Frjáls verslun - 01.09.1942, Blaðsíða 28

ár myndi ekki nægja til að umskipuleggja hann.
Þegar ekki fengust lengur kornvörur frá Eng-
landi, varð að slátra dönskum búpeningi, því
að Þjóðverjar gátu ekki látið neinar kornvörur
í té, og hverfa aftur að gömlum búnaðarháttum
og taka upp kornyrkju.
Ennþá var þó tími til stefnu. Landbúnaður-
inn myndi enn gefa ríkulegan afrakstur í heilt
ár, áður en hrunið dyndi yfir. Þjóðverjar létu
ekki þegar í stað greipar sópa um matvæla-
birgðir Danmerkur, þó að auðvitað væri þar
tekin upp skömmtun á ýmsum neyzluvörum. í
sumum greinum var jafnvel skorið enn meir
við nögl en gert er í Þýzkalandi, en yfirleitt
fengu Danir að halda miklu meiru af birgðum
sínum en nokkur önnur hernumin þjóð. Það
varð að gera vel við þá, meðan þeir fengust til
að vinna fyrir Þýzkaland. Hið pólitízka tak-
mark var, og er enn, að vinna Dani með góðu.
Þjóðverjar höfðu einkum gert sér vonir um,
að geta unnið danska bændur á sitt band. Eng-
land hafði allmjög þröngvað kosti Danmerkur
síðustu árin. Verð á dönskum vörum var lágt,
sumar voru jafnvel framleiddar með tapi. En
framleiðslunni var samt haldið við eins og kost-
ur var, til að missa ekki enska markaðinn, og
ríkið greiddi hallann. Þannig var að vísu ekki
hægt að halda áfram endalaust, en Danmörk
varð að færa sínar fórnir eins og aðrir. Þjóð-
verjum varð einkar tíðrætt um þetta atriði
eftir hernámið. Þeir bentu einfaldlega á, að ef
Danmörk hefði haldið áfram viðskiptum sínum
við England með sömu kjörum, hefði fjárhags-
legt hrun skollið á innan fárra ára. Hversu
ólíkar framtíðarhorfur, ef Danmörk vildi að-
eins ganga inn í Stór-Þýzkaland! Þjóðverjar
greiddu 10, 20 og jafnvel 50% hærra verð fyrir
danskar landbúnaðarafurðir en Bretar höfðu
gert. Veltitímar virtust framundan fyrir
danska bóndann. Þarfir Þjóðverja voru tak-
markalausar og verðið ótrúlega hátt.
En danskir bændur létu ekki gabbast. Þeir
sáu fljótlega, að þeir fengu raunverulega ekk-
ert í aðra hönd. Öll þau hundruð milljóna króna,
sem Þjóðverjar þóttust ætla að greiða fyrir
landbúnaðarvörurnar, komu aldrei til Dan-
merkur í neinni mynd. Danski þjóðbankinn
varð að leggja Þjóðverjum til greiðslufé, og
skuldin var færð á „clearing“-reikning Þjóð-
verja. Ef Danir hefðu getað flutt inn vörur frá
Þýzkalandi, sem samsvöruðu útflutningnum,
hefðu viðskiptin getað orðið sæmilega hagstæð,
en Þýzkaland gat auðvitað hvorki látið kol, járn
né nokkur önnur hráefni til dansks iðnaðar, og
afleiðingin varð sú, að skuldir Þýzkalands við
28
Danmörku uxu stórkostlega með hverjum mán-
uði. Þegar hernámið hafði staðið í eitt ár, nam
þessi skuldaupphæð 630 milljónum króna, en
það er hærri upphæð en öll útgjöld danska rík-
isins á sama tíma.
Utanríkismálaráðherrann reyndi að draga úr
áhyggjum manna út af hinum síhækkandi inn-
stæðum. 1 því sambandi sagði hann í þjóðþing-
inu:
„Ég geri ráð fyrir, að allir hafi ekki gert
sér ljóst, hvílíkt happ það var fyrir Danmörku,
að hinn mikli viðskiptavinur vor í suðri var
fær um, í krafti skipulags síns, að taka tafar-
laust við miklu magni af vörum, sem ekki þola
geymslu og vér fluttum áður vestur. Hins veg-
ar var frá upphafi Ijóst, að Þýzkaland gat ekki
greitt hinn vaxandi útflutning vorn með vör-
um, sem Danmörk þarfnast mest“.
Um „clearing“-skuld Þjóðverja sagði Scaven-
ius:
„Gildi þessarar innstæðu myndi auðvitað
aukast að miklum mun, ef vér gætum notað
hana til að kaupa vörur í öðrum löndum, en
möguleikar á því hafa verið fremur takmark-
aðir. Fram að þessu hafa Þjóðverjar aðeins
leyft vörukaup utan Þýzkalands, sem nema 25
millj. króna. Að stríðinu loknu munu innstæður
vorar í Þýzkalandi koma í góðar þarfir“.
„Clearing“-upphæðin nam þó ekki einu sinni
hálfri skuld Þjóðverja við Danmörku. Þýzka
setuliðið átti einnig að greiða dvalarkostnað
sinn, svo að ekki sé minnst á hinar margvís-
legu framkvæmdir í þágu hervarnanna. Þessi
útgjöld námu samtals 840 millj. króna, og var
því heildarskuldin orðin 1470 millj. kr. eftir
eins árs hernám. Er þetta geysihá upphæð á
danskan mælikvarða. 1. jan. 1942 var skuldin
komin upp í 2000 millj. kr.
Auk þess, að Þýzkaland var engan veginn
fært um að lækka þessa skuld — þó að það
hefði haft hug á því — var skuldasöfnun þessi
liður í pólitík þess gagnvart Danmörku: hinar
gífurlegu innstæður í Þýzkalandi áttu að leiða
til þess, að Danir færu að óska Þýzkalandi sig-
urs í styrjöldinni. Því að Danir gátu því aðeins
gert sér von um að fá skuld sína greidda, að
Þýzkaland ynni sigur.
En danskir bændur hugsuðu lengra. Þeir gátu
ofurvel skilið, að Þýzkaland gæti ekki borgað,
ef það tapaði stríðinu, en þeir voru jafnsann-
færðir um, að sigursælt Þýzkaland myndi neita,
að borga þeim. Skuldin myndi verða afskrifuð
með þeirri röksemd, að Danmörku hefði verið
bjargað frá styrjaldarútgjöldum, og yrði hún
að greiða fyrir það!
Annað sáu danskir bændur einnig í hendi sér,
FRJÁLS VERZLUN