Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1959, Blaðsíða 146

146
HALLDÓR HERMANNSSON
dollarar, og fekk Halldór þau eins og aörir. Ef ég man rétt. þá var honum í fyrstu ætlað
jafnmikið fé til bókakaupa ásamt útgáfu Islandica, en útgáfuféð voru rentur af 5000
dollurum, svo sem segir árlega í tímaritinu. Vextirnir af sjóði Fiske’s munu heldur hafa
farið lækkandi en hækkandi. En þegar Halldór lét af störfum, munu byrjendalaun kenn-
ara hafa verið orðin nálægt 4000 dollurum, og hefði bóka- og útgáfusjóðurinn hækkað
að sama skapi, hefði safninu enn verið vel borgið. En því fór fjarri. Halldór vildi samt
ekki láta Islendinga senda safninu gjafaeintök, nema tryggt væri, að bókavörður fengi
að kenna íslenzku; en til þess skorti fjárveitingu frá háskólanum. Þannig atvikaðist það,
að Cornell illu heilli varð útundan með gjafaeintök, og er það misráðið mjög, því fram
á þennan dag er safnið langbezt safn íslenzkra bóka fyrir vestan haf og þótt víðar sé
leitað. Eitthvað var þó úr þessu bætt á árinu 1958, Halldóri áttræðum til heiðurs, er ís-
lendingar veittu safninu nokkurn fjárstyrk til kaupa á íslenzkum bókum.
ÖNNUR RIT HALLDÓRS
Að rekja önnur rit Halldórs í Islandica og annars staðar yrði nokkuð langdregið
mál, enda gerist þess heldur ekki þörf vegna bókaskrárinnar. En val þessara rita ber
Halldóri vitni um hugkvæmni og fjölhæfni. Þegar Halldór tók við safninu, hafði hann
ekki stundað islenzk fræði sem háskólanámsgrein. Má vera, að sú hafi verið ástæða til,
að liann hætti sér ekki út í íslenzka fornöld, en byrjaði í nútíðinni, þar sem allt var
óunnið. Með nútíð á ég við tímann eftir siðaskipti. „Lof lyginnar“ gaf bragð af upp-
reistaranda endurreisnar, ættuðum frá Erasmusi Rotterdam, en Annalium in Islandia
jarrago og De mirabilibus Islandiae eftir Gísla biskup Oddsson var mjög hindurvitnum
skotið upphaf náttúrufræði á íslandi. Framhald náttúrufræðinnar kom í „Um íslands
aðskiljanlegar náttúrur“ eftir Jón lærða og í bók Halldórs um Eggert Olafsson, er var
mestur náttúrufræðingur á sinni öld auk skáldskapar síns. Einn þáttur í náttúru- og
landafræði íslands var kortagerðin, og gerði Halldór henni skil í tveim bindum, svo að
ekki varð um bætt fyrr en í Islands kortlœgning eftir N. E. Nörlund 1944.
Þegar Halldór stóð á fertugu, kom út eftir hann bók um merkilegan kafla í íslenzkri
bókmenntasögu: Tímaritin frá upphafi fram að 1874, og stendur sú ritgerð enn í fullu
gildi. Næsta ár skrifaði hann ágæta og frumlega bók um menningarsögu íslenzkrar
tungu. Hún stendur enn einstök í sinni röð.
Þegar Halldór var fimmtugur (1928) kom út bók eftir hann um Sir Joseph Banks;
var það stærst binda í Islandica og með mörgum myndum. Sir Joseph var uppi á dög-
um Napóleons og Jörundar hundadagakonungs. Hann vildi bjarga íslendingum frá
bráðum dauða með því að koma þeim undir England. En þótt Napóleon væri vondur, þá
slagaði hann lítt upp í Hitler að illsku, svo Englendinga gat ekki dreymt, að þeir mundu
nokkurn tíma þurfa að taka útskerið ísland til að forða lífi sínu, því síður að þeir þyrftu
að senda þangað herskip til fiskiveiða, en á þeim árum vörðu Danir enn sína 16 mílna