Frjáls verslun - 01.09.1942, Blaðsíða 2

Sýmishorn uf ríkisrehstri
Tvær ríkisstofnanir
Þeir, sem andstæðir eru ríkisrekstri og af-
skiftum ríkisvaldsins af viðskiptum, hafa jafn-
an haldið því fram, að verzlun fari verr úr
hendi hjá ríkinu en hjá einstaklingum, og öll
bein viðskipti hins opinbera af utanríkisvið-
skiptum séu mjög varhugaverð, vegna þess að
þau brjóti venjulega í bág við eðlilegan gang
þessara mála. Tvö dæmi eru nú nærtæk, sem
sanna þetta óvenjulega greinilega, og skulu hér
gerðar að umtalsefni tvær ríkisstofnanir, sem
hafa komið við viðskiptasögu landsins undan-
farin ár, landsmönnum til lítillar ánægju.
Gjaldeyris- og innflutningsnefnd hefir nú
starfað í tíu ár og hafa litlar breytingar orðið
á neíndinni þennan áratug sem hún hefir starf-
að. Hefir þó á því tímabili orðið mikil breyting
á utanríkisviðskiptum landsins. Hún var í byrj-
un sett á laggirnar vegna þess að bankarnir
komust í þrot með erlendan gjaldeyri, skömmu
eftir að kreppan hófst 1930. Það ár og hin tvö
næstu á undan, höfðu verið óvenjuleg eyðsluár.
Hófst eyðslan þegar tekjur ríkissjóðs fóru langt
fram úr áætlun og þáverandi ríkisstjórn Fram-
sóknarflokksins kunni sér ekki hóf. Gjaldeyris-
og innflutningsnefndinni var ætlað það hlut-
verk að ákveða hvernig verja skyldi gjaldeyri
landsins og hvernig skyldi skipta innflutningn-
um milli þeirra aðila sem höfðu innflutnings-
verzlunina með höndum.
Starfsemi nefndarinnar hefir valdið meiri á-
greiningi en þekkt hefir hér á landi um störf
opinberrar nefndar. Á því tímabili, sem gagn-
rýni var hörðust á nefndina, var gjaldeyrir af
skornum skammti og þótti gæta mikillar póli-
tízkrar hlutdrækni um leyfisveitingar til inn-
flytjenda. Jafnframt var því haldið fram, að
ráðstafanir nefndarinnar og öll vinnubrögð
hefði valdið þjóðinni miklu tjóni, sérstaklega
í bvrjun ófriðarins. Þá vildu innflytjendur fá
frjálsari hendur en áður hafði verið um inn-
flutning til landsins, sökum þess að líklegt var
að vöruverð mundi hækka og ýmsar vörur verða
ófáanlegar. Þetta sannaðist mjög fljótlega, en
2
nefndin daufheyrðist við og bætti ekki ráð sitt
fyrr en of seint. Nú sér hver maður, að nefndin
átti að fara að ósk innflytj endanna þegar í stað
og heimila þeim að byrgja landið að vörum á
hvern hátt sem fært var. En nefndin hagaði
sér í þessu efni á svipaðan hátt og opinberar
nefndir gera yfirleitt. Hún barði höfðinu við
steininn og þóttist bezt vita hvað til farsældar
horfði.
Nefndin hefir starfað í 10 ár við óvenju
miklar óvinsældir. Þrátt fyrir þá miklu breyt-
ingu, sem orðið hefir á verzlun landsins og allri
aðstöðu til innflutnings síðan ófriðurinn hófst
hefir engin breyting verið gerð á vinnubrögð-
um eða skipulagi nefndarinnar. Nú er svo kom-
ið, að enginn gjaldeyrisskortur er og lands-
menn eiga stórar fjárhæðir erlendis, sem þeir
geta ekki notað. Sú nauðsyn er því með öllu
horfin, sem starf nefndarinnar í öndverðu
byggðist á. Nefndin hefir engan tilverurétt í
því formi sem hún er nú. Og hún er á engan
hátt í samræmi við þá aðstöðu sem innflutn-
ingsverzlunin er nú komin í.
Eins og áður er sagt, hafa störf nefndarinn-
ar valdið meiri ágreiningi en holt er viðskipt-
um landsins, og af þessu spunnist harðar póli-
tízkar deilur. Það virðist. því vera skynsamleg
og sjálfsögð ráðstöfun, þegar rás viðburðanna
hefir gert nefndina óþarfa, að afnema hana.
Um leið væri kippt í burtu einhverju hinu mesta
pólitízka þrætuefni síðari ára. Auk þess sem
þetta sýnist vera bein skylda þess ráðherra, sem
fer með verzlunarmál, mundi þessi ráðstöfun
stuðla mjög að pólitízkum friði, sem ekki virð-
ist vera alveg ónauðsynlegur.
Um leið og nefndin væri afnumin væri svo
hins að gæta, hvað koma þyrfti í staðinn til
þess að fást við þá erfiðleika sem utanríkis-
verzlunin er nú háð. Engir samningar við er-
lend ríki skylda landsmenn til að hafa innflutn-
ings- og gjaldeyrisnefnd eða hafa sérstakar
hömhir á innflutningi. En það eru tvö atriði,
sem þarf að taka tillit til fyrst um sinn, skipa-
FRJÁLS VERZLUN