Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1970, Page 32

Síðastliðið vor raunu kalskemmdir víða hafa orðið meiri
í túnum en nokkru sinni áður. Olli því bæði nýtt kal, sem
víða kom fram á túnum, er áður höfðu sloppið þolanlega
og svo voru kalskemmdir undanfarinna ára óbættar. Þá
kom það og til, að sumarið var óvenjulega kalt og öll spretta
þar af leiðandi hæg og léleg, svo bæði eldri og nýrri kal-
skemmdir hafa lítið gróið upp.
Þegar athugað er kalið frá síðastliðnum vetri, eins og það
kemur mér fyrir sjónir og ég hefi haft spurnir af, vekur
það fyrst athygli, að mörg tún hafa kalið, sem að undan-
förnu hafa sloppið óskemmd, svo sem gömul tún í góðum
halla, græðisléttur vaxnar alinnlendum gróðri, hólar og
brekkur. Ekki má skilja þetta svo, að önnur tún með öðr-
um gróðri og annari legu, hafi sloppið, því fer fjarri. En
þar blandaðist gamalt og nýtt kal meira saman. Það voru
víst nokkur brögð að því, að útjörð kól síðastliðinn vetur,
svo sem árbakkar og berangur.
Eg hefi að vísu ekki haft aðstöðu til að rannsaka þetta
náið, en hefi þó, af samtölum við bændur og eigin sýn, gert
mér þá skoðun, að þetta nýja kal sé fyrst og fremst ísalögum
að kenna. Þau hófust eiginlega í vetrarbyrjun. Þá gerði
bleytuhríðar um Norðurland og varð snjórinn að krapi í
öllum láglendari sveitum að minnsta kosti. Síðan fraus og
varð krapið að ísstorku í grasrótinni. I þíðunum í janúar,
hreinsaði sums staðar úr rót, en annars staðar nægðu þær
ekki, en juku fremur á svellalögin, er síðan lágu ólireifð til
vors. A nokkrum stöðum, þar sem snjór var mestur, tók hann
ekki upp í janúarþíðunum. Þar urðu því lítil svellalög.
Nú virðist mér, að kalið hafi orðið einkum eða einvörð-
ungu þar, sem svellalögin urðu mest í miðsvetrarþíðunum.
Þar sem svellin leysti alveg, varð ekkert kal og ekki heldur
þar, sem snjór var nægur til að hindra svellalög. Af þessu
dreg ég þá ályktun, að kalið í ár sé fyrst og fremst svellkal,
orðið til vegna langvarandi svellalaga.
Svellalög; munu einhver alsiengasta kalorsökin hér Norð-
anlands, en ekki liggur ljóst fyrir hvenær þau eru hættuleg-
ust, eða hve langvinn þau þurfa að vera til þess að tjón
35