Frjáls verslun - 01.12.1960, Page 12

hafa fengið lóðir sama sem gefnar, og síðan hefur
gatnagerðin dregizt mjög aftur úr, þar sem kaup-
staðirnir hafa ekki haft fjármagn til að Iagfæra
götur að „gefnum“ lóðum. Og í lleykjavík hefur
jafnvel ekki verið hægt að fullnægja eftirspurninni
eftir lóðum af sömu ástæðum. Nú hefur að nokkru
verið tekin upp ný stefna, þar sem menn eiga að
greiða eitthvað fyrir lóðir, sem þeir fá, en þetta
gjald mun vart nægja fyrir malargötum og nauð-
synlegustu leiðslum, svo að endanleg gatnagerð
verður eftir sem áður að dragast úr hömlu.
Einkennileg þjóð, íslendingar, að hafa smekk
fyrir að byggja hús, sem jafnvel mega kallast
skrauthýsi, við götur, sem eru alsettar pollum í
vætutíð, en eins konar „ryknámur" í þurrkum.
Skyldi ekki einhverjum góðborgaranum hafa dottið
í hug, að nær hefði verið að leggja 100.000 krónum
minna í stóru íbúðina, en búa í þess stað frá upp-
hafi við malbikaða götu og hellulagða gangstétt,
eins og almennt gerist hjá bjargálna fólki í menn-
ingarlöndum?
Þessi upphæð, 100.000 krónur, er aðeins tekin
hér sem dæmi. Fyrir gatnagerðina ætti að greiða
eftir stærð lóðarinnar og hússins, sem á henni væri
reist (ákveða þyrfti eitthvert hlutfall þar á milli).
Þá kæmi mun minni greiðsla í hlut þeirra, sem
byggju í fjölbýlishúsum, og sjálfsagt þyrftu þeir
að greiða meira, sem fengju stóra lóð fyrir reisu-
legt einbýlishús. En er það ekki réttlátt — kosta
vörur ekki því meira því dýrari sem þær eru í
framleiðslu?
í Reykjavík mun nú hægt að fullnægja eftir-
spurninni eftir lóðum fyrir fjölbýlishús, en eftir-
spurnin eftir lóðum fyrir einbýlishús er ennþá mun
meiri en framboðið. Það hefur lengi verið mikið
deilumál hvaða húsastærðir ætti einkum að reisa.
Hús fyrir eina, tvær og þrjár fjölskyldur, svo og
fjölbýlishús eiga að sjálfsögðu öll rétt á sér. Þó
með þeirri veigamiklu undantekningu, að gera ætti
það að skyldu, að öll ný hús, hærri en þriggja
liæða. hefðu lyftu. Afleiðingin af þessu yrði sú, að
4—6 hæða íbúðarhús vrðu vart byggð, og er lítið
við það að athuga.
Þegar menn væru farnir að borga allan kostnað
sem leiðir af lóðaúthlutun og fullkominni gatna-
gerð, þá væri nauðsynlegt og sjálfsagt að fullnægja
eftirspurn eftir öllum tegundum lóða, enda væri
þá engum ?efið neitt lengur. En búast má við, að
æ fleiri vilji koma sér upp einbýlishúsi, eftir því
sem velmegun þjóðarinnar eykst. Stöðugt vaxandi
n
bifreiðaeign almennings mun eiga mikinn þátt í
þeirri þróun.
Stærð lóða er bezti mælikvarðinn á gildi þeirra,
þótt ekki sé hann einhlítur. Hornlóðir, verzlunar-
lóðir og Ióðir, sem af öðrum ástæðum eru sérstak-
lega eftirsóttar, má ekki „selja“ á venjulegan hátt,
þar sem þær eru mun verðmætari. Eftir einhverj-
um ákveðnum reglurn þyrfti að bjóða slíkar lóðir
upp og „selja“ hæstbjóðanda. Myndi þannig nást
verulegt fjármagn, sem eðlilegt væri að nota til að
fullgera helztu umferðaræðar og ganga frá opnum
svæðum. En fé sem fengist vegna hinnar almennu
„lóðasölu“ myndi að sjálfsögðu ekki nægja til þeirra
framkvæmda.
í sambandi við uppboð á sérstaklega eftirsóttum
Ióðum, á vegum hins opinbera, verður þó að taka
fram, að það væri óheiðarlegt af viðkomandi að-
ilum að takmarka mjög framboð þeirra til að
halda verðinu sem hæstu. Sjálfsagt mætti finna
sanngjarna lausn á því vandamáli, en núverandi
ástand í þessum málum er óviðunandi.
Þegar „lóðasala“ er farin að skapa grundvöll fyrir
fullkominni gatnagerð, þá verður jafnframt að
finna leiðir til að brúa bilið milli fullgerðra og ófull-
gerðra gatna; en það hefur stiiðugt farið breikk-
andi á undanförnum árum. Samkvæmt þessu nýja
skipulagi mætti hugsa sér, að götur yrðu alltaf
fullgerðar innan tveggja eða þriggja ára frá því að
lóðum hefði verið úthlutað (af hagkvæmniástæð-
um þurfa húsin a. m. k. að vera fokheld, og helzt
af öllu frágengin að utan, áður en endanleg gatna-
gerð fer fram). Ekki sýnist ósanngjarnt, að þeir
sem þurfa að bíða einu ári lengur borgi 9/10 af
gatnagerðinni og þannig smáminnki upphæðin. Þeir,
sem hafa beðið meira en áratug eftir fullkominni
gatnagerð ættu samkvæmt þessu ekkert að borga,
nema gangstéttargjaldið, frekar en verið hefur, enda
væru þeir, eða fyrri eigendur viðkomandi húsa,
búnir að fá sinn skammt af óhagræðinu af malar-
götum og gangstéttaleysi.
FRJÁLS VERZLUN