Frjáls verslun - 01.12.1951, Blaðsíða 14

OSCAR CLAUÍSEN:
FRA FYRSTU ÁRATUGUM FRJAUSRAR VERZUUNAR III.
Holger J~ acobæus
kaupmaður í Keflavík
Holger Jacobæus var síðasti verzlunarstjóri konungs
í Keflavík og hafði, þegar einokunarverzlunin hætti,
verið lengst allra starfsmanna í þjónustu hennar. Hann
hafði starfað hjá henni í 39 ár og verið verzlunarstjóri
síðustu 20 árin1 *) — Holger var mjög merkur maður
og mun sérstaklega hafa haft mikinn áhuga fyrir bú-
skap og jarðrækt, enda rak hann bú á tveimur næstu
jörðum við Keflavík, í Ytri-Njarðvík og á Vatnsnesi.
Vatnsnes hafði verið 70 ár í eyði þegar Jacobæus tók
við jörðinni, en hann hýsti hana að nýju og gerði þar
miklar jarðabætur. —
Um það leyti sem sr. Björn Halldórsson í Sauðlauks-
dal var að gera mestu jarðyrkjutilraunir sínar. hafði
Holger Jacobæus mikla jarðrækt í Keflavík, er nú skal
sagt nánar frá. Árið 1776 lét hann gera tvo matjurta-
garða og var sá stærri 10x20 faðmar að stærð, en fyr-
ir þessa garða voru honum veitt verðlaun.") Á Vatns-
nesi lét hann hlaða 80 faðma langann grjótgarð með-
fram sjónum, stækkaði túnið og hreinsaði grjót úr því
og girti það allt með 244 faðma löngum grjótgarði.
Fyrir þessar óvanalegu, miklu framkvæmdir var hon-
um, árið 1777, veittur stór heiðurspeningur úr silfri.3)
-— Ekki lét Jacobæus við þetta sitja, heldur lét hann
cnnfremur á árunum 1781—’82 byggja grjótgarð í
Ytri-Njarðvík, sem var 485 faðmar á lengd og annan
á Vatnsnesi, sem var 204 faðmar. —
Þannig hafði hann á 4—5 árum látið byggja rúm-
lega 2000 metra langa grjótgarða á ábýlisjörðum sín-
um, auk annarra jarðabóta, og voru þetta ekki litlar
framkvæmdir miðað við það, sem menn almennt lögðu
í jarðabætur á þeim tímum. Auk þess hafði JacobV
æus ennfremur á þessum tveimur síðustu árum slétt-
3) Pontopidan: Handelsmagasiner.
2) Olavius: Ferðabók XLVIII.
3) S. st. XXXIII—XXXIV: Landshusholdningsselsk. Större
Sölvmedaille.
að 3 kúa tún í Njarðvík og byggt upp alls 18 hús á
jörðunum báðum. AHar þessar búnaðarframkvæmdir
hans munu hafa kostað mikið fé, því að þær voru svo
vandaðar og vel gerðar, að dáðst var að. Grjótgarðarnir
voru svo vel hlaðnir, að slíkt sást hvergi í nágrenninu.
Á þeim tímum þekktust ekki aðrar girðingar en úr
grjóti eða torfi, enda var það efni hendi næst og vinnu-
launin þar að auki lág. Húsin voru auðvitað öll úr
torfi og timbri, en vönduð eftir föngum og líklist því
sem þá var hýst á höfðingjasetrum landsins og meiri-
háttar prestssetrum. — Holger Jacobæus voru því enn
veitt verðlaun fyrir Verk sín. Konunglega danska land-
búnaðarfélagið veitti honum 30 ríkisdala verðlaun, sem
var sú hæsta upphæð, sem nokkur gat fengið, og enn-
fremur fékk hann staírsta verðlaunapening félagsins
úr silfri ,,sem fullverðskuldað heiðurs- og virðingar-
merki.“ — Engu er hægt að spá um það hversu Holger
Jacobæus hefði orðið mikilvirkur framkvæmdamaður
á búnaðarsviðinu, ef hann hefði verið uppi á okkar
tímum, en hitt er eins víst, að hann var langt á undan
sinni samtíð. —
Þeim, sem skrifað hafa um danska selstöðukaup-
menn hér á landi, hættir um of við að auka ekki hróð-
ur þeirra eða jafnvel láta þá ekki njóta sannmælis,
enda mun svo komið, að það sé orðið fast í meðvilund
manna, vegna hlutdrægrar sagnritunar, að þeir hafi
flestir eða allir annað hvort verið misindismenn eða
þá lítilfjörleg smámenni, en því fer fjarri að svo
hafi verið. Margir þessarra manna voru sannkallaðir
heiðursmenn og fyrirmynd annarra að hátterni og
dugnaði, þó að mönnum hafi vissulega hingað til ver-
ið tamara að draga þá fram í dagsbirtuna, sem miður
voru að mannkoslum og menntun. —
Það er enginn vafi á því, að margir danskir kaup-
menn, er hér voru í lok 18. aldar, eins og t. d. Holger
Jacobæus í Keflavík, Höltersbræður, Pétur á Patreks-
166-
FRJALS YERZLUN