Frjáls verslun - 01.07.1968, Síða 31

FRJÁLS VERZLUN
29
ARNLIÓTUR BJÖRNSSON:
ALMENNAR ÁBYROÐARTRYGGINGAR
Unnt er að íá ábyrgðartryggingu íyrir flest allar atvinnugreinar.
1. Inngangur.
Hér á eftir verður fjallað í ör-
stuttu máli um frjálsar ábyrgð-
artryggingar, öðru nafni almenn-
ar ábyrgðartryggingar.
Sjóvátryggingarfélag íslands h.f.
hefur leitazt við að fullnægja vá-
tryggingaþörfinni, eins og hún er
á hverjum tíma. í samræmi við
það tók félagið upp almennar á-
byrgðartryggingar í nokkrum
mæli þegar fyrir 1953. Það var
þó ekki fyrr en á árinu 1953, að
sala á almennum ábyrgðartrygg-
ingum hófst fyrir alvöru, eins og
drepið er á í grein Stefáns G.
Björnssonar, framkvæmdastjóra,
annars staðar í blaðinu.
Nú eru almennar ábyrgðar-
tryggingar orðnar mjög útbreidd-
ar hér á landi. Flestir stórir at-
vinnurekendur og fjölmargir aðr-
ir telja sér nauðsynlegt að hafa
slíka vátryggingu. Um ástæðurnar
fyrir því má m. a. vísa til þess,
er segir í næsta kafla.
2. Skaðabótaréttur og
ábyrgðartrygging.
f íslenzkum lögum, skráðum og
óskráðum, eru vissar reglur, sem
kallast skaðabótareglur. f lög-
fræði eru þessar reglur oft nefnd-
ar skaðabótaréttur. Skv. íslenzk-
um skaðabótarétti á sá maður.
sem bakar öðrum manni tjón með
saknæmri, ólögmætri hegðun, að
bæta hinum síðarnefnda tjónið
með fé. Einnig gildir hér sú regla,
að atvinnurekandi ber skaðabóta-
ábyrgð á skaðaverkum starfs-
manna sinna, ef þeir valda tjóni
með saknæmum og ólögmætum
hætti. Síðarnefnd regla er geysi-
lega þýðingarmikil. Hún er oft
Arnljótur Björnsson.
kölluð reglan um húsbóndaábyrgð,
vegna þess að húsbóndi tjónvalds
er að jafnaði skaðabótaskyldur
fyrir mistök eða yfirsjónir hins
síðarnefnda. Reglan um skaða-
bótaábyrgð húsbónda hefur haft
úrslitaáhrif á þróun ábyrgðar-
trygginga.
Aðeins eru 2—3 áratugir síðan
ísl. dómstólar fóru að beita hús-
bóndaábyrgðarreglunni að nokkru
ráði. Má raunar segja, að á árum
heimsstyrjaldarinnar síðari og
næstu árum þar á eftir verði bylt-
ing í þessum efnum hér á landi.
Á þessum tíma verður mikil aukn-
ing dómsmála um skaðabætur ut-
an samninga, en síðustu 10—15
árin hefur þó tala umfangsmikilla
skaðabótamála hækkað enn meir.
Jafnframt fjölgun mála hefur i
sumum tilvikum mátt sjá, að dóm-
stólar hafa ekki gert ýkja strang-
ar kröfur um skilyrði þau. sem
fyrir hendi þurfa að vera, til þess
að um skaðabótaskyldu sé að
ræða. Ennfremur virðast fjárhæð-
ir bóta fyrir slys á mönnum stund-
um hafa hækkað meir en sem
nemur almennu verðlagi í land-
inu, enda eru bætur fyrir tjón á
líkama hærri hér en t. d. í Dan-
mörku.
Allt þetta hefur gefið ábyrgðar-
tryggingunni byr undir báða
vængi. Því víðtækari, sem skaða-
bótarétturinn verður, þeim mun
meiri verður útbreiðsla ábyrgðar-
trygginga.
Reynslan hefur líka sýnt, að til-
vist ábyrgðartrygginga veldur
aukningu skaðabótakrafna. Bæði
fjölgar kröfunum og margir tjón-
þolar gera hærri kröfur en þeir
myndu hafa gert, ef ábyrgðar-
trygging væri ekki fyrir hendi.
Þessar víxlverkanir skaðabóta-