Frjáls verslun - 01.09.1942, Blaðsíða 3

kostur til vöruflutninga og takxnörkun á kaup-
um ýmsra vörutegunda fi'á Bandaríkjunum. Sú
takmörkun byggist á því að skortur er á ýmsu
sem mjög er notað til hernaðarþarfa, og getur
ísland því aðeins fengið slíkar vörutegundir
eftir því sem bi’ýnasta þörf krefur. Slíkum vör-
um yrði að skipta milli innflytjenda.
Það, sem hér er um að ræða, er því skipting
á innflutningi nokkurra vörutegunda og eftirlit
með notkun þess skiptakosts sem landsmenn
ráða yfir til að flytja vörur frá Ameríku. Til
þessa þarf hvorki stóra nefnd né mikið skrif-
stofubákn. Það er auðvelt að leysa þann vanda
á miklu einfaldari hátt en nú er gert, með mikið
minni kostnaði, og í því formi sem verða mundi
innflutningsverzluninni til hagræðis, en jafn-
framt mundi draga úr þeim styrr, sem jafnan
hefir staðið um gjaldeyrisnefndina. Ef nefndin
verður nú látin halda áfram að starfa á sama
grundvelli og verið hefir, verður þess skammt
að bíða, að nýjar pólitízkar deilur hefjist um
verzlunarmálin. Væri slíkt illa farið.
BifreiðaeinkasoJa, ríkisins
Þessi stofnun hefir nú verið lögð niður af nú-
verandi fjármálaráðherra. En þó að hún megi
nú teljast úr sögunni, er ferill hennar þannig,
að hún verðskuldar lítilsháttar eftirmæli.
Það má segja, að illa og óhyggilega var til
hennar stofnað, því að aðalástæðan var sú að
koma í veg fyrir innflutning á bifreiðum frá
Spáni á því tímabili, er ekki var talið gerlegt
að neita um innflutning þaðan. Þegar svo þessi
aðstaða breyttist og hægt var að neita um inn-
flutning á vörum frá Spáni, var einkasölunni
haldið áfram af pólitískum ástæðum. Fram-
sóknarflokkurinn átti heiðurinn af því að koma
einkasölunni á laggirnar og bar ábyrgð á henni
mest allan tímann, sem hún hefir starfað.
Eins og flestum ríkisfyrirtækjum, var henni
frámunalega illa stjórnað frá öndverðu og batn-
aði sízt stjórnin eftir því sem lengur leið og
verst var henni stjórnað fyrir andlátið. I mörg
ár hefir þessi einkasala verið þyrnir í augum
allra sem eitthvað hafa þurft til hennar að
sækja. Lengst af hefir hún verið rekin með
litlum eða engum hagnaði fyrir ríkissjóð. En
vörurnar, sem hún hefir selt, hafa verið tald-
ar í allt of háu verði, af mönnum, sem þeim
hlutum ei'u kunnugir.
Einkasala þessi hefir aldrei haft á sér snið
venjulegra verzlunarfyrirtækja. Hún hefir ver-
ið rekin þannig, að talið hefði verið fullkom-
in háðung, ef einkafyrirtæki hefði verið rekið
á sama hátt. Hún hefir því öll árin verið rík-
FRJÁLS VERZLUN
inu til skammar. Jafnvel Framsóknarmenn hafa
viðurkennt þetta.
Einkasalan hefir verið pólitísk í starfi sínu.
Loforð hennar eða forstjórans hafa notið svo
lítils trausts almennt, að furðulegt má heita.
Hafa menn haldið því fram í ræðu riti að
slíkum loforðum væri ekki að treysta. Má það
einstakt teljast, að fjöldi manna beri eina
stofnun ríkissjóðs slíkum sökum. En það virð-
ist gefa nokkra hugmynd um hvernig fyrir-
tækinu var stjórnað.
Síðasta árið hefir þó alveg farið um þver-
bak í öllum framkvæmdum þessarar stofnun-
ar. Reynist hún því ekki vaxin að skifta rétt-
látlega milli kaupenda þeim bifreiðum, sem til
landsins voru fluttar og var því nefnd sett
henni til hjálpar. En þessi vesældarskapur
einkasölunnar mun hafa orðið þess valdandi að
fjármálaráðherra fór að hafa afskipti af út,-
hlutun bifreiðanna. Rekstur einkasölunnar var
þannig síðustu misserin, að ógerlegt var að ná
í forstjórann dögum saman og ekki var heldur
hægt að ná símasambandi við skrifstofuna
vegna þess að síminn var tekinn úr sambandi,
svo að elcki næðist í neinn mann til viðtals. —
Svona var ástandið.
Enginn mun harma það að einkasala þessi
hefir nú sungið sitt síðasta vers. Hún gerði
aldrei gagn. Hún var til háðungar fyrir ríkið
alla sína daga. Og hún er ein órækasta sönnun
þess að ríkið á ekki að fást, við verzlun. Ferill
hennar ætti að geta verið öllum til aðvörunar.
Vísitölur framfærs!ul<ostnaðarins
Vísitölur framfærslukostnaðarins í sept. 1941, ágúst
1942 og sept. 1942 hafa verið sem hér segir, miðað
við 10 janúar—maí 1939:
Sept.. 1941 Ág. 1942 Scpt. 1942
Kjöt 221 240 253
Fiskur 195 236 237
Mjólk og feitmeti .. . 194 293 301
Kornvörur 176 190 209
Garðávextir og aldin 202 241 351
Nýlenduvörur 168 207 207
Eldsneyti og kjötmeti 208 204 232
Fatnaður 165 180 198
Húsnæði 109 114 114
Yms útgjöld 149 164 180
Matvöruvísitalan var 266 í byrjun september, eða
37% hærri en í byrjun september í fvrra. Hún hækk-
aði um 18 stig, eða 7%, frá næsta mánuði á undan,
aðalloga vegna hækkunar á kartöflum, brauðum og
smjörlíki.
3