Frjáls verslun - 01.09.1942, Blaðsíða 53

Varasjóðu
r
Rússa
r
um
[Eftirfarandi grein er lýsing bresks manns á iðju-
verum Rússa í Úralfjöllum. Rússar iiafa vígbúist
nœstum því síðan seinustu styrjöld Jauk og byggt
borgir og verksmiðjur, sem eingöngu voru í þágu
bei'sins. Undanfarið liefir mikið verið rætt um hern-
aðarmátt Rússa og gefur eftirfarandi grein skýringu
á ýmsum atriðum í því sambandi].
IVTEÐAL þeii'ra leyndarmála, sem Rússar liaía gætt
bezt, er leyndarmálið um hið nýja iðnaðarhverfi,
sem þeir liafa skapað í Úralfjöllum, 1300 km. frá
vígvöllunum. þjóðverjar liafa tekið eða eyðilagt að
injög miklu leyti iðjuvei'in í Leningrad, Moskva og
Donetz-héruðunum, og verða Rússar því að reiða sig
nœstum einvörðungu á afköst þessa iðnvirkis, sem
hefir vei’ið komið upp síðastliðin 15 ár, beinlínis
vegna þess að búast mátti við að svo færi, eins og
i'aun ber nú vitni.
Blöðin liafa rætt um þessar framkvæmdir í Úral-
fjöllum, eins og þær væri beinn hugarburður. pví
fer fjarri. Ég vann í fimm ár í einni af stærstu verk-
smiðjunum þar og kom í margar aðrar. jietta er eitt
stærsta iðnaðarsvæði heimsins. jlað var ótrúlegt af-
rek að skapa það — 200 vcrksmiðjur, sumar risa-
stórar, voru reistar á árunum 1930—40. Síðan styrj-
öldin hófst 1939 hafa verksmiðjur í sífellu verið flutt-
ar úr Vesturhcruðunum til Úralfjalla og jafnvel enn
lengra austur á bóginn. Ég sá suma af þessum flutn-
ingum. peir hafa dregið úr framleiðslugetu Rússa,
en þeir eru ennþá miklir.
Úral-svæðið, scm er um 1300 fcrkílómetrar og urn
það bil í hjarta stærsta landsins í heiminum, er afar-
auðugt. þar er í jörðu járn, kol, kopar, bauxite
(alúminíum), blý, mangan, pottaska, magnesíum,
sink og steinolía, auk víðáttumikilla skóga og akur-
lendis. þessi gcysilegu auðæfi voru með öllu óhag-
nýtt til 1930 og níu tíundu hlutar af iðnaðarfram-
leiðslu Rússa komu frá iðnaðarhéruðum nærri vest-
urlandamærunum.
peir, sem stofnuðu Sovétrikin, skildu að í þessu
gæti fólgizt hætta, og þeir afréðu að lcoma upp stór-
felldum iðnaði, þar sem óvinirnir næðu ekki til hans.
Stalin framkvæmdi þær ráðagerðir með harðri hendi.
Kostnaðinn má reikna á tvennan hátt — hagfræði-
lega og í blóði, svita og hungri. Eftir fyrri aðferð-
inni fæst sú útkoma, að á árinu 1937 — svo að tekið
sé dæmi — vörðu Rússar 56% af þjóðartekjunum
til þessa fyrirtækis. þegar iðnaður Bandaríkjanna
FRJÁLS VERZLUN
var að verða til — árin 1860—70 — var aldrei varið
meira en 12% af þjóðartekjunum til hans.
Árið 1929 var Magnitogorsk ekki til. Flökkuhjarð-
menn áttu þorp þar, sem borgin stendur nú. Fjöllin
þar eru úr hreinu járngrýti og af því dregur borgin
nafn. Undanfarin 200 ár liafði verið unnið smávegis
að járgreftri á sumrum og járnið flutt á sleðum að
vetrarlagi til Beloretsk, sem er um 100 km., þar sem
er lítill bræðsluofn. Timbur cða annar eldiviður
fékkst ekki þar.
Rússnesku verkfræðingarnir ákváðu að láta þess-
ar ótrúlegu járnbirgðir hafa „samvinnu" við hin ó-
tæmandi kolalög i Kuzbas, 3200 km. á brott. það
hlaut að verða ríkasta kola- og járnsamband i heimi.
Kostnaðurinn hlaut líka að verða gífurlegur, en þetta
virtist vel þess vert.
Vinna var hafin árið 1929. þúsundir verkamanna
komu á vettvang. Sumir voru áhugafullir sjálfboða-
liðar, aðra lokkaði hið háa kaup og enn aðrir komu
undir eftirliti hermanna — fangar vegna glæpa
sinna eða stjómmálaskoðana. Járnbraut var lögð og
Úralfljótið virkjað. Iðnaðarverkfæri voru flutt frá
Evrópu og Ameríku með ægilegum kostnaði og
bræðsluofnarnir fóru að rísa.
I tvo vetur bjó mestur hluti verkamannana i tjöld-
um. Kuldinn komst niður í 45° undir frostmarki.
Hundruð manna frusu í hel. Vélar og vorkfæri kom-
ust á áfangastað, en fatnaður, matvæli og aðrar nauð-
synjar glcymdust oft eða töfðust. þúsundir grindhor-
aðra verkamanna unnu baki brotnu við að koma
upp járnbræðsluofnum, koxofnum og járnbrautum
og fengu aðeins rúgbrauð og kartöflur eða kál til
að borða. Á vetrum dóu þeir úr taugaveiki, en köldu-
sótt á sumrum. En vinnan hélt áfram.
þegar ég kom til Magnitogorsk árið 1932 bjuggu
þar 250.00 manns. það ár var framlcidd þar fyrsta
járnstöngin — en ég sá ckkert smjör í 12 mánuði,
kjöt var sjaldgæft og brauð stranglega skammtað.
Lífskjör manna fóru smám saman batnandi og
afköst verksmiðjanna jukust eftir því, sem verka-
mennirnir urðu vanari. Nú er svo komið, að stál-
verksmiðjan í Magnitogorsk er ein stærsta verksmiðja
sinnar tegundar í heimi, með 6000 smál. afköstum á
dag. Auk þess eru þar margar aðrar verksmiðjur,
m. a. ein, sem ílutt var frá Moskva. Hún framleiðir
hergögn.
þær endurbætur liafa jafnframt verið gerðar á upp-
runalegu áætluninni, að 85% af kolunum koma frá
53