Frjáls verslun - 01.04.1978, Blaðsíða 24

Greinar og niiiBI
Viðskipti austurs
og vesturs
— eftir dr. Guðmund lllagnússon, prófessor
Flestum eru í minni hinir miklu samningar um sölu á hveiti frá Bandaríkjunum til Ráðstjórnarríkj-
anna í upphafi þessa áratugs. Kaupin voru gerð á mjög hagstæðum lánum og þau eru af mörgum
talin ein ástæða þeirra mögnunar heimsverðbólgu sem varð 1972—1973. Það hefur licldur varla
farið framhjá neinum að í viðskiptum Islendinga og Sovétríkjanna hefur hallað mjög á Islendinga á
siðustu árum vegna hækkunar olíuverðs. Er meira segja svo komið að við flytjum inn meira verð-
mæti frá Sovét en nokkru landi öðru, eða 11,7% af heildarverðmæti vöruinnflutnings árið 1976.
Jafnframt hafa íslendingar verið í talsverðri viðskiptaskuld við Ráðstjórnarríkin, sem reyndar hef-
ur minnkað upp á síðkastið. Samtímis skulda Austantjaldsríkin stórar fúlgur, eða sem svaraði um
40 milljörðum dollara í árslok 1976, eða um 10 000 milljörðum íslenskra króna. Þetta jafngildir um
25-földum þjóðartekjum Islendinga.
VERSLUNARTÖLUR
Til fróðleiks eru hér sýndar
nokkrar tölur er varða sam-
skipti NATO-landa og kommún-
istaríkja. í heild hefur innflutn-
ingur verið allstöðugt hlutfall
af heildarinnflutningi eða rösk-
lega 3% en þýðing útflutnings
frá NATO-ríkjum til kommún-
istaríkja farið vaxandi, úr 3%
árið 1959 í 4,5% að meðaltali
árin 1973—1976. Vestur-Þýska-
land er stærst bæði í innflutn-
ingi og útflutningi, með yfir
þriðjung hvort um sig. Á út-
flutningshlið koma síðan
Bandaríkin, Frakkland, Ítalía
og Bretland, en á innflutnings-
hlið Ítalía, Frakkland, Bret-
land og Bandaríkin. Sé hins
vegar litið á þýðingu viðskipt-
anna fyrir hvert einstakt land,
eru þau mest fyrir fsland og
síðan Grikkland, Vestur-Þýska-
land og Tyrkland.
AUKNING LÍKLEG
Sem sjá má eru viðskipti
Austantjaldsríkja við Vestur-
lönd í algjöru ósamræmi við
styrkleika þeirra á efnahags-
sviðinu. Þetta hefur ráðist af
andstöðu beggja aðilja til við-
skipta auk þess sem kunnátta
á sölusviðinu og gæði fram-
leiðslunnar austan tjalds hafa
einatt staðið í vegi fyrir því að
ýmis mikilvæg hráefni og
tækniþekking yrði verslunar-
vara austur á bóginn. Mörg
dæmi eru hins vegar um að í
kringum þetta hefur verið far-
ið. Þannig hafa t.d. ítalir kom-
ið upp bílaverksmiðjum í Aust-
antjaldslöndum og miðlað af
tækniþekkingu, þegar Banda-
ríkjastjórn hefur dregið úr eig-
in bílaframleiðendum að gera
slíkt. Öll viðskipti við Ráð-
stjórnarríkin verða að fara
gegnum miðstýrðar verslunar-
miðstöðvar og því frjáls sam-
skipti ógerleg. Þannig er t.d.
olíusamningur milli íslands og
Ráðstjórnarríkjanna ekki við
íslensku olíufélögin heldur við
viðskiptaráðuneytið sem síðar
felur olíufélögunum hann til
framkvæmda. Sú tilhneiging að
krefjast jafnvirðissamninga eða
jafnvel beinna vöruskipta verð-
ur allspaugileg stundum. Þann-
ið var nýlega gerður samning-
ur við sænskan verslunarmann
um skipti á olíu frá Rússlandi
og ABBA-söngplötum. Ella var
ekki unnt að selja plöturnar
fyrir austan nema í takmörk-
uðu upplagi.
Talsverð viðskipti eru inn-
byrðis milli kommúnistaríkj-
anna og þar gilda ekki við-
skiptalögmál beinlínis, sem
ekki er við að búast.
Talið er að Ráðstjórnarríkin
muni ekki eiga olíuafurðir af-
lögu innan skamms og þau
þurfi á bæði vaxandi gjaldeyr-
istekjum að halda og auknum
innflutningi á tæknikunnáttu
og þekkingu. Viðskipti þeirra
og annarra Austantjaldslanda
við umheiminn ættu því að eiga
eftir að aukast verulega, ef að
líkum lætur.
GÓÐIR SAMNINGAMENN
Frjáls viðskipti eiga sér ekki
stað nema þau séu báðum að-
iljum hagkvæm. Svo virðist þó
sem Sovétríkin hafi náð góðum
21
FV 4 1978