Frjáls verslun - 01.09.1942, Blaðsíða 30

ið ólastanleg í þessu máli. Samband danskra
járniðnaðarmanna — einn sterkasti félagsskap-
urinn — sendi félögum sínum umborðarbréf,
þar sem þeir voru varaðir við að leita atvinnu
í Þýzkalandi. Önnur félög tálmuðu því eftir
megni, að félagar þeirra færu út landi. Voru
það bæði félög faglærðra og ófaglærðra verka-
manna og sjómannafélög.
Vikublað nazista, Nationalsocialisten, kvartar
undan „spellvirkjum, sem eru í því fólgin að
hræða verkamenn frá því að vinna fyrir Þjóð-
verja. Verkfræðingafirma eitt í Árósum hefir
til dæmis fengið hótunarbréf, þar sem ráða-
menn þess eru kallaðir svikarar. Litið er þá
Dani, sem vinna í Þýzkalandi sem annars flokks
borgara. Aðstandendur þeirra í Danmörku
verða fyrir aðkasti og auðmýkingum. Þeir
verða að flytja sig úr íbúðum sínum, ef nokkur
dráttur verður á greiðslu húsaleigunnar, og
opinberar stofnanir víkja þeim úr atvinnu,
vægðarlaust og án nokkurra saka“.
Og Fædrelandet, aðalmálgagn nazista, ritaði:
„Margir danskir verkamenn vilia ekki taka
vinnutilboðum Þjóðveria, af því að þeir vilja
ekki hiálna þeim og óska Englandi sigurs, hvað
sem í sölurnar verði að leggja".
Það var sízt tii unpörvunar beim, sem hugs-
uðu til atvinnu í Þýzkalandi, að lesa alltaf öðru
hvoru í blöðnnum urn Dani. sem farizt höfðu í
loftárásum Breta á Hamborg og Bremen.
★
Það voru einkum skipasmíðastöðvarnar og
sementsframleiðslan, sem högnuðust á nöntun-
um Þióðveria. Skin vorn smíðuð fyrir bá í öll-
um skinasmíðastöðvum Danmerkur. og allar við-
gerðarstöðvar voru fullar af býzkum skinum.
Eu ekki leið bó á löngu, bar til skinasmíðaiðn-
a^urinn komst að raun um. að bað var enginn
hægðarleikur að vinua fvrir hina nviu húsbænd-
ur. Hér kom í liós eins og í svo mörgum grein-
um öðrum. að hín margiofaða nákvæmni og
skionlagsfesta Þióðvaría hafði horfið í stiórn-
artíð nazista. Tnnhvvðis afbrýðisemi, óregla og
snillin" hnm’aði aforvoiðslu hráefna o<r skanaði
ósamhlióða fvrirmæli opt ehmdroða. Skin gátu
legið máruðum saman í viðrmrð. af bví að hin-
P" vmsu þýzku stjórnardeildir áttu í innbyrðis
deilum.
Sementsframleiðendurnir áttu annríkt, þeg-
ar byggja þurfti nýja flugvelli, gera virki eða
leggja vegi fyrir þýzka herinn. I upphafi neit-
uðu dönsku verkfræðingafirmun öllum þýzkum
pöntunum. En þá kunngerði ríkisstjórnin þeim,
að ef þau tæku ekki að sér bau verk, sem farið
var fram á, af frjálsum vilja, yrðu þau neydd
til þess.
30
Þýzkar pantanir hjá dönskum fyrirtækjum
nema að jafnaði 30 miljónum króna á mánuði,
og annast þjóðbankinn greiðsluna. Greiðslan
fer fram án nokkurs eftirlits eða athugana á
því, hvort allt sé með felldu. Álnavöruframleið-
andi einn á Jótlandi, sem selt hafði Þjóðverj-
um vörur, vitjaði um greiðslu fyrir þær, er nam
50 þús. kr. og fékk hann helmingi hærri upp-
hæð. Jótinn hafði miðað við krónur, en þýzki
herinn við mörk, en markið er helmingi hærra
en dönsk króna. Þar sem þýzki herinn getur
neytt Þjóðbankann til að greiða fyrir sig hvaða
upphæðir, sem vera skal, og kemur ekki til hug-
ar að greiða skuld sína nokkurn tíma, er ekk-
ert um það fengizt, hvort vöruverðið er nokkurs
staðar nærri lagi eða ekki.
★
Hin óeðlilega miklu útgjöld Þjóðbankans, sem
er seðlabanki Danmerkur, hefir orsakað gífur-
lega hækkun seðlafjölda, sem er í umferð. Á
tveim árum hef ir seðlaútgáfan aukizt um 60 %,
jafnframt því að gullforðinn hefir minnkað um
nokkrar milljónir. (Þjóðbankinn var svo hepp-
inn að koma meginþorra gullforðans fyrir á ör-
uggum stað, áður en innrásin var gerð.). Vegna
aðferða Þjóðverja í fjármálum hefir Þjóðbank-
inn orðið að setja í umferð á síðastliðinu ári
1400 millj. kr. umferð það, sem venjulegt er.
Hinn mikli vöruskortur hefir hins vegar leitt
til þess, að féð hefir runnið til bankans jafn-
óðum aftur, annars hefði vei'ðbólga verið óum-
flýjanleg.
Þjóðbankinn hafði sjálfur hinar þyngstu á-
hyggjur út af þessu ástandi. í skýrslu hans,
sem nær yfir fyrsta ár hernámsins, má sjá, að
lántökur lækkuðu úr 567 miHj. kr. í 7 millj.,
en innstæður hafa hækkað úr 114 í 315 millj.
kr. Innstæðuaukningin stafar að mestu leyti af
því, að ekki er hægt að leggja upphæðir þær,
sem fást fyrir hinn aukna útflutning, í auk-
inn innflutning. Verðlagshækkunin, segir enn-
fremur í skýrslu bankans, verður að teljast
skaðleg fyrir danskt viðskiptalíf, þar eð sam-
keppniaðstaða Danmerkur á heimsmarkaðinum
hefir versnað, og ber nauðsyn til að gengi
dönsku krónunnar, sem nú er of lágt, verði
komið í eðlilegra horf, miðað við gjaldeyri ann-
arra þjóða.
En Þýzkaland myndi aldrei leyfa hækkun
krónunnar. Þýzkt mai’k jafngildir nú tveim
krónum, en eðlilegt gengi mai'ksins var 89
aurar. Það er auðveldai'a að rýja Danmörku
fjárhagslega, ef mai'kið er hátt.
Þó að blátt bann hafi verið lagt við umi’æð-
um um fjái'hagsástæður Danmerkur og hina
hægfara verðbólgu, birti þingmaður einn úr
FRJÁLS VERZLUN