Frjáls verslun - 01.11.1967, Síða 35

.FRJALS VERZLUN
35
isábyrgða. Strangari skilyrði fyrir
veitingu ábyrgða og innheimta
krafa, sem á ríkissjóð hafa fall-
ið, eru bau meðöl, sem eiga að
halda útgjöldunum í skefjum, og
hefur það að miklu leyti tekizt.
SÍÐAN 1961.
Síðan lögin voru samþykktl961
og 1962, hefur þróun ríkisábyrgða
verið sem hér segir: Árið 1963
voru veittar nýjar ábyrgðir, sem
námu 201 millj. kr., sem skiptist
þannig; Byggingarsamvinnufélög
85 millj. kr., hafnargerðir 47 millj.
kr. fiskiðnaður 25 millj. og aðrar
framkvæmdir 44 millj. kr. Nettó-
greiðslur vegna vanskila námu
107 millj. kr. Árið áður höfðu þær
náð hámarki í 129 millj. kr. í árs-
lok 1963 námu ábyrgðir ríkissjóðs
2.949 milj. kr., en árið á undan
höfðu þær numið 2.891 millj. kr.
og því aukizt um aðeins 2%.
Árið 1964 voru nýjar ábyrgðir
322millj.kr. vegna 146 lána. Bygg-
ingarsamvinnufélög fengu ábyrgð-
ir að fjárhæð 111 millj. kr., hafn-
argerðir 47 millj. kr., fiskiðnaður
40 millj. kr. og aðrir að fjárhæð
124 millj. kr. Greiðslur vegna van-
skila minnkuðu aftur og námu
109 milj. kr., en vanskilamönnum
fjölgaði úr 110 1963, í 142 árið
1964. Allar ábyrgðir ríkissjóðs
námu í árslokin að fjárhæð 3.180
millj. kr., sem er innan við 10%
aukning frá árinu áður.
Árið 1965 voru veittar ábyrgðir
að fjárhæð 373 millj. kr. Greiðslur
vegna vanskila minnkuðu enn og
námu nú 49 millj. kr. Ábyrgðir
ríkissjóðs námu alls 3.709 millj. í
árslok og jukust því um rösk 20%
á árinu.
Á þessu ári hafa verið veittar
nýjar ábyrgðir, sem nema 470
millj. kr. Þar af er 238millj. vegna
flugvélakaupa Flugfélags íslands.
Fjöldi ábyrgða er svipaður nú og
var í fyrra, en hins vegar hefur
verið greitt mun meira vegna van-
skila, eða 22 millj. fyrstu 10 mán.
ársins, á móti 12 millj. 1966. Þótt
nokkuð hafi sortnað útlitið á
þessu ári, er það þó smáræði á
móti því ástandi, sem var, þegar
greiðslur vegna vanskila jukust
með risaskrefum á ári hverju.
MISTCK.
Til er sá þáttur í sögu ríkis-
ábyrgðanna, sem sýnir hvernig
farið getur, þegar ekki er athug-
að nógu vel fyrirfram, hvernig að-
stæður viðkomandi aðila eru, en
það er þurrafúamálið. Veiting á-
byrgða á lán vegna þurrafúa var
einkennileg að því leyti, að fyrir-
fram var búizt við, að þau myndu
falla á ríkissjóð. Þurrafúinn kom
mjög óvænt yfir eigendur bát-
anna og olli þungum búsifjum.
Erfitt var að fá lán til viðgerða
og þá aðeins til stutts tíma og með
því skilyrði, að ríkið gengi í á-
byrgð. Alþingi samþykkti ábyrgð-
arheimild, þrátt fyrir að vitað
væri, að lántakar gætu ekki stað-
ið í skilum vegna þess, hve láns-
tíminn var stuttur, enda fór svo,
að ríkissjóður varð að greiða út
næstum allan höfuðstól lánanna.
Því er þetta nefnt hér, að þetta
er einmitt dæmi um, hvernig ekki
á að vinna. Það er betra að fyrir-
byggja í upphafi, að til vanskila
komi, og alls ekki má gera ráð
fyrir vanskilum fyrirfram, því að
slíkt grefur undan öllu síðgæði í
þessum málum sem öðrum. Ríkis-
ábyrgðir eru ekki alltaf rétta
lausnin, þegar svona vandamál
koma upp. Beinn styrkur eða hag-
kvæm lán eru heppilegri en
greiðslur úr ríkissjóði vegna van-
skila, sem síðan eru svo gefnar
eftir, eins og gerðist með þurra-
fúalánin.
FRAMKVÆMDIN SKIPTIR
MESTU MALI.
Ríkisábyrgðir á lánum eruhugs-
aðar sem aðstoð við þá, sem raun-
verulega þurfa á þeim að halda
við að koma upp þjóðnýtum fyrir-
tækjum, sem ella verður tæplega
komið upp. Með ábyrgð ríkisvalds-
ins fyrir lánunum, sem ella fengj-
ust ekki, er aðilum gert kleift að
hefja framkvæmdir fyrr. Áður en
ábyrgð er veitt, þarf að fara fram
athugun á því, hvort viðkomandi
fyrirtæki sé líklegt til að stand-
ast samkeppni, þ. e. vera arðsamt.
Aðilum ber að gera ljóst þegar í
upphafi, ef svo er eklti, þá fái þeir
enga ábyrgð. Ábyrgðir eiga að-
eins að vera sem aðstoð til ör-
yggis og tryggingar fyrir þann,
sem hlýtur hana. Hér er um
nokkurs konar skilyrðisbundnar
skuldir ríkissjóðs að ræða og hafa
þær sin takmörk. Það eru aðeins
hin ófyrirsjáanlegu óhöpp, sem
gera það eðlilegt, að ríkissjóður
hlaupi í skarðið, en því miður
hefur þetta ekki alltaf verið þann-
ig. Tilgangur lagasetningarinnar
1961 og 1962 var samt að skapa
eðlilegt ástand í þessum efnum,
tryggja nauðsynlegt aðhald og
hafa eftirlit með, að sömu aðilar
komist ekki upp með endurtekin
vanskil og fái nýjar ábyrgðir.
Nokkur árangur hefur náðst, en
málin eru flóknari en svo, að
lausn fáist með lagasetningu einni
saman. Framkvæmdin skiptir
mestu máli, og vonandi verður
ávallt farið með gætni í þessum
málum.