Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1959, Blaðsíða 147

HALLDÓR HERMANNSSON
147
landhelgi með sóma, nema ófriður lægi á. Halldór var ekki frá því að það kynni að hafa
verið betra fyrir afkomu íslendinga á 19. öld, ef draumur Sir Josephs hefði rætzt. Þó
sér hann og aðra hlið á málinu:
„Ef íslendingar hefðu slitið pólitískum tengslum við Dani, þá hefðu þeir líka losnað
úr sambandi við Norðurlönd, en þar var vaxin rót menningar þeirra. Og af því að þjóð-
armeðvitund þeirra blakti þá mjög á skari, er ekkert líklegra en að útlendu áhrifin
hefðu orðið of sterk: þjóðin hefði forenskazt og týnt tungu og siðum sínum. Þetta var
því líklegra, því meir sem útlendingarnir, drottnar þeirra, höfðu rúið þá að menningar-
verðmætum sínum og flutt þau úr landi til Kaupmannahafnar, sem með því móti varð
höfuðstaður landsins, enda reyndist ekkert drif sterkara í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinn-
ar en einmitt handritin í Árnasafni og sýslið við útgáfu þeirra. Hætt er við, að pólitísk-
ur skilnaður við Dani, Kaupmannahöfn og handritin hefði undir þessum kringumstæð-
um getað orðið landinu banabragð.“
Ef til vill setur Halldór hér í fyrsta sinn fram skoðun sína á mikilvægi sambands Is-
lands við Norðurlönd, ekki sízt Dani vegna Árnasafns. Þessi skoðun hans gerði hann
að hægskilnaðarmanni 1944 og tortryggan mjög gegn hinum miklu engilsaxnesku áhrif-
um, er flæddu yfir landið á stríðsárunum síðari og verri og eftir þau. Hann hugsaði
mjög um þessi mál og veik að þeim í smágrein um þýðingar (Islandica 1942).
Eftir 1930 sneri Halldór sér eingöngu að fornbókmenntunum í útgáfum og ritgerð-
um sínum; en sumar ritgerðirnar fjölluðu um bókmenntasögu eða einstakar sögur, aðr-
ar um skrautlist handrita eða skreytingu bóka; þessar bækur stóðu í sambandi við mikla
bók um skrautlýst handrit, er hann gerði fyrir Einar Munksgaard í Corpus Codicum
Islandicorum Medii Ævi. Eitt handrit gaf hann líka út fyrir Munksgaard í þessu safni
og eina bók frá siðaskiptum í Monumenta typographica Islandica. Síðasta útgáfa Hall-
dórs í Islandica kom 1945. Næsta ár ætlaði hann að gefa út The Hólai Cato sem minn-
ingarrit á hundrað ára afmæli Latínuskólans í Reykjavík, en ekki varð af því. í stað
þess brá Jóhann Hannesson, núverandi bókavörður safnsins, á það heillaráð að gefa
hókina út á áttræðisafmæli Halldórs og fimmtíu ára afrnæli tímaritsins Islandica. Hafði
Halldór þá ánægju að sjá þessa afmælisbók sína komna í próförk, áður en hann dó.
Enn er ótalið það, sem Halldór reit um Árnasafn og lagði til Árnanefndarmála, en í
þeim málum öllum lagði hann sig mjög fram í ráðagerðum, og þótt hann kæmi ekki öll-
um hugsjónum sínum þar í verk, þá hygg ég, að fátt hafi valdið honum meiri gleði en
það, sem þar vannst á.
HALLDÓR OG ÁRNASAFN
Þegar Kristján Kaalund féll frá bókavarðarstöðu við Árnasafn 1919, og menn fóru
að svipast um eftir eftirmanni hans, þá var auðvitað ekki á reyndari og glæsilegri manni
völ en Halldóri, enda var honum boðin staðan. Hann tók hana til reynslu eitt ár, en fekk
að halda prófessorsembætti sínu fyrir vestan á meðan. Þetta var árið 1925—26, en þá