Vísbending - 18.12.2000, Blaðsíða 43

, c.\gurð5so0
0O9f „ríki"
Einar Sigurðsson var fæddur 7. febr-
úar 1906 í Vestmannaeyjum. For-
eldrar hans voru Sigurður Sigur-
finnsson bóndi, formaður og hreppstjóri
þar og síðari kona hans, Guðríður Jóns-
dóttir í Káragerði f Landeyjum. Einar var
með afbrigðum bráðger og athaíhasamur
og 18 ára gamall, að loknu Verslunar-
skólaprófi, opnaði hann verslun í Eyjum í
nafni móður sinnar, gat ekki beðið þess að
verða lögráða. Með þessu bauð hann byrg-
inn gamalgrónum verslunum sem sumar
stóðu á gömlum grunni danskrar selstöðu-
verslunar og átti síðar líka í harðri sam-
keppni við kaupfélög og pöntunarfélög
sem byggðu á hugmyndum samvinnu-
manna, sósíalista og kommúnista. Arið
1927 stofnaði hann Vöruhús Vestmanna-
eyja. Á kreppuárunum hóf hann afskipti
af útgerð og árið 1938 stofnaði hann
Hraðfrystistöð Vestmannaeyja. Hrað-
frystistöðin gekk sfðar inn í Isfélag Vest-
mannaeyja sem nú er í hópi stærstu fyrir-
tækja f sjávarútvegi.
Einar stofnaði fyrirtækið Fram hf. 1940 og
Hraðfrystistöðina í Reykjavík 1941 og var
aðaleigandi þessara fyrirtækja. Hraðfrysti'
stöðin f Reykjavfk gekk síðar inn í
Granda hf., eitt öflugasta fyrirtækið f út-
gerð og vinnslu í dag.
Samhliða uppbyggingu verslunarrekstrar
síns ræktaði hann stærsta túnið f Vest-
mannaeyjum og rak þar búskap og var
lengi í stjórn Búnaðarfélags Vestmanna-
eyja. Raunar var Einar ekki einhamur f at-
hafnaþrá sinni. Hann þurfti minni svefn
en flestir aðrir og á kvöldin og nætumar
vann hann oft dagsverk sem aðrir hefðu
talið sig fullsæmda af. Var hann þó
óvenjuleg hamhleypa í daglegum störfum.
Einar eignaðist Hraðfrystistöðina í Kefla-
vík um miðjan sjötta áratuginn. Hann rak
umfangsmikla útgerð í Eyjum og Reykja-
vík og kom að hraðfrystihúsarekstri og út-
gerð vfða um landið, meðal annars átti
hann og rak ísfell á Flateyri 1951-60 í
fyrstu með öðrum en síðar einn. Ásamt
Olafi Þórðarsyni var Einar einn helsti for-
göngumaður að stofnun Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna árið 1942 og var í
nokkur ár stjómarformaður þar. Hann var
líka stjómarformaður Jökla hf., skipafélags
hraðfrystihúsanna, sem um skeið átti og
rak þrjú frystiskip. Einnig átti hann drjúg-
an lilut að stofnun Tryggingamiðstöðvar-
innar og sat þar í stjóm og var lengi
stjórnarformaður Coldwater-Seafood,
dótturfélags SH í Bandaríkjunum.
Snemma festist við Einar auknefnið „ríki“
og hann varð eins konar tákngervingur
hins athafnaglaða útvegsmanns þessa
tímabils, sem megnaði að hrífa aðra með
sér til framkvæmda. Einar þreyttist seint á
að prédika að hlutafélagsformið væri
rekstrarform kapítalista og fannst Sölu-
miðstöðin að því leyti leiðindabastarður.
Það fór líka fyrir brjóstið á honum að um-
hverfi sjávarútvegsins var mestalla ævi
hans með þeim hætti að allt var rekið
með tapi og ekkert fékkst því gert nema
fyrir lánsfé og fyrirgreiðslur. Einar ritaði
ævisögu sína í samvinnu við Þórberg
Þórðarson. Hann lést 22. mars 1977.
Upphaf Landsímans var átaka-
meira en flesta grunar. Hannes
Hafstein, hinn nýi ráðherra ís-
lands, beitti sér mjög ákveðið fyrir samn-
ingi við Mikla norræna símafélagið um
lagningu sfmastrengs til Islands og síðan
línulagningu innanlands. Andstæðingar
ráðherrans fundu þessu einkum þrennt til
foráttu: Mikla norræna væri svívirðilegt,
danskt einokunarfyrirtæki, landspjöll
væru af öllum þessum staurum gegnum
tún og engjar, síminn væri að verða úrelt
tækni og miklu nær að við tækjum loft-
skeytin í þjónustu okkar. Annars friðsam-
ir bændur, sem aldrei hafði tekist að
brýna til uppnáms í sjálfstæðisbaráttunni,
þyrptust til Reykjavíkur og gerðu hróp að
ráðherranum og afhentu honum harðorð
mótmælaskjöl. Svo hjaðnaði þetta en
lengi var þó mótmælareiðin mikla til
Reykjavíkur f minnum höfð.
Ritsfmasamband við útlönd var megin-
forsenda íslenskrar heildverslunar sem nú
færðist að mestu inn í landið á næstu
árum. Stjórnsýslan innanlands gerbreytt-
ist. Ekki þurfti nú lengur að sæta póst-
ferðum með bréf um lavers konar smámál.
Fyrirmæli bárust á svipstundu með sím-
anum. Kaupsýslumenn sömdu um við-
skipti gegnum símann. Fréttir bárust
landshorna á milli jafnóðum og þær
gerðust.
Smátt og smátt teygði Landsíminn anga
sína um landið, um öll þorp og þéttbýlis-
staði og loks út um sveitirnar líka. Sfma-
notkun Islendinga óx hratt og yfirleitt
hraðar en í öðrum löndum. Árið 1912
voru notendur í Reykjavík 300 talsins en
1928 voru þeir 2400. Brátt sprengdi
Landssíminn utan af sér fyrstu símstöðina
og nýtt hús var reist við Austurvöll þar
sem höfuðstöðvarnar eru enn til húsa.
Árið 1932 voru fyrstu sjálfvirku sfmstöðv-
amar teknar í notkun í Reykjavík og
Hafnarfirði og bæjarbúar gátu hringt hver
í annan án þess að fá samband gegnum
miðstöð. Sjálfvirkum stöðvum fjölgaði
smám saman á landinu og árið 1976 voru
allir þéttbýlisstaðir komnir með sjálfvirk-
an síma. Árið 1986 voru allir sfmar lands-
manna tengdir sjálfvirkum stöðvum og
fréttir sem menn heyrðu „óvart“ í gegnum
sveitasímana heyrðu sögunni til. Síma-
staurar og línur sjást nú vart lengur í
landslaginu þar sem farið var að plægja
strengina í jörð niður eða setja upp radíó-
sambönd.
Talsamband við útlönd var opnað árið
1935 en dýrt var drottins orðið. Þriggja
mínútna samtal jafhgilti því sem næst ær-
verði eða ársáskrift að dagblaði. Nýr
sæsfmastrengur Scotice var tekinn í
notkun 1962 og var þá m.a. hægt að
koma upp telexþjónustu hér á landi sem
brátt varð mjög vinsæl hjá fyrirtækjum og
stofhunum. Ári síðar var lce-Can streng-
urinn milli Islands og Kanada formlega
tekinn í notkun.
Árið 1980 kom jarðstöðin Skyggnir til
sögunnar og fóru þá samtöl til útlanda um
gervihnött en árið 1994 komst nýr sæ-
strengur, Cantat-3, f gagnið. Hann liggur
þvert yfir Atlantshafið en grein frá hon-
um tengist Islandi. Um hann fer nú
meirihluti símtala frá landinu til útlanda
og mikill gagnaflutningur, svo sem Inter-
netið.
Landssíminn hefur með hálfrar aldar
starfsemi sinni komið miklu til leiðar og
ásamt Ríkisútvarpinu átt drjúgan þátt f að
steypa dreifðum byggðum Islapds saman í
eitt samfélag. Landsímanum var breytt f
hlutafélag árið 1999 enf íkið er áfram eini
eigandinn. Nú hefur verið ákveðið að
20% Landsúnáns verði seld á næsta ári, í
fyrsta skréfinu til einkavæðingar.
43