Vísbending - 18.12.2000, Blaðsíða 54

r
Islensk erfdagreining
Ossur Kristinsson, frumkvöðull
á sviði stoðtækni, er fæddur
5. nóvember 1943. Ossur
fæddist með aflagaðan fót sem er 15
sentimetrum styttri en hinn fóturinn.
Hann hefur því af eigin reynslu þekk-
ingu á stoðtækjum enda hefur hann
alla sína ævi gengið með gervifót. Oft
fékk hann að reyna sem barn hversu
takmarkaðir gervifætur úr tréi voru
þegar hann eyðilagði þá nokkra við
leik í fjörunni fyrir framan Kirkjusand,
þar sem þeir þoldu illa að blotna.
Tæplega tuttugu vetra var Össur kom-
inn f stoðtækjanám í Stokkhólmi í
Svíþjóð sem var þá Mekka þeirra
fræða. Arið 1970, eftir átta ára veru f
Svíþjóð, sigldi Össur heim með unga
(355Ur Kristinss0o
fjölskyldu í farteskinu, rfkur af þekk-
ingu og hugmyndum. Ári síðar stofn-
aði hann fyrirtækið Össur hf. sem sér-
hæfir sig f stoðtækjalausnum. Rekstur-
inn gekk illa til að byrja með enda
hvorki stóran markað né stuðning að
finna á Íslandi. Þróunarstarfið reyndist
kostnaðarsamt og tímafrekt. Fljótlega
hafði hann veðsett bæði sitt eigið hús
sem og hús foreldra sinna. Siglt var
milli skers og báru í rekstrinum. Þró-
unarstarfið bar hins vegar árangur að
lokum og til varð sílikonhulsa, sem
stúfurinn er klæddur í og gervilimur-
inn festur við, sem kom fyrirtækinu
fyrir alvöru á kort alþjóðaviðskipta.
Sagan segir að gervilimirnir séu svo
góðir að fólki sé kleift að gera næstum
allt það sem þeir sem hafa heilbrigða
fætur geta. Fræg er sagan sem
Brynjólfur Sigurðsson prófessor sagði
þegar Össuri voru veitt útflutnings-
verðlaun forseta Islands árið 1992.
Sagan var eitthvað á þá leið að ein-
fættur maður hefði spilað fótbolta án
þess að nokkur tæki eftir óeðlilega
stirðbusalegum hreyfingum. Það var
ekki fyrr en sá einfætti skoraði með
þrumuskoti sem var svo kröftugt að
fóturinn fylgdi á eftir í netmöskvana
að fólki varð ljóst að leikmaðurinn
stóð ekki jafnfætis öðrum.
Fyrirtækið Össur tók þó ekki á loft fyrr
en árið 1989. Velta fyrirtækisins marg-
faldaðist á örfáum árum, úr fimm millj-
ónum árið 1989 í 52 milljónir árið
1991 og 420 milljónir 1995. I október
árið 1999 var Össur hf. skráð á Verð-
bréfaþing íslands. Fjármagnið virðist
hafa komið að góðum notum því að
Össur hf. hefur stækkað verulega í ald-
arlok með uppkaupum á erlendum
fyrirtækum. 1 upphafi ársins keypti
Össur hf. bandarískt fyrirtæki sem
nefnist Flex-foot Inc. fyrir 5,3 millj-
arða króna og undir lok árs Century
XXII fyrir 3 milljarða. Velta fyrirtæk-
isins fyrstu níu mánuði þessa árs voru
2,8 milljarðar sem er 172% aukning
frá sama tíma í fyrra.
Össur Kristinsson hefur byggt upp ein-
stætt fyrirtæki á Islandi sem er byggt á
mikilli sérhæfingu og sérfræðiþekk-
ingu og krefst stöðugrar nýsköpunar.
Fyrirtækið hefur frá upphafi verið al-
þjóðlegt í eðli sfnu þar sem markaðs-
svæðið er nær eingöngu erlendis, 45%
veltunnar kemur frá Bandaríkjamark-
aði og 40% frá EES-löndum. Fyrirtæk-
ið hefur 80% markaðshlutdeild á
Skandinavíumarkaði. Össur hf. er á
góðri leið með að verða alþjóðlegur
leiðtogi á sínu sviði.
/
ágústmánuði árið 1996 var deCode
genetics Inc. stofnað. Skömmu síð-
ar var dótturfyrirtækið íslensk
erfðagreining stofnað. Frumkvöðullinn
Kári Stefánsson kom með róttæka við-
skiptahugmynd til landsins og hafði
safnað meira af erlendu áhættufjár-
magni en áður hafði þekkst. Frá þeirri
stundu varð hinn óþekkti Kári að goð-
sögn í lifanda lífi. Hann vildi byggja
upp mesta hátæknifyrirtæki landsins.
Hugmyndin var að nýta íslenska kyn-
stofninn til þess að staðsetja erfðavísa
sem tengjast sjúkdómum og selja síðan
þekkinguna sem nýtist til lyfjafram-
leiðslu og bættrar meðferðar sjúkdóma.
Andstaðan við fyrirtækjahugmyndina
var mikil í upphafi þar sem fyrirtækið
hugðist nota skráðar sjúkraskýrslur lif-
andi og dauðra Islendinga til gagnaöfl-
unar. Var haft á orði að þjóðin væri
orðin eins ög tilraunamús í búri pen-
ingamanna. Þrátt fyrir að margir lækn-
ar streittust á móti, og streitast sumir
hverjir enn, þá var fyrirtækinu veitt 12
ára rekstrarleyfi til gerðar og starfrækslu
gagnagrunns á heilbrigðissviði. Fléstir^
54
voru þó ekki beint á móti fyrirtækinu
heldur gagnafrumvarpinu. Stofnun ÍE
varð til þess að í kjölfarið fylgdu margir
fræðimenn á sviði erfðafræði- og
læknavísinda og stofnuðu fyrirtæki.
Islensk erfðagreining hyggst einbeita sér
að eftirfarandi atriðum í rekstrí:
• Leit að stökkbreyttum erfðavísum og
greiningu á virkni þeirra.
• Áskrift að gagnagrunni og ráðgjafa-
þjónustu sem því tengist.
• Samstarfi um erfðafræðitengdar
lyfjarannsóknir.
• Sölu og markaðssetningu á upplýs-
ingatækni í heilsugæslu.
• Samstarfsverkefum við lyfja- og líf-
tæknifyrirtæki um rannsóknar- og
þróunarverkefni.
Gerður hefur verið samstarfssamningur
við svissneska lyfjafyrirtækið Hoffman-
LaRoche um rannsóknir til langs tíma.
Greiðslur samkvæmt þeirn samningi
eru þegar hafnar.
Með rúmlega 400 manns í vinnu, flesta
þeirra hámenntaða sérfræðinga, hefur
Islensk erfðagreining vakið von um að
þjóðin eigi eftir að brjóta af sér hlekki
hráefnaframleiðandans og komast í röð
fremstu þekkingarþjóðfélaga. Og bjart-
sýnin í kringum fyrirtækið var mikil og
margir fjárfestar, í takt við tíðarandann,
sáu fyrirtækið í Mídasarhyllingum þar
sem allt sem það snerti yrði að gulli.
Um tíma var fyrirtækið langverð-
mætasta fyrirtæki landsins og var fyrsta
íslenska fyrirtækið sem var skráð á Nas-
daq-markaðinn í Bandaríkjunum árið
2000. Sagan á þeim markaði hefur þó
ekki verið ævintýri líkust eins og flestir
vonuðust til og hefur hlutabréfaverð
fyrirtækisins verið langt undir öllum
væntingum frá því að það kom inn á
markaðinn.
Þótt mest hafi verið rætt um gagna-
grunninn umdeilda hefur fyrirtækið
fram til þessa unnið mest að rannsókn-
um á öðrum sviðum, t.d. með íslenskum
læknum og öðrum sérfræðingum.
Þegar öllu er á botnin hvolft er stofnun
Islenskrar erfðagreiningar eitt mesta
afrek íslenskrar viðskiptasögu við aldar-
lok.