Frjáls verslun - 01.06.1970, Qupperneq 12

1 □
FRJALS VERZLUN
Kjaramál
Samið um óðaverðbólgu ?
Stórtjón verkafólks og þjóðfélagsins alls vegna úreltra samningsaðferða
og pólitískrar togstreitu milli vinstri sinnaðra verkalýftsforingja.
Eftir nær mánaðar verkfall verkafólks, vat'ð
sú stefna ofan á í kjaramálum, að atvinnuvag-
irnir og hið opinbera skyldu taka á sig almenn-
ar kjarabætur, sem taldar eru nema með öllu
nálægt beinni fjórðungs kauphækkun, og að á
eftir skuli fylgja fullar vísitölubætur á öll laun,
vegna hvers konar verðhækkana.
Þessi gífurlega tilfærsla á fjármunum frá at-
vinnuvegunum til launþega og með vísitöluskil-
málum af jafn óraunhæfum toga og raun ber
vitni, er augljóst stórvandamál, þótt um þetta
hafi verið samið að nafninu til.
Atvinnuvegirnir hafa verið mjög hart keyrð-
ir um skeið, af völdum efnahagsáfalla á árun-
um 1967 og 1968, sem ekki eiga sinn líka. Og
enda þótt nú hafi rofað fil á ný, fer því víðs
gjarri að atvinnulífið sé komið aftur á eðlilegan
rekspöl, aðeins nokkrar vikur síðan atvinnu-
leysi var tilfinnanlegt hjá fullvinnufæru fólki
og það enn fyrir hendi hjá skólafólki. Sama ó-
vissa er ríkjandi um sjávarafla, sem ætíð áður.
Sú máttarstoð getur brostið að einhverju leyti
í náinni framtið, og fífldirfska að gera ekki ráð
fyrir því. Samt er samið um svo háar almennar
kjarabætur til launþega, að meðalrekstur ber
þær ekki við núverandi aðstæður. Þetta er vit-
að og viðurkennt. Þannig er teflt á tæpasta vað,
og til viðbótar koma svo fullar vísitölubætur,
vegna hvers konar verðhækkana, jafnt á inn-
lendum og erlendum vörum.
Nauðsyn kjarabóta. Á áfallaárunum rýrnuðu
kjör launþega verulega, eins og þjófélagsins i
heild. Það var því augljóst, að launþegar ættu
rétt á kjarabótum í kjölfar batans, og að nauð-
synlegt yrði að gera nýja kjarasamninga í vor,
þar sem það yrði viðurkennt. Um þetta hafa
engar deilur staðið. Það mátti því búast við
friðsamlegum samningaviðræðum og viðunandi
málalokum fyrir alla aðila, enda gat ekki hjá
því farið ef allt hefði verið með felídu, að aðilar
að vinnumarkaðnum gerðu sér far um að standa
saman í stuðningi við jákvæða efnahagsþróun,
eftir þá erfiðu reynzlu, sem fékkst á síðustu
árum af áföllum.
Skyndileg verkföll. Unnt er að fullyrða, að
þessi sjónarmið voru almennt ríkjandi, þegar
að alvöru samningaviðræðna dró. Um 10. maí
létu formenn helztu verkalýðsfélagana þá skoð-
un uppi, að ekki yrði boðuð verkföll fyrir sveit-
arstjórnarkosningarnar 31. maí. Engu að síður
voru verkföll skollin á þann 27. Kröfur laun-
þega voru þá naumast komnar í dagsljósið í
heild og samningaviðræðurnar rétt nýhafnar.
Verkföllin komu því vægast sagt á óvart. Þessi
cvænta harka og óbilgirnin sem í henni fólst,
setti vissulega strik í reikninginn. Það, að verk-
föllum var skellt á með þessari skyndingu og
gagnstætt fyrri ásetningi, var sprottið af annar-
legum hvötum. Sundurþykkja hinna vinstri sinn-
uðu verklýðsforingja, sem stóðu í pólitísku upp-
gjöri sín á milli í sveitarstjórnarkosningunum,
jafnframt kjarasamningunum, brauzt út með
þessum hætti. Þar varð raunverulegur hagur
launþega og þjóðarhagur að víkja. Og verkföll-
in bitnuðu fyrst og fremst á þeirn launþegum,
sem sízt máttu við skakkaföllum.
Gengishækkun. Um 10. maí kom upp á yfir-
borðið hugmynd um gengishækkun. sem lið í
því, að færa fjármuni frá atvinnuvegunum til
launþega. Ríkisstjórnin lagði hugmyndina fyrir
aðila, sem báðir höfnuðu henni þegar í stað. Á
þessu stigi má segja, að hugmyndin hafi ekki
verið nægilega mótuð og að því hafi ekki legið
ótvírætt fyrir, hver helztu áhrif gengishækkun-
ar yrðu á kjör launþega og afkomu atvinnuveg-
anna. Hugmyndin var engu að siður góð og
gild. Það vakti furðu, hva báðir aðilar voru
fljótir að afgreiða hana. Þegar atvinnurekendur
hækkuðu svo rétt á eftir gagntilboð sitt um
beina kauphækkun, var hugmyndin úr sögunni
í bili.
Þessi hugmynd um gengishækkun var vissu-
lega nýstárleg eftir allt það flóð gengislækkana,
sem yfir hefur dunið áratugum saman. Gengis-
hækkun hefði haft ýmsa ókosti í för með sér,
eins og t.d. snögg hækkað útflutningsverð á
sjávarafurðum og þar með skert.a samkeppnis-
aðstöðu á erlendum mörkuðum. Á móti því veg-
ur nú stóraukinn kostnaður, svo að verð sjávar-
afurða hækkar hvort eð er fljótlega. Það var
mat efnahagssérfræðinga, að þessi áhrif gengis-
hælckunar væru ekki slík, að þau réðu neinum
úrslitum fyrir útflutning á sjávarafurðum. En
á hinn bóginn voru kostirnir taldir verulegir.
Má þar sérstaklega nefna, að fjármagnstilfærzl-
an hefði náð fram að ganga að verulegu leyti
með ráðstöfunum, sem um leið hefðu aukið al-
mennt traust á krónunni, eða skapað það. en
álit krónunnar okkar er sannast sagna heldur
lýrt erlendis, sem hérlendis. Er það skoðun, sem
ekki má vanmeta, að tækifærið til gengishækk-
unar hefði átt að notfæra sérstaklega í þessu
auguamiði, þótt það yrði ekki algerlega ókeypis
og átakalaust. Aðstaðan í upphafi samningavið-
ræðnanna var vissulega erfið og vandmetin,