Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.2003, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 8. MARS 2003
Helgarblað
thxt
Ellen Ternan, ástkona Charles Dickens. Hann skildi við eiginkonu sína
hennar vegna og þau voru saman allt þar til hans lést.
Dularfulla
ástkonan
Ellen Ternan var ástkona Charles Dickens á árunum
1857-1870. Eftir lát hans hóf hún nýtt líf og faldi fortíö
sína vandlega fyrir eiginmanni og börnum.
Ellen Ternan, sem venjulega var kölluð
Nelly, fæddist árið 1839, sama ár og Katey,
greindasta barn rithöfundarins Charles Dic-
kens. Nelly kom úr leiklistarfjölskyldu og
móðir hennar og amma voru báðar leikkon-
ur, sem þótti á þeim tíma ekki fínt starf fyrir
konur. Faðir Nellyar var leikari. Örlög hans
voru dapurleg. Hann veiktist af sýfilis sem
leiddi til geðveiki og lést á geðveikrahæli. Það
kom í hlut eiginkonu hans, Frances, að sjá
fyrir þremur ungum dætrum þeirra. Dætum-
ar Maria, Fanny og Nelly voru allar kornung-
ar þegar þær stigu fyrst á svið í hinum ýmsu
sýningum sem móðir þeirra tók þátt í. Fanny
þótti bera af systrunum hvað hæfileika varð-
aði en Nelly þótti fallegust þeirra.
Nelly kynntist Dic-
kens þegar hún lék
ásamt móður sinni og
systur í leiksýningu
sem rithöfundurinn
hafði sett upp ásamt
vini sínum, Wilkie
Collins. Dickens, sem
hafði ástríðufullan
áhuga á leikhúsi, tók
að ser að æfa
mæðgurnar fyrir hlut-
verk þeirra. Nelly var
þá átján ára og Dic-
kens fjörutíu og fimm
ára. Vinátta tókst með
þeim og vináttan
breyttist brátt í ást.
Sambandið átti að fara
leynt en um það var
þó nokkuð skrafað í
Lundúnaborg. Ástin
til Nellyar gerði það
að verkum að Dickens
snerist gegn konu
sinni af offorsi og hélt
því meðal annars fram
að hún væri ekki heil
á geðsmunum, hvor-
ugt þeirra hefði verið
ánægt í hjónabandinu
og að kona hans hefði
margoft farið fram á
skilnað. Ekkert af
þessu var rétt og vinir
Dickens álitu margir
að hann hefði tapað
glórunni. Hjónin
fluttu í sundur eftir
tuttugu og tveggja ára
hjónaband þar sem
þau höfðu eignast tíu
börn.
Ástkona í felum
Nelly steig síðast á
svið sem atvinnuleik-
kona þegar hún var
tvítug og hafði reynd-
ar aldrei þótt áberandi
hæfileikarík leikkona.
Dickens keypti hús
handa henni og sá fyr-
ir henni fjárhagslega.
Hann heimsótti hana tvisvar til þrisvar í
viku. Þetta var erfitt lif því hún var ekki op-
inber félagi hans heldur í eins konar felum og
átti ekki samskipti við marga. Dickens gat
ekki kvænst henni nema eiginkona hans lét-
ist en ekkert benti til að það myndi gerast.
Samband þeirra Dickens virðist hafa verið
býsna traust því það stóð í þrettán ár, allt þar
tU Dickens lést.
Ævisagnaritari NeUy leiðir að því líkur að
hún hafi fætt Dickens barn, sennilega í
Frakklandi þar sem hún dvaldist í fjögur ár.
Henry, sonur Dickens, sagði eitt sinn að NeUy
hefði fætt son Dickens sem heföi látist nokk-
urra mánaða gamaU. Engin ástæða er tU að
draga þau orð hans í efa.
NeUy var bókelsk og hafði unun af tónlist.
Hún hafði til að bera persónutöfra og þótti
hnyttin í tilsvörum. Dickens lýsti henni sem
blíðlyndri. Líklegt er að Dickens hafi haft lag
á henni sem enginn annar hafði og að gagn-
kvæm ást þeirra hafi laðað fram hennar
bestu hliðar því lýsingar hans á henni eru í
mótsögn við lýsingar annarra sem sögðu
hana bæði stjórnsama og skapmikla.
Falin fortíð
Dickens lést árið 1870. NeUy lifði hann í
fjörutíu og fjögur ár. Hún giftist þrjátíu og
sex ára gömul George Wharton Robinson sem
sleit trúlofun við aðra konu eftir að hafa
kynnst NeUy. Hún gaf í skyn við George að
hún hefði misst tvo nána vini, báða karl-
menn, og skáldaði upp nöfn á þeim. Svo virð-
ist sem hún hafi með því verið að gefa honum
skýringu á því að hún hefði ekki gifst. Hún
gaf honum líka upp rangan aldur, sagðist
vera tíu árum yngri en hún var. Hjónin
bjuggu uppi í sveit þar sem þau ráku drengja-
skóla. Nelly fæddi tvö börn, dreng og stúlku.
Hún talaði nær aldrei um Dickens en kom
fram í áhugamannaleiksýningum og lék þar
meðal annars í uppfærslum á verkum hans
en bók eftir hann var ekki tU á heimili henn-
ar. NeUy virðist hafa lifað í ótta um að eigin-
maður hennar og börn kæmust að því að hún
hefði verið ástkona hans en henni tókst að
fela slóð sína.
NeUy var ráðandi í hjónabandinu og kunn-
ingi þeirra hjóna lýsti því svo að George hefði
verið eins og dyramotta hennar. Hún var ráð-
rík móðir og las öU bréf dóttur sinnar þar tU
hún var komin yfir tvítugt. Hún fékk slæm
reiðiköst og var ekki aUtaf í andlegu jafn-
vægi. Hún var gallhörð íhaldskona og hafði
andstyggð á sósíalisma og hvers konar rót-
tækni og gekk tU liðs við samtök sem börðust
gegn kvenréttindum.
Sonur afneitar móður
Eiginmaður NeUyar lést um sextugt og hún
lést sjötíu og fimm ára gömul. Þegar sonur
hennar, Geoffrey, fór í gegnum bréf og skjöl
móður sinnar, eftir dauða hennar, fann hann
þar ýmislegt um ævi hennar sem hann hafði
aldrei haft vitneskju um. Hann hafði aldrei
vitað að móðir hans og frænkur höfðu verið
leikkonur. Hann hafði talið móður sína 65 ára
þegar hún lést en komst að því að hún hafði
verið 75 ára. Hann komst einnig að því að
hún hafði haft náin kynni af Charles Dickens.
Hann skrifaði syni Dickens, Henry, og bað
um viðtal. Á þeim fundi spurði hann Henry
hvort NeUy hefði verið ástkona Dickens og
Henry játti því. Geoffrey komst í svo mikið
uppnám við fréttimar að hann fór heim og
eyddi þar öUum bréfum og skjölum sem
minntu á móður hans. Það sem hann átti eft-
ir ólifað leyfði hann ekki að bók eftir Dickens
væri á heimUinu, hann slökkti meira að segja
á útvarpinu væri nafn hans nefnt þar. Hann
neitaði að svara spurningum um móður sína
og sagði systur sinni að ræða ekki móður
þeirra við nokkurn mann. Honum fannst að
móðir sin hefði logið svívirðUega að f]öl:
skyldu sinni og gefið falska mynd af sér. í
huga hans var hún svikari og syndug kona.
Systir hans brást öðruvísi við þegar hún
seinna á ævinni átti í bréfaskiptum við fræði-
menn sem voru að kynna sér ævi Dickens.
Hún sagði þeim að ef móðir sín hefði syndg-
að með Dickens þá hefði hún gert það í nafni
ástar.
Gullkom vikunnar
Vorvísur
- eftir Eggert Ólafsson
Fjölbreytt bókaval
Danskur gæða-
skáldskapur
Paradísareplin eftir Martin A.
Hansen
Níu smásögur eftir i-----mh
danska höfundinn
Martin A. Hansen
sem lést árið 1955, 46 ■
ára gamall. Uansen \
hefur verið talinn I
einn helsti rithöf- |
undur Nprðurlanda
á 20. öld. í þessum sögum er iðu-
lega fjaUað um upplifun barna á
afar næman hátt í einstaklega Vel
skrifuðum texta. Fyrsta sagan,
Strúturinn, er dásamlega rík af
sjarma en dekkri tóna er líka að
finna í þessu feiknagóða smá-
sagnasafni.
Kvótið
Ég er tilbúinn að mœta
skapara mínum, en hvort
hann er búinn undir þá
miklu eldraun að mæta
mér er annað mál.
Winston Churchill
Bókalisti Eymundi
ALLAR BÆKUR
1. Feng Shui.
Zaihonq Shen.
2. Frida. Barbara Mujico.
3. Einfaldaðu líf þitt.
Elaine St. James.
4. Bókin um bjórinn. Roqer Protz.
5. Þú getur grennst og breytt
um lífsstíl. Ásmundur Stefánsson
oq Guðmundur Björnsson.
6. Betri heimur. Dalai Lama.
7. Myrin. Arnaldur Indriðason.
8. Endurfundir.
Mary Hiqqins Clark.
9. Kajak drekkfullur af
draugum. Lawrence Millman.
10. Hundabókin okkar. Muninn.
SKÁLDVERK
1. Mýrin. Arnaldur Indriðason.
2. Endurfundir.
Mary Hiqqins Clark.
3. Kajak drekkfullur
af draugum. Lawrence Millman.
4. Afródíta. Isabel Allende.
Þegor líður gamla góa,
góðs er von um land og flóa,
vorið brœðir vetrarsnjóa,
verpa fuglar einherjans
út um sveitir ísalands;
ungum leggur eins hún tóa,
úr því fer að hlýnp.
Enga langar út um heim að blína.
TJaldar syngja um tún og móa.
tildrar steikur, gaukur, ióa,
endar hörkur hljóðið spóa,
hreiðrln byggir þessl fans
út um sveitir ísalands;
œðarfuglinn angra kjóar,
eru þeir að hvína.
Enga langar út um heim að biína.
Sœt og fðgur grösin gróa.
gleðja kindur, naut og Jóa,
engjar, tún og auðnir glóa
eftlr boði skaparans
út um sveitir ísalands:
að stekkjarfénu stúlkur hóa
og stökkva úr því við kvína.
Enga langar út um helm að blína.
Björgvin G. Sigurðsson, varaþingmaður Samfylkingarinnar,
segirfrá uppáhaldsbókunum sínum.
„Á unglingsárum las ég óhemju-
mikið og þá aðallega spennusögur.
Þá voru það Sven Hassel, Alistair
McLean, Hammond Innes og fleiri
slíkir seifi voru fyrirferðarmestir.
Að ógleymdum Morgan Kane-bók-
unum. Þá syrpu las ég meira og
minna alla í bernsku. Ég verð líka
að minnast á Gott land eftir Pearl
S. Buck. Heyrði hana lesna í út-
varpinu sem barn. Fann hana síð-
an á heimili föðurafa míns og
ömmu, sem var mikið bókaheim-
ili, og las hana aftur og aftur. Síð-
an tóku við Laxness, Þórbergur og íslendinga-
sögumar. Sjálfstætt fólk og Njála þar fremstar.
Þær era enn á meðal bestu bóka sem ég hef les-
ið.
Eftir tvítugt tók heimspekin að miklu leyti
við og höfðu mörg slík verk mikil áhrif á mig,
bæði pólitísk og almenns eðlis. Tindamir í
heimspekinni eru; Að hugsa á íslensku eftir
Þorstein Gylfason, Orðræða um aðferð eftir
Réne Descartes, Síðustu dagar Sókratesar eftir
Plató og Kenning um réttlæti eftir John Rawls,
svo örfá verk séu nefnd. Tugi ann-
arra frábærra heimspekiverka gæti
ég nefnt eftir erlenda sem innlenda
snillinga á borð við Pál Skúlason og
Róbert H. Haraldsson.
Annars les ég mikið um pólitík
og get ekki nefnt uppáhaldsbækur
án þess að geta Servants of the
People, Inside story of New Labour
eftir Andrew Rawnsley. Dæmalaust
góð bók um alvörupólitík.
Þess utan les ég alltaf töluvert af
innlendum höfundum. Eyjabækur
Einars Kárasonar hef ég oft lesið,
Urriðadans Össurar er snarpur, Fótspor á
himnum eftir Einar Má er á meðal þeirra bestu
og pistlasafn Guðmundar Andra, Ég vildi að ég
kynni að dansa, finnst mér frábært. Hann skrif-
ar allt of lítið, sá fíni rithöfundur. Annað gott
pistlasafn sem ég var að lesa er Orð í eyra eft-
ir Karl Th. Þá hef ég alltaf gaman af meistara-
verki Hallgríms Helgasonar, Þetta er allt að
koma. Ljóðabók Hrafns Jökulssonar, Þegar
hendur okkar snertast, er ógleymanleg, svo ég
nefni eina framúrskarandi úr þeim flokki.“
5. Gestaboð Babette.
Karen Blixen.
6. Himininn hrynur.
Sidney Sheldon.
7. Grafarþögn.
Arnaldur Indriðason.
8. Guð hins smáa. Arundhati Roy.
9. I leit að glötuðum tíma -
fyrsta bindi. Marcel Proust.
10. Öreindirnar.
Michel Houellebecq.
BARNABÆKUR
1. Bókin um risaeðlur.
David Lambert.
2. Þulur. Theodóra Thoroddsen.
3. Stjörnur í skónum.
Sveinbjörn I. Baldvinsson.
4. Skilaboðaskjóðan.
Þorvaldur Þorsteinsson.
5. Fjölleikasýning bangsanna.
Prue Theobalds.
Metsölulisti Eymundssonar 26. febrúar - 4. mars.