Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1979, Síða 36

36
JÓN STEFFENSEN
[Anbelangende selve Opsprudnings Sttedet som Autor giör til et eneste i N af
Blœngr S. 42] I 18de Aarhundredes Eftermæle S. 487 og ff sætter han dette i
SkaptárJökulselv [seesallerede af dette Skrivtsfórste Afsnit] (bls. 159, gr. 18).
Af þessari athugun á handritunum IB. 3 fol. og IB. 23 fol. er Ijóst, að
allt ósamræmið í ritunartíma þeirra stafar frá þeim tíma, er samritið
ÍB. 23 fol. er gert. Sveinn gerir þá ofangreindar breytingar á samritinu
til þess að samræma það ritunartíma þess og gerir jafnframt tilsvarandi
spássíugreinar með ljósa blekinu í IB. 3 fol. En maður er litlu nær um
orsakasambandið í þessari atburðarás, né hvenær IB. 23 fol. verður til,
utan að það er ekki fyrir 1806. Til þess að greiða út þessum vafamálum
og ýmsum torræðum atriðum í journölum Sveins er nauðsynlegt að
hafa hliðsjón af öllum tiltækum gögnum, er varða Svein, svo sem
bréfum hans og til hans, og þó sérstaklega dagbókum hans, IB. 2-A
8vo. í þeim er að leita frumgagna að ferðum hans, dagsetninga og
manna, er þar koma við sögu, auk þess sem þar eru hrjúf drög að
mánaðaryfirlitum þeim, sem í hreinriti eru í journölunum. Hinar
knöppu dagbækur bæta litlu við lýsingu og mat Sveins á náttúrunni, en
þær veita mikla innsýn í starfshætti hans, sem að mínu mati er það
veigamikið atriði, að útgáfa journals án hliðsjónar dagbókar er sem
vængbrotin æður.
Hér á eftir verður gerð grein fyrir þeim atriðum úr dagbókum
Sveins, er varða Eldritið, og samskiptum hans við Magnús Stephensen
(1762-1833) á þeim árum, en hvortveggju eru forsenda fyrir réttu
mati á ritinu. Fylgdarmenn Sveins í rannsóknarleiðöngrum hans 1792,
1793 og 1794 voru bróðir hans Jón Pálsson (1765 - 1804) og Eggert
Bjarnason (1771-1856), síðar mágur hans, og þeir báðir ásamt Sveini
höíðu vetursetu á Hlíðarenda 1793/94 hjá Vigfúsi sýslumanni Þórar-
inssyni. I journal ársins 1793 er greint frá komu leiðangursmanna að
Geirlandi 4. okt. (Sveinn Pálsson 1945, 303), í dagbókinni stendur
þann dag: „ad Geirlandi lánad eldskrifsálfuga] Próf[asts] Steingríms-
sonar af eckiu hans Margr[éti] Sigfurdar] d[óttur].“ Og enn hefur
Sveinn Eldritið að láni 30. des. 1794, því að þá segir í dagbók: „feck
skrifad af Mr. Gunnl[augi] Eldrit Sra J[óns] Steingr“[ímssonar].
Gunnlaugur þessi Halldórsson (1772-1814) var þá í Vatnsdal í
Fliótshlíð.
í journal ársins 1794 segir: „Dvaldist enn um hríð í Viðey. Hinn 4.
þ. m. kom þangað stiftamtmaðurinn [Ólafur Stephensen] með allt
skyldulið sitt, þar sem sá velborni herra hefur fengið leyfl til að setjast
að í stað [Skúla] Magnússonar landfógeta, er fengið hefur lausn í náð