Vísbending - 18.12.2000, Blaðsíða 46

áratugurinn
landsmiðum á þessum árum. Fiskifræð-
ingar ráðlögðu oft að dregið yrði úr sókn,
en ekki var farið að þeirra ráðum, þær
voru fyrst takmarkaðar árið 1980. Síldin
hvarf að mestu af Islandsmiðum árið
1967 en á áttunda áratugnum fór að
kræla á uppsjávarfiski sem lítt hafði ver-
ið veiddur áður, loðnu. Drekkhlaðnir
bátar áttu erfitt með að kcjimast að til að
landa og verksmiðjur höfðu ekki undan.
Þann 23. janúar árið 1973'hófst eldgos í
Vestmannaeyjum sem olli ' þvf að flytja
varð alla íbúa Heimaeyjar úpp á megin-
lendið og ekki var hægt að flytja aftur til
Eyja fyrr en síðsumars. Urri þriðjungur
húsa í bænum lenti undir hraúni. Afallið
var mikið fyrir þjóðarbúið og\var lagt i
2ja milljarða króna fjársöfnun.
Árið 1973 sameinuðust tvö stærstu flug-
félög landsins, Loftleiðir og Flugfélag ís-
lands, og Flugleiðir varð til. Felögin
höfðu bæði átt í rekstrarerfiðleikum og
voru á þessum tíma bæði með neikvfett
eiginfé. Litlir kærleikar voru með foi
svarsmönnum félaganna og starfsmönn-
um. Arið 1980 voru Flugleiðir í miklum
rekstrarvanda og um 400 starfsmönnum
var sagt upp störfum og skipulega var
unnið að því að gera fyrirtækið að einni
einingu, meðal annars með því að sam-
eina starfsmannafélög gömlu félaganna
sem störfuðu enn.
Lokið var við hringveginn árið 1974 þeg-
ar brúargerð yfir Skeiðarársand lauk.
Þessi samgöngubót breytti miklu fyrir
bæði flutninga og ferðavenjur Islend-
inga.
Harðvítug átök voru um dvöl Banda-
rfkjahers hér á landi og margar kröfu-
göngur farnar þar sem meðal annars
mátti sjá slágorðin: Gegn hervaldi, gegn
auðvaldi/ Ríkisstjómin lýsti því yfir að
herinrí ætti að fara, en ekkert varð úr
þvþŒinkaframtakið háði einnig harðvft-
átök gegn stjórnvöldum, Pálmi í Hag-
:aup fór þar fremstur í flokki en fræg er
sagan af því þegar Davíð Scheving Thor-
steinsson keypti ölið, hálfan kassa af bjór
sem var gerður upptækur f tollinum í
Keflavík. Davíð krafðist þess að fá ölið af-
hent og sagði að það væri óeðlilegt að
mönnum væri mismunað um slík kaup
eftir því hjá hvaða fyrirtækjum þeir
störfuðu. Næsta lota var að berjast gegn
því óréttlæti að þeir einir sem færu til út-
landa gætu keypt áfengan bjór. Sú lota
vannst þó ekki fyrr en tíu árum síðar.
Hér á landi hafði lengi verið mikill áhugi
á því að virkja gufuorku til rafmagns-
framleiðslu. Ákveðið var að reisa slíkt
ver við Kröflu, austan Mývatns. Ráðist
var í framkvæmdina en illa gekk að afla
nægrar orku og ekki bætti úr skák að eld-
gos voru tíð á svæðinu á þessum tíma.
Upprunalega hafði átt að keyra á einni
túrbínu en forsvarsmaður verksins gerði
góð kaup og keypti tvær. Ekki náðist næg
orka fyrir þá einu sem áætlanir gerðu ráð
fyrir.
Undir lok áratugarins tók ný vinstri
stjórn við stjórnartaumunum og hún lét á
árinu 1979 samþykkja (Olafs)lög um
verðtryggingu lánaskuldbindinga, en við
það hvarf sú mikla tilfærsla sem verið
hafði á fjármagni frá sparifjáreigendum,
t.d. lífeyrissjóðum, til þeirra sem skuld-
uðu fé. Þessi breyting varð til þess að
mörg fyrirtæki sem voru skuldug komust
í miklar þrengingar á næsta áratug þegar
þau þurftu að greiða raunvirði lána til
baka með vöxtum. Þrátt fyrir ítrekaðar
tilraunir vinstri stjórna á árunum 1978 til
\983 til þess að skerða vísitölubindingu
launa varð ekki við verðbólgu ráðið á
þesSum árum, vfxlverkun verðbólgu og
gengis' skrúfaðist upp, og hún var komin í
130% vórfð 1983, það er íslandsmet sem
enn stendur.
Notkun greiðslukorta hófst árið 1980
með stofnun Kreditkorts hf. en fjármála-
ráðherra, Ragnar Arnalds, taldi rétt að
kannað yrði hver áhrif þessarar breyting-
ar á efnahagslífið áður en lengra yrði
haldið. Ekki hefur heyrst um niðurstQður
könnunarinnar en landsmenn tóku kort>\
in með trompi.
- Glíma
Áttundi áratugurinn einkennist af
átökum, miklum átökum, glímt var við
efnahagsmálin sú glíma tapaðist,
borg og byggð glímdu, einkaframtakið
og stjórnvaldið og loks rnenn og nátt-
viðreisnarstjórnarinnar tók
vinstri stjóm Ólafs Jóhannessonar við
völdum árið 1971. Ríkisstjómin lagði
mikla áherslu á að halda stöðugu verðlagi
en tókst að sprengja það upp með eigin
efnahagsaðgerðum. Jafhframt beitti hún
sér fyrir umtalsverðum launahækkunum
og lengingu á orlofi. Bætur almanna-
trygginga voru hækkaðar og stefnt að því
að skattbyrði færðist yfir á „breiðu bök-
in“. Sjóðakerfi var komið á sem stjóm-
málamenn áttu eftir að sukka með í tvo
áratugi. Ríkisstjórnin hóf mikla byggða-
stefnu og á þremur árum var samið um
smfði 36 skuttogara. Jafnframt var mark-
visst unnið að uppbyggingu og endurnýj-
un fiskvinnsluhúsa víða um land. Þá var
byggðavandinn, sem hefur verið eitt
mesta áhyggjuefnið á tíunda áratuginum,
skapaður með því að byggja upp smá-
byggðir í kringum einn til tvo togara.
Landhelgin var færð út f 50 mílur árið
1972 og eftir erfitt þorskastrfð við Breta
náðu Islendingar sigri árið 1973 án þess
að þurfa að gefa mikið eftir. Arið 1975
var landhelgin aftur útvíkkuð, í þetta
skiptið í 200 mílur. Bretar fóru aftur í
stríðsham en íslendingar höfðu sigur á ný
árið 1976. Þá hafði mikið gengið á,
meðal annars slitu Islendingar stjórn-
málasambandi við Breta. Utfærsla land-
helginnar og skuttogarauppbyggingin
varð til þess að þorskafli jókst mikið á Is-
46