand
- Aðföng, sem er innkaupa- og dreifingarfyrirtæki
Baugs, og Búr, sem er sams konar fyrirtæki í eigu
Kaupáss og nokkurra kaupfélaga, halda utan um mest-
an hluta dreifingar í matvöru á íslandi. Átt þú einhver
viðskipti við þessa risa?
„Við eigum það ekki og stendur það ekki til boða.
Við erum í viðskiptum við örfáa stóra heildsala og
framleiðendur en flytjum annars inn sjálfir. Sá sem
ekki hefur slík sambönd til innflutnings beint kemst
eiginlega ekki inn á þennan markað. Búr og Aöföng
selja einungis „sínum“ verslunum með örfáum undan-

H-
tekningum."
- Það er því ljóst að Matthías er að lýsa markaði
þar sem risar hafa tögl og hagldir og ótti manna við
að missa viðskipti risanna marka ákvarðanir þeirra.
Er þetta eðlilegt ástand?
„Mér finnst það ekki. Hinir svokölluðu heildsalar
báru ekki gæfu til þess á sínum tíma að stofna sam-
eiginlegt vöruhús en þeir urðu of seinir vegna ósam-
komulags og Aðföng urðu til í skjóli þess ósættis.
Þetta er allt annað umhverfi en var fyrir fáum
árum. Samþjöppun á heildsölustigi hefur orðið gríð-
arlega mikil sem er ákveðið hagræði fyrir okkur sem
erum að versla. En þeir sem ekki hafa aðgang inn í
stóru samsteypurnar eiga hættu á að veslast upp. Hitt
er svo annað mál að ég get ekki séð að sú samþjöpp-
un sem hefur orðið í íslensku viðskiptalífi, hvort sem
er í bönkum, verslun eða annars staðar, hafi orðið
viðskiptavinum neitt sérstaklega hagstæð.
Baugur er t.d. orðinn allt of stór fyrir okkar litla
samfélag.“
Siðlaus vinnubrögð
- Matthías er tregur til þess að ræða mjög mikið
um samkeppnina og þau vinnubrögð sem tíðkast í
harðri samkeppni.
„Það er auðvitað kúnninn sem er húsbóndinn þeg-
ar upp er staðið og samkeppni á að vera honum til
hagsbóta. Það sem mér finnst ósanngjarnt og í raun-
inni siðlaus vinnubrögð er þegar stórir aðilar niður-
greiða ákveðnar vörutegundir markvisst i mjög lang-
an tíma beinlínis í þeim tilgangi að gera öðrum erfitt
fyrir á markaði. Síðan geta þeir í krafti stærðarinnar
náð niður innkaupsverði á öðrum vörum og látið hátt
verð á þeim jafna út niðurgreiðslurnar. Þetta finnst
mér vera siðlaus vinnubrögð og hugsanlega ólögleg."
Yfirgangur og undarleg vinnubrögð
- Samkeppnin er meðal annars fólgin í þvi að stóru
keðjurnar eru með starfsmenn sem fylgjast með verði
á öllum vörutegundum hjá samkeppnisaðilum. Er
þetta eitthvað sem Europris hefur tekið upp?
„Við höfum reynt að fara okkar eigin leiðir í vinnu-
brögðum. Baugur og Bónus hafa sett sér ákveðnar
vinnureglur í þessu. Þeir senda menn til okkar á
hverjum einasta degi sem eru þar hálfu og heilu dag-
ana og skanna hvert einasta vörumerki með sérstök-
um skönnum. Þessi vinnubrögð líðast hvergi annars
staðar í heiminum. En aðrir spormenn hafa apað
þetta eftir þeim. Mér finnst þessi yfirgangur í raun-
inni varla sæmandi þótt það séu auðvitað allir vel-
komnir í búðina. Þetta þætti áreiðanlega mjög undar-
leg vinnubrögð í flestum öðrum samkeppnisgreinum.
Ég held að dagblöðin, Alþýðusambandið og Neytenda-
samtökin, sem gera sínar verðkannanir með heil-
brigðum hætti, skapi í raun alveg nægt aðhald á þess-
um markaði.“
Sætti mig ekki við þetta
- Matthías hefur sitthvað við vinnubrögð stórra
framleiðenda og birgja að athuga.
„Það er mjög vont þegar stórir og markaðsráðandi
birgjar selja stærstu aðilunum á miklu lægra verði en
öðrum og ætlast síðan til að við þessir smærri borg-
um mismuninn með því að við fáum aldrei jafngóða
samninga.
Þetta sætti ég mig ekki við og leita frekar annarra
leiða heldur en að skipta við aðila sem sýna af sér
slík vinnubrögð.
Það er aldrei til góðs þegar einn stór aðili nær yfir-
höndinni. Það eru hér á markaði fyrirtæki eins og
Osta- og smjörsalan og Mjólkursamsalan sem eru al-
gerlega einráð en þau hafa gegnum árin borið gæfu til
þess að gera ekki upp á milli kúnnanna umfram það
sem eðlilegt getur talist og það gætu margir af þeim
lært.
Ég er mjög óánægður með þaö t.d. að það skuli að-
eins vera eitt stórt verksmiðjubakarí á markaðnum.
Ég skipti reyndar ekki við það heldur handverksbak-
ara en möguleikar mínir á þessu sviði eru takmark-
aðir nema þá helst að ílytja inn brauð sem mér finnst
vel koma til greina.
Við eigum ekki að óttast innflutning. Ég veit ekki
hvort menn muna eftir því þegar farið var að flytja
inn erlent sælgæti í auknum mæli. Því var spáð að
sælgætisframleiðsla innanlands myndi leggjast af en
sú hefur síður en svo orðið raunin.“
Lengi að fá kjarkinn aftur
Matthías ólst upp í Víði í Austurstræti sem Sigurð-
ur faðir hans rak en Sigurður féll frá fyrir aldur fram
og verslunarreksturinn lenti á herðum Matthiasar og
Eiríks bróður hans sem ráku verslunina með mynd-
arbrag allmörg ár en eftir að hafa ráðist í stórar fjár-
festingar í Mjóddinni á óheppilegum tíma sigldi rekst-
urinn í þrot og endaði í allstóru gjaldþroti sem kost-
aði flesta fjölskyldumeðlimi og eigendur fyrirtækisins
aleiguna. Eftir þá kollsteypu segist Matthías hafa
reynt að starfa við annað um hríð en fljótlega verið
boðið starf hjá Miklagarði sem hann þáði en fljótlega
lá leiðin í Nóatún. Eiríkur bróðir hans fór aðrar leið-
DAGUR 19. OKTÓBER 2002 Helcfarblað JOV )9
ir en eins og alþjóð veit stofnaði hann á miöjum síð-
asta áratug verslunarkeðjuna 10-11 sem varð að stór-
veldi i höndum hans.
En varð þessi dýfa til þess að Matthías fór seinna
út í sjálfstæðan rekstur en hann hefði gert?
„Við vorum sennilega of ungir og kappsamir. Þetta
var hluti af lífsins skóla þótt hann væri ef til vill
harður. Þetta hafði mikil áhrif á mig og það tók tals-
verðan tíma að fá kjarkinn aftur. En þetta er senni-
lega í blóðinu og númer eitt tvö og þrjú er þetta gríð-
arlega skemmtilegt og lifandi starf þar sem hlutirnir
gerast hratt og þarf að taka ákvarðanir hratt. Ég held
að mér hafi einfaldlega liðið svo vel í Nóatúni að ég
gerði þetta seinna en ég ætlaði en ég hefði aldrei fyr-
irgefið mér ef ég hefði ekki farið af stað aftur.“
Bræðumir
- Eiríkur, bróðir Matthíasar, sem nú hefur selt
verslanir sínar og er í hópi efnuðustu manna lands-
ins, er yngri bróðirinn í dúóinu og eflaust halda
margir að hann sé bakhjarl bróður síns í Europris.
Matthías þvertekur fyrir það.
„Það er gott samband milli okkar. Við erum sam-
rýndir og samtaka og nógu líkir til þess að okkur hef-
ur alla tíð verið ruglað saman og við erum löngu
hættir að leiðrétta það. Við tölum mikið saman en Ei-
ríkur á enga fjárhagslega hagsmuni í Europris.“
Hér mætti bæta viö þeirri gamansögu að þegar þeir
bræður, Matthías og Eirikur, voru báðir í hvítum
sloppum fyrir innan kjötborðið í Víði og hurfu báðir
bak við til að sækja eitthvað þá vissu húsmæðurnar
aldrei hvor þeirra það var sem kom til baka því þeir
voru svo líkir. Af þessu reis oft kostulegur misskiln-
ingur.
Fjölskyldan dýrmæt
Matthias er fjölskyldumaður, kvæntur Selmu
Skúladóttur og þau eiga fiögur börn, Vigdís er 12 ára,
Davíð er 20 ára verðandi viðskiptafræðingur. Sigurð-
ur er tamningamaður og knapi og elsta dóttirin,
Ragnhildur, hefur starfað mikið með föður sínum í
verslun og Leifur eiginmaður hennar er fiármála-
stjóri Europris. Þannig er Europris augljóslega að
verða fiölskyldufyrirtæki ekki ósvipað og Víðir var á
sínum tíma.
„Það hefur verið mín gæfa í lífinu að eiga góða eig-
inkonu og fiölskyldu sem hefur staðið með mér gegn-
um þykkt og þunnt og alltaf stutt við bakið á mér.
Það skiptir máli við svona uppbyggingu að sem
flestir úr fiölskyldunni komi að því og það er þaö sem
ég ólst upp við sjálfur.
En það má heldur ekki gleyma því að ég er ekkert
einn i þessu heldur með frábærum félögum, þeim
Lárusi og Ottó, sem eiga sinn þátt i verkefninu.
Fólkið á gólfinu er svo andlit búðarinnar og við
höfum borið gæfu til að vera með frábært starfsfólk
sem tekur þátt i þessu verkefni af lífi og sál.“
Líður vel undir álagi
- Það hlýtur að vera stressandi starf að vera kom-
inn í eigin rekstur í hörðum slag við risana á óvægn-
um markaði og Matthías viðurkennir að þessu fylgi
mikið stress. En hvernig skyldi hann afstressa sig?
„Mér líður vel undir álagi. Þetta umhverfi er mér
svo eiginlegt að ég þarf ekkert að afstressa mig með
sérstökum aðferðum. Maður verður bara að halda sér
réttum megin við strikið. Þegar ég er ekki að vinna
þá hef ég mjög gaman af hestamennsku sem öll fiöl-
skyldan tekur þátt í. Tíminn til að stunda hana hefur
verið misjafnlega mikill gegnum árin en undanfarið
enginn.“
- Hvert ætlið þið með þetta fyrirtæki?
„Við stefnum að því að Europris verði vel rekið
viðskiptavænt fyrirtæki á sínu sviði og um leið skapi
það okkur atvinnu. Við teljum að ákveðin stærð þurfi
að vera i rekstri sem þessum þannig að hagkvæmni
verði. Ég held að það sem einu sinni var sagt að hent-
ug stærð væri að hafa um það bil 10% markaðshlut-
deild sé í rauninni alveg rétt. Það er engum hollt aö
vera of stór.“
-PÁÁ