Frjáls verslun - 01.05.1968, Blaðsíða 26

26
FRJALS VERZLUNÍ
Eyjólfur Konráð Jónsson.
„MeginástœSan fyrir því,
að ég hef barizt fyrir al-
menningshlutafélögum, er
a3 siálfsögðu sú, að hér í
okkar landi eru engir auð-
menn, sem ráðið geta við
meiriháttiar fyrirtœki af eig-
in rammleik, — hvort sem
mönnum líkar þaðbetureða
verr. Nútima atvinnuhœttir
krefjast þess hins vegar, að
á ýmsum sviðum séu 'fyrir-
tœkin stór og hafi yíir að
ráða miklu fjármagni. Ef
menn ekki sameinast um
stofnun og rekstur öflugra
atvinnuÍYrirtœkja, þá hlýtur
endirinn að verða sá, að
ríkið seilist inn á stöðugt
fleiri svið atvinnulífs, og
það teldi ég sannarlega
illa farið".
aðar, svo sem til framleiðslu úr
áli, þátttaka í stofnun og rekstri
slíkra fyrirtækja, iðnaður, fram-
leiðslustarfsemi og annar skyld-
ur atvinnurekstur, svo og rekst-
ur fasteigna og lánastarfsemi.
Annars hef ég fyrir tveim árum
ritað greinargerð um stofnun
framkvæmdafélags eða fjárfest-
ingarbanka, sem hefði það þrí-
þætta hlutverk að gangast fyrir
stofnun nýrra atvinnufyrirtækja
eða endurskipuleggja eldri félög,
kaupa hlutabréf í slíkum fyrir-
tækjum og lána fjárfestingarlán.
Gerði ég grein fyrir þessum hug-
myndum á nýafstaðinni iðnþróun-
arráðstefnu Sjálfstæðismanna og
skal ekki fara lengra út í þá
sálma.
Athuganir standa nú yfir á því,
hvort arðvænlegt verður talið að
ráðast í byggingu þess fyrirtækis,
sem um er spurt, og skal ég engu
spá um niðurstöður þeirrar athug-
unar á þessu stigi, en ég hygg, að
allir séu sammála um, að almenn-
ingshlutafélag verði stofnað í ein-
hverju formi um rekstur slíks fyr-
irtækis, ef af framkvæmdum verð-
ur.
F.V.: Það vakti athygli, þegar
þú á Alþingi í vetur beittir þér
gegn því, að ríkissjóður fengi
heimild til að kaupa upp hluta-
bréf Áburðarverksmiðjunnar h/f,
hvað réði þessari afstöðu þinni?
E.K.J.: Ég hafði mjög gaman af
að detta inn á Alþingi, þegar það
mál var til umræðu, og vera einn
með hendi á lofti á móti þjóðnýt-
ingu áburðarverksmiðjunnar (þótt
forseti úrskurðaði atkvæðin tvö;
hann var Sigurður Bjarnason og
stóð með mér). Ég viðurkenni að
vísu, að Áburðarverksmiðjan er
og hefur alltaf verið vandræða-
fyrirtæki í flestum tilfellum, en
ég taldi það vera að fara úr ösk-
unni í eldinn að breyta því rekstr-
arformi, sem á henni hefur verið
og gera hana að algjöru ríkisfyrir-
tæki. Ég taldi, að gera ætti Áburð-
arverksmiðjuna að almennings-
hlutafélagi, með þátttöku bænda
og annarra þeirra, sem fyrirtækið
vildu eiga, enda þekkist það víða
erlendis, að ríkið beinlínis beiti
sér fyrir því að koma á fót at-
vinnufyrirtækjum, en selji þau
síðar hlutafélögum, þótt menn hér
geti ekki skilið — eða a.m.k. vilji
ekki skilja — að slíkt er eðlileg
stefna, og beiti sér jafnvel fyrir
gagnstæðri þróun.
F.V.: Oft er rœtt um nauðsyn
þess, að Islendingar auki fjöl-
breytni atvinnuvega sinna. Hvaða
leiðir telur þú, að helzt komi til
greina í þeim málum?
E. K. J.: Það er auðvitað um fjöl-
margt að ræða. Að sjálfsögðu má
auka fjölbreytni fiskiðnaðarins,
hvers kyns minniháttar iðnrekst-
urs, samgangna — og raunar líka
landbúnaðar, t. d. með holda-
nautarækt og gróðurhúsarekstri,
að ógleymdri minkaræktinni, en
afstaða meirihluta Alþingis til
þess máls er svo brosleg, að engin
leið er að hlægja að henni. En
fyrst og fremst eru það þó auð-
vitað nýjar og öflugar iðngreinar,
sem hér þurfa að rísa, og fyrst og
fremst verður að athuga til hins
ýtrasta, hvort ekki er unnt að
koma á fót efnaiðnaði, en grund-
völlur hans yrði bygging sjóefna-
verksmiðju og olíuhreinsunar-
stöðvar. Áliðnaðinn þarf að auka
og hraða sem mest virkjunar-
framkvæmdum, því að orka fall-
vatnanna kann að verða einskis
virði innan fárra ára, vegna hag-
nýtingar kjarnorkunnar.
F. V.: Telur þú ekki að nauð-
synlegt sé að endurskoSa hluta-
félagalöggjöfina og koma í veg
fyrir tvísköttun hlutafiár?
E. K.J.: Hlutafjárlöggjöfin frá
1921 er ekki fullkomin, en hins
vegar eru ákvæði hennar svo rúm,
að unnt er að stofna heilbrigð og
traust almenningshlutafélög innan
ramma hennar, ef vel og skyn-
samlega er frá samþykktum félag-
anna gengið, gagnstætt því, serri
lengst af hefur verið hér á landi.
Ég gat þess áðan, að vegna
skattfrelsis sparifjár væri mjög
nauðsynlegt að fá ákvæði um það,
að ákveðin hlutafjáreign og arður
af hlutafé væri skattfrjáls hjá
hluthöfunum. Er þetta brýntverk-
efni, sem þyrfti að komast í fram-
kvæmd þegar á næsta Alþingi, og
mun ég reyna að beita mér fyrir
því að svo verði, ef ég sit þar
eitthvað.
F. V.: Telur þú rétt, að reynt
verði að Laða erlend stórfyrirtœki
til að koma upp atvinnurekstri
hérlendis? Vœri hugsanlegt að
bjóða hagstœðari raforkusölu en
til Alusuiss, ef það opnaði mögu-