Dagblaðið - 18.05.1981, Blaðsíða 13

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 18. MAÍ1981.
Kjallarinn
ATHUGASEMDIR VIÐ
SKRIF DAGBLAÐSINS
UM BÚRFELLSVIRKJUN
Jön I.Bjamason
ekki að hrópað er árás, árás. Sú varð
einnig raunin á að afloknu erindi
yfirraatsmannsins. Kartöfluframleið-
andi í Þykkvabæ rekur neðan org
mikið og hrópar árás á Þykkbæinga.
Greininni iýkur kartöfluframleið-
andinn með ósk til yfirmatsmannsins
um að hann dragi sverð úr slíðrum og
höggvi Þykkbæingum betri braut að
diskum neytenda. Þetta er falleg ósk
hjá kartöfluframleiðandanum og
ekki vanþörf á henni. En það var og
er einmitt þetta sem yfirmatsmaður-
inn er að gera, hann er að vinna að
þvi að fá betri vöru á disk neytand-
ans. Þess vegna er full ástæða fyrir
kartöfluframleiðandann að fara að
ráðum matsmannsins en ekki að reka
neðan org og hrópa árás, árás.
Kartöfluframleiðandinn segir í
grein sinni að boðskapur yfirmats-
mannsins sé varla svara virði, hann sé
ekki dómbær, enda hljóti það að vera
matsatriði hvers og eins kartöflu-
framleiðanda hvernig helst sé hægt
aðnáendumsaman.
Þeir sletta skyrinu sem eiga það.
Hvernig væri nú kartöfluframleið-
andi góður að þú upplýstir neytendur
um þær breytingar sem gerðar voru á
flokkunarreglum kartaflna þegar
harðærishljóðið ómaði frá Djúpár-
hreppi hérna um árið, hvort
harðærisverðbæturnar, sem settar
voru á, hafa verið felldar niður.
Borguðum við neytendur þær í fyrra í
góðærinu? Ef svo er: Hvursu lengi
skal slík ölmusa af hendi látin.
Jón I. Bjarnason
ritstjóri.
í aprílmánuði síðastliðnum ritaði
ég grein í Morgunblaðið, þar sem ég
rifjaði upp nokkrar staðreyndir um
Búrfellsvirkjun og þann hag, sem
íslendingar hafa haft af þessari fyrstu
stórvirkjun sinni og rafmagnssölunni
til álverksmiðjunnar í Straumsvík.
Þar kom meðal annars fram, að
tekjur Landsvirkjunar á þeim fyrstu
25 árum, sem rafmagnssölu-
samningurinn við ÍSAL gildir, verða
meiri en tvöföld sú fjárhæð, sem
þarf til að standa undir greiðslum
afborgana og vaxta af öllum lánum,
sem tekin voru vegna Búrfellsvirkj-
unar, að meðtöldum framkvæmdum
við Þórisvatnsmiðlun, spennistöð við
Geitháls, gasaflstöðinni í Straumsvík
og tveim háspennulínum frá Búrfelli
til Reykjavíkur.
Þessi Morgunblaðsgrein mín hefur
orðið Birgi Frímannssyni, verkfræð-
ingi og forstjóra Verks hf., tilefni til
að veitast í Dagblaðinu að Lands-
virkjun og stjórnendum hennar.
Meginádeiluefni Birgis á Landsvirkj-
un er, að tekið skyldi tilboði Foss-
krafts, sem var lægstbjóðandi í bygg-
ingu Búrfellsvirkjunar, fremur en
næstlægsta tilboði, sem kom frá
franska fyrirtækinu Dömez, en til
stóð, að fyrirtæki Birgis yrði undir-
verktaki hins franska fyrirtækis.
Það er alkunna, að samkeppni
verktakafyrirtækja um stórfram-
kvæmdir er mikil, og svo varð raunin
Kjallarinn
ÁmiGrétarFinnsson
á við Búrfellsvirkjun. Tilboð Foss-
krafs var lægst, eins og áður segir, og
því var engum blöðum um það að
fletta, að hagkvæmast var fyrir
Landsvirkjun að taka því. Lands-
virkjun hefur kappkostað að bjóða
sem flest af sínum verkefnum út á
frjálsum markaði. Munu þau vinnu-
brögð vera í samræmi við vilja Birgis
Frímannssonar, ef ég hef skilið skrif
hans rétt. Að sjálfsögðu hljóta menn
oft að verða fyrir vonbrigðum, er
þeir missa af góðu verki, en í frjálsri
„Af þessu má Ijóst vera, aó Birgir
Frímannsson ber saman ósambærilegar
samkeppni er það lægsta tilboð, sem
blífur, og þeir, sem þar verða undir,
hafa ekki við neinn nema sjálfanm
sig að sakast. Flestir jafna sig, sem
betur fer, fljótt aftur, enda er sagt,
að tíminn lækni öll sár. Svo virðist
hinsvegar ekki vera um þau von-
brigði, sem Birgir Frímannsson varð
fyrir, er tilboðinu í Búfellsvirkjun,
sem hann batt vonir við fyrir 15
árum, var hafnað. Yfir þau hefur
hann sýnilega ekki komist, og ber að
harma það.
Byggtá
misskilningi
Vangaveltum Birgis Frímanns-
sonar um það, hvernig Landsvirkjun
hafi tekist til við framkvæmd
verksamningsins við Fosskraft,
verður hver og einn að dæma fyrir
sig. Sama gildir um hugleiðingar hans
um það , hvernig málum hefði
skipast til betri vegar, ef skjólstæð-
ingur hans, DUmez, hefði fengið
verkið í stað lægstbjóðanda, Foss-
krafts. Þar hef ég enga löngun til að
kasta rýrð á hæfni Birgis Frímanns-
sonar, enda var mér tjáð á sínum
tíma, að Frakkar yrðu heppnir með
samstarfsmann, þar sem Birgir var.
Hvernig þessir aðilar hefðu staðið
sig, getur hinsvegar enginn sagt um
með neinni vissu i dag.
Þá tel ég rétt að víkja nokkuð að
þeim staðhæfingum, sem Birgir setur
fram í grein sinni um stofnkostnað
Búrfellsvirkjunar, ekki síst sökum
þess, að ritstjóri Dagblaðsins tók þær
síðan upp ómeitar og gerði að þunga-
miðju í forystugrein blaðsins. Birgir
staðhæfir, að stofnkostnaður Búr-
fellsvirkjunar, 70 milljónir Banda-
ríkjadala, hafi í upphafi verið
áætlaður 47 milljónir dala og fram-
kvæmdir því farið um 50%. fram úr
áætlun. Þetta er misskilningur.
í grein minni kom fram, að stofn-
kostnaður Búrfellsvirkjunar að
meðtöldum kostnaði við Þórisvatns-
miðlun, spennistöðina við Geitháls,
gasaflstöðina í Straumsvík og tveim
háspennulínum frá Búrfelli til
Reykjavíkur hafi reynst um 70
milljónir dala. Er þá átt við upp-
safnaðan kostnað að meðtöldum
vöxtum á byggingartíma á verðlagi
hvers árs á tímabilinu frá 1966—
1973.
Birgir Frímannsson setur fram
kostnaðaráætlun, sem birtist í
Morgunblaðinu 2. apríl 1966. Þar er
stofnkostnaður Búrfellsvirkjunar
áætlaður á verðlagi þess tíma, það er
áranna 1965—1966, eða allt öðru
verðlagi en mínar tölur. í þeirri
kostnaðaráætlun, sem Birgir vitnar
til, var ekki reiknað með nærri eins
miklu miðlunarrými í Þórisvatni eins
og síðar var ákveðið í tengslum við
hugmyndir að virkjun Tungnaár við
Sigöldu og Hrauneyjafoss. Munar
hér allmiklu í kostnaði. Þá vantar í
kostnaðaráætlunina frá 1966, sem
Birgir vitnar til, kostnað við Búrfells-
linu 2, sem lokið var árið 1973.
Fleira mætti tína til, en þetta verður
látið nægja. Af þessu má ljóst vera,
að Birgir Frímannsson ber saman
ósambærilegar tölur. Ailar vanga-
veltur hans varðandi samanburðinn
eru því á misskilningi byggðar og
niðurstöður hans í samræmi við það.
Hafnarfirði,
Árni Grétar Finnson.
iðjustefnu. Að því leyti lýsir það
málamiðlun innan ríkisstjórnarinnar
eða tilslökun af hálfu Hjörleifs
Gúttormssonar frá fyrri stórum
orðum hans.
Hvernig hafa
Norðmenn farið að?
Hikið við að taka af skarið í frum-
varpi Hjörleifs er þó vafalítið sprott-
ið af fyrri stefnumiðum hans varð-
andi stóriðju, fjárfestingu erlends
Kjallarinn
Sigurður Gizurarson
áhættufjármagns hér á landi o.s.frv.
Nánast óhugsandi er að stofna til
stórvirkjana og stóriðju án þess að
gera það í tengslum við erlend fyrir-
tæki. Þannig hafa norsku sósíal-
demókratarnir — vinstri mennirnir
þar I landi — beizlað fallvötn Noregs.
Reynsla Norðmanna liggur á borðinu
og getur orðið okkur leiðarljós.
Stálbrœðsluriddarar
og álverskavalerar
Hins vegar með því að nota meint
vömm Alusuisse í áróðursskyní,
hefur Hjörleifur fest sig í möskvum
þjóðernisdrambs. Þégar í óefni er
komið, verður erfiðara um að bæta.
Síður en svo er, að erlendir aðilar séu
á hverju strái, er festa vilji fé sitt hér
á landi og ljá okkur verkþekkingu.
Allt tal um, að við getum reist slíkar
verksmiðjur sjálfir, rekið þær sjálfir
o.s.frv. er meira og minna út í loftið.
Þar er fjöldi óvissuþátta og ekki sízt
sá, er snýr að markaðsaðstöðu og
arðbærni. Þar gegnir sama máli og
um meginhluta útflutnings okkar:
Freðfiskinn. Ef Bandaríkjamönnum
sinnaðist alvarlega við okkur, mundi
freðfiskmarkaður okkar þar í landi
lokast á fáeinum mánuðum með
óbætanlegu tjóni. í fersku minni er
að Union Carbide dró sig út úr
samningagerð við íslendinga um
kísiljárnverksmiðjuna á Grundar-
tanga gegn greiðslu skaðabóta, enda
haföi sá risi þekkingarskilyrði taps og
gróða.
Mr. Múgabeog
hr. Hjörleifur
Ekki dreg ég í efa góðan vilja og
hæfileika Hjörleifs Guttormssonar,
en orð hans og athafnir í orku- og
iðnaðarmálum kalla stundum fram i
hugann nafn jábróður hans, marxist-
ans mr. Múgabes í Simbabve-
Ródesíu, sem einnig er ráðherra í
vanþróuðu landi. Ekki aðeins
reyndist mr. Múgabe mjög markviss
sem skæruliðaforingi, heldur hefur
hann og reynzt traustur, orðvar og
mjög virkur um að varðveita það
rlki, sem hann hefur leitt til sjálf-
stæðis. Mr. Múgabe hefur verið
óþreytandi, síðan hann kom til valda,
að hamra á, að efnahagslegt sjálf-
stæði, þ.e. efnahagslegur máttur
ríkis, er ekki síður mikilvægt en
stjórnarfarslegt sjálfstæði. Hann
hefur lagt áherzlu á, að varðveita
beri og efla traustið í mannlegum
samskiptum milli hvítra og svartra,
milli innlendra og erlendra og varast
ögrandi orð og yfirlýsingar. Hann
hefur hvatt útlendinga til að draga
ekki fé sitt og fjárfestingar út úr land-
inu, heldur fjárfesta meira og stuðla
þannig að eflingu iðnaðar, verzlunar
og auðlegð landsins.
Ólíkt hafast þeir að, skoðana-
bræður, mr. Múgabe og hr. Hjör-
leifúr. Annar gerir allt til að sefa
spenntar tatigar og efla það traust og
ró, sem sterkt atvinnulíf og blóm-
legur efnahagur fær bezt þrifizt við.
En hinn er sýnu blóðheitari og fer í
fjölmiðla með yfirlýsingar, sem eru
til þess fallnar að fá þá útlendinga,
sem átt hafa við okkur viðskipti, til
að kippa að sér hendinni. Raunar
hafa ráðamenn Alusuisse þegar
stokkið upp á nef sér. Vitaskuld
munu kárínur í samskiptum við
Alusuisse gera torveldara en ella að
setjast að samningaborði með öðrum
erlendum fyrirtækjum.
Ofnýttir fiskstofnar
en vannýtt fallvötn
Fiskstofnar okkar eru ofnýttir, en
fallvötn okkar eru vannýtt. Hver nýr
skuttogari hefur keðjuverkun: Fleiri
„Ólíkt hafast þeir aö, skoöanabræöurnir,
mr. Múgabe og hr. Hjörleifur.”
skrapdagar — tap útgerðar — fisk-
verðshækkun með pólitískri ákvörð-
un í Verðlagsráði sjávarútvegsins —
tap frystihúsa — hækkað verð á út-
fluttum fiskafurðum með gengis-
lækkun íslenzku krónunnar — aukin
verðbólga.
Nýting fallvatna þýðir hins vegar
sterkara efnahagslíf — traustari
íslenzkur gjaldmiðill — minni verð-
bólga.
vernd mikill liðsauki og verkfræðing-
um Landsvirkjúnar loflegur vitnis-
burður. Hafa þeir nú fundið nýjar
leiðir til að leysa vatnsmiðlunarvanda
á Þjórsársvæði.
Mikils raunsæis er þörf, þegar
finna skal meðalhófið milli nauðsyn-
legrar mannvirkjagerðar og náttúru-
verndar. Heiðalönd við Blöndu verða
aldrei lögð að jöfnu við lifheim Laxár
og Þjórsárvera.
Virkri náttúruvernd
verður afleins við
komið með aflstoð
tœkninnar
Sumum náttúruverndarmönnum
hættir til að gerast tæknifjendur. En
á meðan sólardögum fer sífjölgandi í
London og lax er tekinn að veiðast í
Thamesá, á bökkum hverrar
vestrænir kapitalistar spranga,
versnar ástandið í Eystrasaltinu sakir
gífurlegrar mengunar, er berst í það
með fljótum Austur-Þýzkalands. 1
ríkjum sósíalismans og hins missta
glæps er enginn kapitalisti, sem hægt
er að berja til hlýðni. Stjórnarvöld
eiga þar við sig sjálf, hvort þau hafi
efni á því að setja upp tæki til
mengunarvarna. Og yfirleitt hafa þau
ekkiefniáþví.
1 vanþróuðu löndunum er eyði-
legging á ríki náttúrunnar mest, því
að þar ræðst fólkið í örbirgð sinni á
gróðurinn og dýrin í viðleitni sinni til
að draga fram lífið. Því minni tækni,
þeim mun minni líkur á virkri
náttúruvemd.
Eindresgni
náttúruverndar
og tœkniþróunar
Á síðasta áratug var Laxá í Suður-
Þingeyjarsýslu bjargað frá því
að verða að nauðsynjalausu eyði-
leggingu að bráð. Nú hafa verkfræð-
ingar Landsvirkjunar um síðir lýst
yfir, að Þjórsárverum verði ekki
sökkt undir vatn. Er það náttúm-
Fallvötnin:
auðlindir
hóraðanna
Virkjunarverkfræðingum er nauð-
synlegt að vera sæmilega heima í
vatnalögum. Á liðnu sumri voru
teknar nokkrar kvíslir Skjálfanda-
fljóts uppi við jökla og veitt suður á
bóginn inn á þurrbrjósta Þjórsár-
svæðið S!;V‘er ekki hægt að gera án
þess að tala við Pétur eða Pál, sem
hagsmuna kann að hafa að gæta.
Bændur á bökkum Skjálfandafljóts
allt frá sjávarósum og upp í Bárðar-
dal hafa hagsmuna að gæta i fljótinu.
„Vötn skulu svo renna sem að fornu
hafa runnið,” segir í 7. gr. vatna-
laganna.
Aætlanir eru uppi um að taka vatn
Jökulsár á Fjöllum og veita því
austur á land inn í kjördæmi orku-
ráðherrans og Framkvæmda-
stofnunarforstjórans. Fitlað er við þá
hugmynd að steypa því þar fram af
fjallabrúnum, eins og Norður-Þing-
eyingum komi málið alls ekki við.
Sumarið 1979 vísaði sýslunefnd
Norður-Þingeyjarsýslu á bug hug-
myndum um að leiða fallvötn burt úr
héraðinu. Fallvötnin eru auðlindir
héraðanna. Hugsanlegt er að leiða
þær burt sem vatn eða rafmagn. Inn-
lend sem erlend nýlendustefna er þó
ekki það sem koma skal. Nytjar auð-
linda í héruðunum sjálfum koma í
veg.fyrir orkutap og dýrar lí’nulagnir.
Þær eru þáttur í æskilegri valddreif-
ingu.
Sigurður Gizurarson
sýslumaður.
>
t..... — \r