Frjáls verslun - 01.12.1960, Side 13

Kristinn Hcílldórsson, Siglufirði
Landnám Svía í Siglufirði
Norðmenn voru stórvirkastir við að reisa Siglu-
fjörð á fyrsta fjórðungi þessarar aldar. Þeir riðu
á vaðið. Þeir komu með liið nýja, stórvirka veiði-
tœki, herpinótina, til Siglufjarðar 1903, cn tilraunir
til veiða misheppnuðust. Þeir komu aftur 1904, og
þá var lukkan með þeim: þeir veiddu ágætlega,
herpinótin gaf góða raun, það var undravert hvað
liægt var að veiða af vaðandi síld í þetta nýja
verkfæri.
Þótt Norðmenn séu upphafsmenn herpinótaveiða
hér við land, svo og frumherjar að söltun og bræðslu
síldar á Siglufirði, þá hafa fleiri þjóðir, útlendar,
komið þar við sögu. Má þar nefna Dani og Svía.
En þótt hlutdeild þeirra síðastnefndu sé mjög lítil,
miðað við brautryðjendastarf Norðmanna við að
gera Siglufjörð að stórfelldum síldarbæ, þá er ekki
ástæða til að framtak þeirra gleymist með öllu, og
þar sem tclja má sennilegt, að upplýsingar um
hina fyrstu, sænsku síldarútgerð frá Siglufirði séu
í fárra manna höndum nú orðið, hefi ég fest á blað
nokkur orð um hinn fyrsta leiðangur er Svíar sendu
hingað til Siglufjarðar árið 1905. Og sú viðlcitni er
nokkrir Svíar sýndu til að ná fótfestu í Siglufirði,
varð forsenda þess að Engström kom þangað nokkr-
um árum síðar.
En þaö var reyndar Norðmaður, sem átti frum-
kvæðið að þessum fyrsta síldarleiðangri Svía til ís-
lands. Maður þessi var Edvin Jacobsen útgerðar-
maður frá Fosnavaag í Noregi. Jacobsen var í hópi
hinna fyrstu Norðmanna, er komu til Siglufjarðar
1904 með hið nýja veiðitæki þeirra tíma, herpinót-
ina. Þetta veiðarfæri olli byltingu í síldveiðinni.
Aður en herpinótin kom til sögunnar voru síld-
veiðar takmarkaðar við veiðar í lagnet og landnæt-
ur inni á fjörðum og víkum, og reknetin voru þá
lítt þekkt og reynd og þóttu misfiskin, ýmist sukku
vegna ofveiði eða glötuðust, ef veður spilltust.
En hið nýja tæki, herpinótin, er heppilegt til
að veiða vaðandi síld á opnu hafi, hvar sem vera
skal, þegar veðurskilyrði leyfa. — Og aflinn getur
skipt hundruðum tunna eða mála í hvcrju ein-
stöku kasti. Svo afkastamikið veiðarfæri hafði aldrei
þekkzt fyrr.
Norðmenn komu með herpinótina til Siglufjarðar
1903, sem fyrr segir. Veiðitilraunir mistókust, en
þeir urðu reynslunni ríkari, og árið eftir komu þeir
aftur, og þá heppnaðists veiðin með þessu nýja
tæki: Nýtt tímabil liefst í Siglufirði, Norðmenn
taka sjávarlóðir á leigu og byggja liin fyrstu plön
og bryggjur. En fyrstu árin söltuðu þeir þó mikið
af síld um borð í birgðaskipum, er lágu hér í höfn-
inni sumarlangt. Þetta voru stórar skonnortur eða
barkar, svonefndir „lektarar". Þar fengu hinar sigl-
firzku stúlkur sína fyrstu æfingu í að kverka síld
á skipsfjöl. Þar um borð var oft glatt á hjalla.
Hinn góði árangur, er herpinótin gaf 1904, varð
til þess að Norðmennirnir höfðu mikinn viðbúnað
árið eftir og hver af öðrum tóku þeir sjávarlóðir
á leigu á Hvanneyrinni og undir Hafnarbökkum
og hófust handa um að byggja síldarplön, bryggjur
og síldarhús, en söltun um borð í birgðaskipum
hélt þó áfram næstu árin, sökum aðstöðuskorts í
landi. Hér varð að byggja allt frá grunni.
Jacobsen var í hópi þeirra fyrstu er fékk sér að-
stöðu í landi, og hann reisti svonefnda Jacobsens-
stöð. Hann rak útgerð frá Siglufirði í áratugi og var
vel rnetinn af öllum, er hann þekktu. í byrjun árs-
ins 1905 vann Jacobsen að því að kynna Svía nokkr-
um, er hann þekkti, hina góðu aðstöðu, sem hann
taldi vera í Siglufirði til að stunda síldveiðar með
herpinót, m. a. benti hann á hina sérstæðu og af-
bragðsgóðu höfn og ágætu legu staðarins yzt fyrir
miðju Norðurlandi. Þessi viðleitni hans varð til
þess, að Adolph J. Solbu forstjóri í Gautaborg
ákvað að gera út leiðangur til íslands sumarið
1905.
Solbu leigði skonnortuna „Pilen“ frá Stavanger,
er skyldi vera birgðaskip og verkunarstöð, ennfrenr-
FRJÁLS VERZLUN
13