Vísbending - 18.12.2000, Blaðsíða 37

ád
Konráð Hjálmarsson var fæddur á
Reykjum í Mjóafirði eystra 9. maí
1858. Á þrítugsaldri hóf Konráð út-
gerð, fyrst á einum árabát en sex til átta
þegar þeir voru flestir. Brátt hóf hann
einnig verslun svo og fiskverkun í stórum
stíl. Byggði hann mikinn húsakost yfir alla
þessa starfsemi sem var bæði í senn veglegt
íveru- og verslunarhús og gaf ekki ( neinu
eftir þeim húsum sem þá voru hvað vegleg-
ust í landinu.
Aðstæður á Mjóafirði voru ekki hentugar
fyrir útgerð seglskipa og var raunar alltaf
heldur lítið um slfka útgerð frá Austfjörð-
um. Reiddi hann sig því fyrst og fremst á
árabátana ffarnan af. En Konráð hafði aug-
un opin fyrir öðmm möguleikum. Arið
1889 er þess getið að Konráð sé búinn að fá
vel á annað hundrað hákarla. Þegar Isak
Jónsson kom heim frá Ameríku 1894 með
hugmyndir um „ffosthús", sem hann hafði
kynnst þar við vötnin, tók Konráð ffændi
hans honum tveimur höndum og lét hann
byggja slíkt hús samsumars. Mun það hafa
verið fyrsta íshúsið sem komst í notkun á Is-
landi.
Eftir að beituöflun var orðin sæmilega ör-
ugg taldi Konráð ekkert að vanbúnaði að
lyfta útgerðinni á næsta tæknistig. Vetur-
inn 1897-98 lét Konráð smíða fyrir sig í
Bergen 50 lesta stálbát, gufúknúinn og
gerði út á þorskveiðar. Fljótlega fannst hon-
um hann of lítill og seldi hann þremur
árum sfðar. Vélbátaöld var gengin í garð og
f nóvember 1901 var vél sett í róðrarbát
vestur á Isafirði. Konráð kaupir fyrsta mót-
orbátinn ffá Danmörku 1904 og gefst hann
svo vel að hann pantar 11 mótorbáta á einu
bretti 1906. Seldi hann sex þeirra öðmm en
gerði sjálfur út fimm.
Það þrengdi að athafnamanninum í Mjóa-
firði og árið 1905 stofnaði hann, með Gísla
bróður sínum, svonefnda Bræðraverslun á
Norðfirði. Þeir bræður slitu fljótlega félagi
sfnu og hét rekstur hans eftir það Verslun
Konráðs Hjálmarssonar. Hann kom þar
fljótlega upp hafskipabryggju, byggði íshús
og stundaði meiriháttar kolaverslun. Nfu
hús reisti hamr á athafnasvæði sínu, þar af
fimm íbúðarhús fyrir starfsfólk. Einnig kom
hann upp þurrkhúsi þar sem hann gat
þurrkað hluta aflans óháð veðri og vindum.
Rekstur hans var í rauninni þríþættur út-
gerð, fiskverkun og verslun. Auk verkunar
afla af eigin bátum keypti hann fisk af bæði
innlendum og útlendum skipum og bátum.
Fékk fiskur hans orð á sig á Spáni fyrir vöm-
vöndun og nákvæmni í verkun.
Konráð Hjálmarsson starfaði hartnær þriðj-
ung aldar á Norðfirði. Þetta vom að mörgu
leyti uppgangstfmar, afli fór vaxandi með
ári hverju og verðlag hélst sæmilega hátt og
stöðugt f markaðslöndunum. Þó var betra
að hafa borð fyrir bám. Árið 1924 var gengi
fslensku krónunnar hækkað skyndilega
vegna undangengins góðæris. Þetta saug
merginn úr útgerðinni víða um land og
gerði menn vanbúna að mæta þeim áföll-
um sem urðu þegar heimskreppan gekk í
garð 6-7árum sfðar, samfara þvf sem Spán-
annarkaður hmndi af völdum borgarastyrj-
aldar. Jónas frá Hriflu kallaði Konráð
„kóng“ og sagði að hann hefði peningavit
einn fárra Islendinga. En kreppan svarf að
honum sem öðmm og fyrirtækið hætti
störfúm f þann mund sem stríðsgróðinn tók
að flæða um bekki.
Konráð Hjálmarsson lést 16. júlí 1939.
Einar Benediktsson stóð að fyrstu til-
raun til útgáfú dagblaðs hérlendis
rneð útgáfú Dagskrár skömmu fyrir
aldamót. Sú tilraun stóð þó ffernur stutt og
blaðið lognaðist út af. Tfu árum síðar 1906
hóf Jón Olafsson útgáfú dagblaðs og komu
út af því 73 tölublöð.
Næsta tilraun tókst betur. Hinn 14. desem-
ber 1910 hófst Einar Gunnarsson handa um
það að gefa út Vísi til dagblaðs í Reykjavík.
Það blað kemur út enn undir nafninu DV,
eða Dagblaðið Vísir.
Morgunblaðið hóf göngu sína árið 1913 og
var fyrstu 10 árin rekið sem hluti af Isafold.
Olafúr Bjömsson, sonur Bjöms Jónssonar f
Isafold, stofnaði blaðið og fyrirtækið og sá
sjálfúr um bókhald og annan rekstur til að
byrja með. Árið 1923 vom eigendur: Hall-
grímur Benediktsson, Garðar Gíslason og
eigendur O. Johnson & Kaabers. Blaðið er
enn í eigu afkomenda þeirra. Valtýr Stef-
ánsson eignaðist stóran hlut í blaðinu 1927
þegar hann hafði verið ritstjóri þess f nokk-
ur ár og Sveinn f Völundi bættist í hópinn
1938. Afkomendur þessara manna eða fúll-
trúar þeirra sitja enn f dag í stjóm Árvakurs.
Frá upphafi var Morgunblaðið boðberi
borgaralegra sjónarmiða. Með harðnandi
stéttabaráttu og eftir stofnun Sjálfstæðis-
flokksins varð það höfuðmáigagn hans.
Aðrir stjómmálaflokkar komu sér upp dag-
blöðum og fór stjómmálabaráttan að vem-
legu leyti fram á síðum þeirra. Öll vom þau
flokksmálgögn rekin með miklu tapi og
söfnuðu stórskuldum í bönkunum. Flokks-
foringjar voru í miklum persónulegum
ábyrgðum fyrir þessum lánum og gátu vart
um frjálst höfúð strokið.
Morgunblaðið varð einna fyrst til að hrista
af sér flokksklafann. Það gerðist þó ekki í
einu vetfangi heldur smátt og smátt. Svo
merkilegt sem það kann að virðast hófst
þessi þróun eftir að Bjami Benediktsson
hafði verið ritstjóri blaðsins um nokkurra
ára skeið á tíma vinstri stjómarinnar og sat
jafnframt í stjóm Árvakurs. Arftakar hans,
ritstjóramir Matthfas Johannessen, Eyjólfur
Konráð Jónsson og Stynnir Gunnarsson,
unnu hægt og markvisst að því að gera
mönnum ljóst að Morgunblaðið legði sjálf-
stætt mat á hlutina og tæki afstöðu eftir því
sem skynsamlegt þætti þar á bæ. Fyrrum
framkvæmdastjóri blaðsins, Haraldur
Sveinsson, hefur sagt að oft hafi verið rosa-
leg átök um sjálfstæði þess en sú barátta hafi
lánast vel.
Lesendur blaðsins virðast sama sinnis því að
það þykir ómissandi á þorra heimila f land-
inu. Dagblöð stjómmálaflokkanna hefúr öll
dagað uppi en Morgunblaðið smám saman
orðið helsti vettvangur skoðanaskipta f
landinu.
Grunnurinn að velgengni blaðsins er þó
vafalaust sá að það kom sér snemma upp
vfðtæku neti fréttaritara innanlands og
góðum samböndum við viðurkenndar al-
þjóðlegar fréttastofnanir. Lesendur hafa
þannig talið sig fá fréttir sem þeir gætu
treyst, þar sem skoðanir og staðreyndir eru
aðskildar en lesandanum látið eftir að draga
ályktanir. Annar þáttur í velgengni blaðsins
er vafalaust sá að því hefur alltaf orðið bet-
ur ágengt en öðrum blöðum að ná f auglýs-
ingar. Það er ekki aðeins að það hafi skotið
traustum fótum undir fjárhag blaðsins held-
ur kemur og hitt til að fjöldi fólks telur sig
ekki geta verið án þessa helsta auglýsinga-
miðils f landinu.
Frá því að Árvakur var stofnaður 1923/hafa
einungis þrfr menn gegnt störfum ffarn-
kvæmdastjóra. Sigfús Jónsson til 1969, þótt
ekki fengi hann titilinn fyrr-ún 1942, Har-
aldur Sveinsson næstu 30 árin og núver-
andi framkvæmdastjóri er Hallgrímur
Geirsson. Verður ekki annað sagt en að
þeim hafi'farsællega tekist að sjá um hina
yið§kiptalegu hlið blaðsins.
37
Morgunblaðið