Frjáls verslun - 01.09.1942, Blaðsíða 35

danska máltæki, „þegár bóndinn á peninga,
eiga allir peninga“, átti ekki við að þessu sinni.
Peningarnir komu ekki í umferð, heldur lágu
ónotaðir í bönkunum. Á götunum gat að líta
þá hryggilegu sjón, er hundruð ungra manna
reikuðu fram og aftur í reiðileysi, fölir og
bælulegir, til þess eins að eyða tímanum. Og við
hina ólöglegu bakdyraverzlun bættist leyniverzl-
unin á götunum, sem var ólíkt alvarlegra eðlis
— verzlunin með skömmtunarseðlana. Fólk,
sem ekki hafði einu sinni efni á að veita sér
sinn skorna skammt, reyndi að ná sér í fáeínar
krónur með því að selja brauð-, smjör- og syk-
urmiða sína.
Þegar fram í sótti urðu þeir æ fleiri, sem ekki
gátu veitt sér skammt sinn, og það voru ekki
aðeins atvinnuleysingjar, heldur einnig smá-
kaupmenn, sem ekki gátu fengið vörur til að
selja, og þá auðvitað hinn mikli her hinna lægst
launuðu starfsmanna og verzlunannanna, sem
alltaf verða harðast úti, þegar kreppir að.
Samkv. opinberum útreikningum var fram-
færslukostnaður meðalfjölskyldu fyrir stríð
3420 kr., en tveim mánuðum eftir hernámið
var hann kominn upp í 4603 kr. og í janúar
1941 5185 kr.
Verðlagshækkunin var svo mikil, að niillistétt
og verkamenn gátu ekki afborið hana.
Ef vísitala verðlagsins 1935 er sett 100, hefir
hækkun á helztu útgjaldaliðum fjölskyldu orðið
sem hér segir:
Apr. Júlí Jan.
1935 1939 1940 1941
Matvæli . 100 108 129 157
Föt, skór, hreinlætisv. . . 100 109 159 180
Húsaleiga . 100 109 111 113
Liós og hiti . 100 103 200 209
Skattar, félagsgjöld . .. . 100 109 147 155
Ýmislegt . 100 102 127 133
100 107 136 151
Margir, sem kunungir eru fjármálum, álíta
þessar tölur of lágar og telja, að hækkun fram-
færslukostnaðar frá því fyrir hernámið í april
1940 nemi 50% eða jafnvel 75%, og útlit er
fyrir enn meiri hækkun eins og sjá má á verð-
hækkun þeirri, er orðið hefir á hráefnum og í
heildverzlun:
Apr. Jan.
1935 1940 1941
Hráefni og hálfunnar vörur . . 100 110 231
Þar af matvörur . 100 108 206
Þar af aðrar vörur . 100 112 253
FRJÁLS VERZLUN
Fullunnar vörur 100 109 175
Þar af matvörur 100 110 169
Þar af aðrar vörur 100 108 180
Innfluttar vörur 100 110 221
Útfluttar vörur 100 106 193
Heimaframleiðsla 100 109 176
Að endingu skal getið verðhækkunarinnar á
nokkrum hinum mikilvægustu matvörutegund-
um: verð á kartöflum hefir þrefaldast, kjöt-
verð tvöfaldazt, smjör hefir hækkað um 50%.
Ennfremur hjólbarðar: þeir eru seldir á 90
sterlpd. stykkið!
★
Vér höfum nú séð, hvernig dönskum landbún-
aði og iðnaði hefir verið þröngvað til samræmis
við hagsmuni Þýzkalands. En hvað um dönsk
skip? Svo lánlega vildi til, að langmestur hluti
verzlunarflotans — og sá, sem dýrmætastur var
— var utan gripmáls Þjóðverja 9. apríl.
Óðar að hernáminu loknu fóru þýzk yfirvöld
fram á, að nokkur hluti þess flota, er var heima
yrði afhentur þeim á leigu. Þeir ætluðu að
greiða mjög há farmgjöld, en auðvitað gegnum
„clearing“-reikning. En danskir skipaeigendur
höfnuðu þessari kröfu með þeim forsendum, að
með leigufyrirkomulaginu misstu þeir umráða-
réttinn yfir skipum sínum. Þannig gat komið
fyrir, að Þjóðveriar vildu nota dönsk skip til að
flytja herlið til Noregs, en á það gátu skipa-
eigendur aldrei fallizt. Þjóðverjar létu þá málið
niður falla, og er nú samið um flutninga á
frjálsum vettvangi, þannig að hverjum skipa-
eiganda er í sjálfsvald sett, hvort hann tekur
eða hafnar þeim flutningatilboðum, er honum
bjóðast.
Sparisjóður Sfykkishólms 50 ára
„Frjáls verzlun“ hefir borizt myndarlegt
minningarrit, sem Sparisjóður Stykkishólms
hefir gefið út í tilefni 50 ára afmælis síns.
Sjóðurinn var stofnaður 1892 og hefir dafnað
vel. Nema innstæður nú um 500 þús. krónum,
en varasjóður er röskar 100 þús. kr.
Sparisjóðirnir hafa á liðnum árum verið til
mikilla þæginda fyrir ýms byggðarlög, þar sem
þeim hefir verið komið á fót. Landsmenn hafa
safnað þar töluverðu fjánnagni hægt og hægt,
þótt byrjunin væri oft smá, þegar sjóðirnir
voru stofnaðir. Sparisjóður Stykkishólms er
einn af þessum sjóðum og mega þeir sem fyrir
honum hafa séð vera ánægðir með starf sitt.
35