Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.2003, Blaðsíða 10

10
Útgáfufélag: Útgáfufélagið DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Örn Valdimarsson
Aöairitstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Abstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Skaftahlið 24,105 Rvík, simi: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.ls - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagið DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Eignarhald fjölmiðla
Fjölmiðill sem enginn veit hver á
er eins og maður sem vill ekki kann-
ast við sjálfan sig. Það er enda svo að
krafa almennings í þessum efnum er
einföld: Mikill meirihluti fólks vill
vita hver á þá miðla sem mata það
daglega á fréttum og skoðanaskiptum
i landinu. Og það er ekki einasta að
fólk vilji vita hverjir eiga fréttamiðlana, sem er bæði eðli-
leg og sjálfsögð krafa, heldur vilja íslendingar ganga lengra
og skylda fjölmiðla til að upplýsa um eigendur sína. Þetta
er afdráttarlaus krafa.
Þeirri skoðun hefur einhverra hluta vegna verið haldið á
lofti á íslandi um nokkurt skeið að það skipti ekki máli
hverjir eigi íjölmiðla, svo lengi sem þeir stundi heiðarlega
og sanngjarna fréttamennsku. Látið hefur verið að því
liggja í þröngum hópi íjölmiðlamanna að fólki standi nokk
á sama hverjir leggi til fé svo fréttamiðlarnir fái þrifist.
Niðurstaða skoðanakönnunar DV um viðhorf almennings
til eignarhalds á íjölmiðlum sýnir, svo ekki verður um
villst, að þessir menn hafa rangt fyrir sér.
Spurning blaðsins er skýr: Ertu fylgjandi eða andvíg(ur)
því að islenskir fjölmiðlar verði skyldaðir til að upplýsa um
eigendur sína? Og hér er gengið lengra en sem nemur
ákafri umræðu síðustu daga um eignarhald á íjölmiðlum;
það er ekki aðeins spurt um vilja heldur skyldur. Niður-
staðan tekur af öll tvímæli. Rúm 80 prósent þeirra sem tóku
afstöðu vilja að fjölmiðlum sé skylt að upplýsa um eigend-
ur sína, tæpur fimmtungur er því andvígur. Athygli vekur
lágt hlutfall óákveðinna.
Greinilegt er að fólki finnst það skipta máli hverjir eiga
fréttaveitur landsins. Og hér væri við hæfi að segja; þó það
nú væri. Með gildum rökum má segja að engum fyrirtækj-
um sé jafnmikilvægt að upplýsa um eignarhald sitt og
einmitt fj ölmiðlafyrirtækj um sem skrifa og túlka samtíma-
söguna jafnóðum og hún gerist. Fréttir lúta fréttamati og
snúast um val og áherslur og því er mikilvægt að almenn-
ingur geti vegið og metið hvað það er sem kann að hafa
áhrif á frétíaflutninginn.
Stjórnmálamenn og fjölmiðlar eru að því leyti i sömu
stöðu að fólk vill vita hver á þá. Almenningi leikur hugur
á að vita hvort stjórnmálamenn eiga sig sjálfir eða eru
bundnir á klafa þröngra sérhagsmuna. Á sama hátt á al-
menningur heimtingu á að vita hvaða öfl í samfélaginu
standa að baki fréttamiðlum landsins og velja þeim stjórn-
endur og áherslur. Það á bæði við um stjórnmálamenn og
fjölmiðla að hvorir tveggja verða að vera sjálfstæðir og trú-
verðugir í störfum sínum.
Stjórnmálamenn allra flokka eru sammála um nauðsyn
þess að fólk geti gengið að því vísu hverjir eigi fjölmiðla.
Og rökin eru skýr og einföld. Björn Bjarnason segir í DV í
gær að vitneskja fólks um eigendur fjölmiðla sé mikilvæg
fyrir „opnar og lýðræðislegar umræður." Guðmundur Árni
Stefánsson segir að það liggi „einfaldlega í eðli Qölmiðla að
þeir séu gagnsæir". Ögmundur Jónasson segir niðurstöðu
skoðanakönnunar DV vera „gleðilegt heilbrigðisvottorð fyr-
ir þjóðina“.
Þessi viðhorf koma ekki á óvart og þaðan af síður að jafn-
ólíkir menn og Björn, Guðmundur Árni og Ögmundur séu
sömu skoðunar um þetta efni. Það snýst enda um heil-
brigða skynsemi. Það er nöturlegt að sjá menn verja vond-
an málstað i þessum efnum og hlaupa i felur með upplýs-
ingar sem varða mikilvægan þátt í lýðræðislegri umræðu.
Og líklega er enn nöturlegra að úti í bæ sitji vellauðugir
menn og hagi sér eins og prestarnir forðum; láti vinnu-
mennina gangast við króganum.
Sigmundur Ernir
LAUGARDAGUR 8. MARS 2003
DV
Að standast nánari skoðun
UHtKT BLS. H
Olafur Teitur
Guönason
blaöamaður
BB
Niðurstaða skoðanakönnunar
DV, sem var forsíðufrétt blaðsins á
miðvikudag, sætir miklum tíðind-
um. Hún er á þá leið að tæpur
helmingur þeirra sem tók afstöðu
telur að Jón Ásgeir Jóhannesson,
forstjóri Baugs, hafi verið tilbúinn
til að kaupa velvild Daviðs Odds-
sonar forsætisráðherra.
Þetta er dapurleg niðurstaða.
Stétt kaupsýslumanna hefur reynd-
ar löngum mátt búa við að vera
kennd við brask, óheiðarleika og
jafnvel ósvífni. Hér er hins vegar
um það að ræða hvort menn láti
sér detta til hugar að kaupa forsæt-
isráðherra! Hvort þannig sé komið
fyrir íslandi að einn umsvifamesti
kaupsýslumaður landsins telji að
Stjórnarráðið sé eins og sjoppa -
toppsjoppa að vísu - sem reynandi
sé að bjóða í.
Hvað sem líður þeirri skoðun
margra að kaupsýslumenn svífist
einskis hefði mátt ætla að þjóðin
treysti því að það væri kristaltært
í huga þeirra og allra annarra að
það er tvennt ólíkt, Stjórnarráðið
og glerhúsið hinum megin Lækjar-
götunnar, svo að tekið sé nærtækt
dæmi. Þar skilur ekki lækur á
milli heldur himinn og haf.
Óþolandi efi
Það er alvarlegt að jafnmargir og
raun ber vitni skuli telja að þessi
mörk séu óljós í huga hins öfluga
kaupsýslumanns; að vhji hans hafi
staðið til þess að gera tilboð í for-
sætisráðherra. Slíkt skyldu menn
ekki einu sinni hafa í flimtingum,
eins og réttilega hefur verið bent á.
Rétt er að minna á - jafnvel þótt
það sé augljóst - að niðurstaðan
segir ekki á neinn hátt til um hvað
er satt og hvað logið í þessu maka-
lausa máli. Hún sýnir aðeins hvað
fólk trúir að hafi staðið til. En það
skiptir einmitt verulega miklu
máli hvort fólk trúir
þessu upp á svo valda-
mikla menn. Eða er ekki
augljóst hvað felst í því
fyrir almenning að trúa
því að forsætisráðherra
landsins geti átt von á að
fá tilboð sem jafnvel „eng-
inn maður á íslandi getur
staðist"? Sá sem trúir
þessu kemst auðvitað ekki
hjá því að spyrja sig hvort
slíku tilboði kunni ein-
hvern tímann að verða
tekið. Ógeðfellt er að sú
spuming skuli naga stór-
an hluta þjóðarinnar. Þess
vegna felast mikil tiðindi í
könnun blaðsins.
Fréttamat
Ýmsir hafa efast um
réttmæti þess hvemig DV
sagði frá niðurstöðum
könnunarinnar. í hádegis-
fréttum Bylgjunnar var
það berum orðum gert tor-
tryggilegt að blaðið skyldi
segja á forsiðu að tæpur
helmingur fólks tor-
tryggði Jón Ásgeir og full-
yrt að allt eins hefði verið
réttmætt að snúa þessu
við og segja að meirihluti
fólks tortryggði hann
ekki. í fréttum Sjónvarps-
ins var könnuninni
einmitt snúið á þennan
veg og sagt að samkvæmt
henni teldi meirihluti
fólks að Jón Ásgeir hefði
ekki verið tObúinn að
kaupa velvOd forsætisráð-
herra!
Þetta fréttamat er með
talsverðum ólikindum en
fyrst reyndir fréttamenn
áttu erfitt með að lesa út
úr könnuninni er þvi mið-
ur líklegt að það hafi vaflst fyrir
fleiri lesendum blaðsins.
Maöur beit hund
Hvers vegna setti DV það ekki á
forsíðu að meirihluti aðspurðra
teldi að Jón Ásgeir hefði ekki haft
þetta í hyggju? Því er best svarað
með einfóldu dæmi. Lesendur eru
beðnir að ímynda sér að DV hefði
spurt: „Telur þú að Davíð Oddsson
væri tObúinn að þiggja mútur?“
Segjum nú að 55% aðspurðra teldu
að hann væri ekki tObúinn tO þess.
Hver væri þá fréttin? Væri hún sú,
að meirihluti þjóðarinnar teldi að
forsætisráðherra væri ekki tObú-
inn að þiggja mútur?! Ja, hvOíkur
léttir fyrir ráðherrann! HvOík stór-
frétt!
„Lesendur eru beðnir að
ímynda sér að DV hefði
spurt: „Telur þú að Davíð
Oddsson vœri tilbúinn að
þiggja mútur?“ Segjum
nú að 55% aðspurðra
teldu að hann vœri ekki
tilbúinn til þess. Væri þá
fréttin sú að meirihluti
þjóðarinnar teldi að
forsœtisráðherra vœri
ekki tilbúin að
þiggja mútur?“
Þetta væri auðvitað fráleitt
fréttamat - þótt þeir fréttamenn
virðist vera tO sem eru á öðru
máli. Auðvitað kæmi ekki annað
tO greina en að segja frá þeim tíð-
indum að 45% þjóðarinnar teldu að
forsætisráðherra væri tO sölu.
Óhætt er að fuOyrða að fjölmiðill
sem þegði yfir því og færi hina leið-
ina yrði samstundis úthrópaður
fyrir að halda hlífiskOdi yfir ráð-
herranum.
Eins og áður segir mætti fyrir
fram ætla að enginn tryði því upp
á kaupsýslumann að vilja kaupa
Stjórnarráðið. í kjölfar þess að for-
sætisráðherra hafði eftir Hreini
Loftssyni að forstjóri Baugs hefði
haft þetta á orði er eðlOegt að spurt
sé hve margir telji að hann hafi
raunverulega verið tObúinn að
gera það. „Hve margir?" Það er
spurningin. Ekki: „Hve margir
telja það ekki?“
TO er alþekkt dæmi um hvað sé
frétt og hvað sé ekki frétt. Það er
ekki frétt þegar hundur bítur
mann. Það er frétt þegar maður bít-
ur hund. Fréttin felst samkvæmt
þessu í því að frávik verði frá hinu
sjálfsagða, frá því sem ekki er orð á
gerandi. Það verður hver að meta
fyrir sig hver séu „eðlOeg frávik“
frá trausti. Hvort þau liggi við 10%,
20% eða 30% vantraust. En hér
hafa tvímælalaust þau tíðindi orðið
að maður beit hund.
Traust
Vonandi blasir nú við öOum rétt-
mæti þess hvernig blaðið sagði frá
niðurstöðum könnunarinnar. Að
vissu leyti er skOjanlegt að túlkun
á henni hafi vafist fyrir einhverj-
um í fyrstu.
Sumir litu tO dæmis svo á að í
henni fælist niðurstaða um það
hvorum fólk trúði, Davíð Oddssyni
eða Jóni Ásgeiri Jóhannessyni, og
að þess vegna væri túlkun blaðsins
tO marks um sérstaka fylgispekt
við Davíð Oddsson! En könnunin
snýst auðvitað á engan hátt um það
hvorum þessara manna fólk trúir,
enda felst engin mótsögn í að trúa
þeim báðum. Þeir eru örugglega
fjölmargir sem trúa því að Davíð
segi rétt frá fundi þeirra Hreins
Loftssonar í Lundúnum og líka því
að Jóni Ásgeiri hafi aldrei dottið tO
hugar að bera á hann fé. Fyrir fram
er ekkert sem segir að þeir gætu
ekki báðir fengið „fullt hús“ í einni
og sömu könnuninni.
Efasemdir sumra fjölmiðla-
manna og lesenda um hvort blaðið
hafi gætt sanngirni í fréttaflutningi
sínum eru mikOvæg áminning.
Þær eru áminning tO fjölmiðla um
það hve mikOvægt er að vanda tO
verka. Lesendur treysta ekki fjöl-
miðlum í blindni heldur eru vak-
andi og veita öflugt og mikOvægt
aðhald. Séu verkin vönduð stand-
ast þau nánari skoðun ef og þegar
efasemdir vakna. Og þá eflist
traustið.
• fftfrfAUOS BlS ?£ oq
54. TBL. - Þ3 . ÁMQ. - M.'ErvðKáJDAQÞM 5 MARS 2Q03

FORN-
UINURINN
SEMFÓR
. loflssöfiaf og Þaviði
Oödjwma. Hmun
tiúrtáéántörfum fyfií
Oavlö oq var
hotdQéívlngur
ettikav&'ðaigaurvwi.
NÆR 900 MlLLJONfl
GJALDÞROT SKÓLA
Kröfur i (xoUbu RTV rnciwListofnwnar í‘bf
r«ma grídarbgunt upph»óum. Gjaldþrotið
kom «ftir aö uppiýjt var um erf.ðliplka i rektiri
MiðnaðaíiiíOfans -----------
• tRfrr BiS J
SKODANAKÖNNUN DV:
TÆPUR
TORTRYGGIR
JÓN
FATÆKTAR A BORN
Njah féljgsfr»ðtfwitir tetm nwUð van'
á aö •rt.'lferrðarótyggt alhu barna Wr á latrtfi:
tryggt, Hún hofur onmakað fátaekt bér a
lartdi orj twint tjónum trniirn sérvtaktagn að
3lHt3>ðúm f»t rta, —..—- -------
# ÚTTEKT eiS. tOon
Hatt i helmingur íslenskra
kjosonda, oða 45,5 prósent.
telur ad Jón Ásgeu
Johannesson, forstjóti Baugs,
^a*' vf>r'ö tilbuinn að kaupa
|l||. velvild Daviðs Oddssonar
forsætisraðherra Þ«?ssir
kjósendur telja að
lHL kormð hafi til tals af
‘ i ' ¥ hálfu Jons Ásgeirs
’ 8 , ^ að bera fé
>> ■ a raðherrann.