Frjáls verslun - 01.04.1981, Qupperneq 19

Að vísu hafði danska fyrirtækið
D.F.S.D. reynt að keppa við Eimskip
en yfirleitt úr veikri stöðu.
Hafskip varð til 1959 og hóf strax
útgerð á einu skipi, en annað bættist
í hópinn þremur árum seinna og
síöan tvö á næstu tveimur árum.
Hafskip varð mikill keppinautur Eim-
skipa, þó fremur í heilförmum en
stykkjavöru. Grundvöllurinn var þó
yfirleitt veikur og fyrir þremur árum
tókst að bjarga fyrirtækinu frá gjald-
þroti þegar nokkrir athafnamenn
tóku sig til og rifu þaö upp úr öldu-
dalnum. Hefur síðan verið unnið
ötullega að uppbyggingu Hafskipa.
Fyrirtækið Kaupskip kom til sög-
unnar 1964. Saga þess varð þó stutt.
Hugmyndin var að skip félagsins
sigldi erlendis, en reksturinn tókst
ekki sem skyldi og var skipið selt
Jöklum sama ár og útgerð hætt.
Jöklar hugðust styrkja stöðu sína í
freðfisksiglingum með kaupum á
skipinu, en einmitt um þetta leyti náði
Eimskip þeim freðfiskflutningum,
sem Hafskip höfðu með höndum og
bráðvantaði því frystiskip. Þvi atvik-
aðist það að skip Kaupskipa flakkaði
í gegnum Jökla í hendur Eimskipa.
Skipaleiðir voru stofnaðar 1965 og
eignuðust eitt skip. Var það í flutn-
ingum, ýmist til og frá landinu eða í
leigusiglingum erlendis. Árið 1969
var skipið selt og útgerð hætt.
Jarlinn var stofnaður 1964 og rek-
inn með sama sniði og Skipaleiðir, en
skip hans var selt árið 1967 og út-
gerð hætt. Kaupandi var útgerð Jóns
Franklin.
Skipaútgerð Jóns Franklin á sér
nokkuð langa sögu. Hann hafði
stundað flutninga af og til á bátum. Á
sjöunda áratugnum kaupir hann sitt
fyrsta flutningaskip og sumarið 1973
eru skip hans orðin þrjú. Tveimur
árum seinna er hann þó búinn að
selja þau öll, en 1976 kaupir hann
enn eitt skip, sem svo var selt á upp-
boði í Rotterdam 1977. Sama ár
kaupir hann aftur skip, sem svo var
selt á uppboði í Reykjavík ári seinna
og hætti Jón þar með útgerð.
Borgir gerðu út eitt skip á árunum
1966 til '68, en hættu útgerð um leið
og skipið var selt nýstofnaðri útgerð
Guðmundar A. Guðmundssonar.
Mest eignaðist félagið tvö skip og var
með þau i flutningum til og frá land-
inu og á erlendum leigumarkaði.
Skipin voru seld og útgerð hætt
1976. Víkur hófu útgerð 1968 með
flutningi á heilförmum til og frá land-
inu og erlendum leigusiglingum.
1974 var skip félagsins endurnýjað
og sigldi með kreolit milli Grænlands
og Danmerkur í eitt ár eða þar til því
var breytt í kæliskip og hefur það
siðan aðallega verið notað í saltfisk-
flutning út og saltflutning heim.
Sama ár var annað skip keypt til
kreólítflutninga milli Grænlands og
Danmerkur, sem var reiknað með að
myndu stóraukast. Þróunin varð
önnur og skipið þá leigt útá erlend-
um mörkuðum, en síðan 1978 hefur
það nær eingöngu verið í ferðum til
frá landinu, m.a. með skreið til
Nígeríu.
Arið 1978 keypti félagið Saltsöluna
í Keflavík og styrkti það stöðu fé-
lagsins verulega, enda hafði það
einbeitt sér að saltflutningum.
Verður ífljótu bragði ekki annað séö
en staða fyrirtækisins sé nú allgóð
og að það hafi skapað sér tryggan
markað. Forráðamenn fyrirtækisins
ætla ekki út í stykkjavörusamkeppn-
ina.
Fraktskip, stofnað 1972, átti ekki
sama gengi að fagna og Víkur. 1974
hóf félagið sjálfstæða flutninga á
heilförmum til og frá landinu, en
seldu fyrsta skipið 1977. Þá hafði fé-
lagið átt annað skip í tvö ár en lána-
drottnar í Hamborg yfirtóku það skip
1979 og var útgerð þá hætt.
Sjóleiðir hófu útgerð eins skips
1973. Sigldi það með heilfarma til og
frá landinu og var auk þess á er-
lendum leigumörkuðum uns það var
selt til útlanda 1977 og útgerðinni
hætt.
Hólmi var stofnaður sama ár og rak
skip sitt á svipaðan hátt og Sjóleiðir
fram til ársins 1977 að Nesskip keypti
skipið. 1975 keypti Hólmi annað skip
til siglinga erlendis, en seldi Jóni
Franklín það ári síðar og hætti út-
gerð.
En árið 1974 skutu Nesskip upp
kollinum og virðist rekstur þeirra
hafa styrkst æ síðan. ( fyrstu sigldi
skip félagsins með heilfarma til og frá
landinu, en því var breytt í kæliskip
1975. Fóru þá saltfiskflutningar héð-
an til Miðjarðarhafslanda aftur að
færast í hendur Islendinga, eftirfimm
ára hlé vegna kröfu hinna erlendu
kaupenda um kæliskip til flutning-
anna. Ári síðan bættist annað skip í
flotann og var í heilfarmaflutningum
og leigusiglingum. Þótt það gengi
lítið betur en hjá áðurnefndum fé-
lögum, og stóöu Nesskip aö stofnun
Isskipa 1977. Þessi samsteypa hafði
það markmið að kanna möguleika á
siglingum erlendis með nútíma
vinnubrögðum.
Þau eru einkum fólgin í nánu sam-
starfi við stóra erlenda flutningaaðila
og miðlara þannig að skip fyrirtækj-
anna nýtist eigendum á víxl, eftir
flutningum hverju sinni.
(framhaldi af þessu keypti félagið
skip til stórflutninga (bulk) árið 1977.
Flytur það m.a. kvarts fyrir Járn-
blendifélagið. Flutningarnir voru
boðnir út á alþjóðamarkaði og hefur
FV fregnað að ef ekki hefði komið til
tilboð Nesskipa, hefði erlendu tilboði
liklegast verið tekið. Því virðist þetta
félag byggja verulega á nýjum
leiðum líkt og Víkur, í stað þess að
kaupa skip til beinnar samkeppni við
önnur félög hér. Nesskip er nú að
kaupa stórt „bulk" skip til flutninga
milli erlendra hafna.
Þar sem langtíma ,,bulk“ flutning-
ar eru að 90% á höndum stórra
flutningaaðila erlendis, er hart barist
um hin 10%, svo Nesskip telur beint
samstarf við þá stóru einu leiðina til
að komast í þessa flutninga. Norska
skipafélagið A/S Kristian Jensens
Rederi á nú 40% hlut í Nesskipum.
Nes hóf rekstur á einu skipi 1974
og sigldi með heilfarma til og frá
landinu auk leigusiglinga erlendis.
Tveim árum síðar lenti félagið í erfið-
leikum og keyptu þá hluthafar í Nes-
skipum liðlega helming hlutafjár í
Nesi. Nes rekur skipið áfram en með
tæknilegri þjónustu Nesskipa.
Gunnar Guðjónsson, skipamiðlari
rekur tvö systurskip í eigu félaganna
Pólarskipa og ísafoldar. Fyrra félagið
hóf rekstur 1975 en hið síöara árið
eftir. Frá hendi hins spánska selj-
anda skipanna fylgja þeim verkefni til
sex mánaða á ári á erlendum vett-
vangi, en þess á milli sigla þau aðal-
lega með heilfarma til og frá landinu.
Rekstur er í fullum gangi, en skipin
hafa bæði verið auglýst til sölu í er-
lendum blöðum.
(slensk kaupskip hófu rekstur 1975
með skipi á kaupleigusamningum.
Það skip var rekið á erlendum mörk-
uðum og gekk á ýmsu. Þó varð tals-
verð bót á er ráðin var erlend áhöfn á
skipið í stað íslenskrar, þar sem
launagreiðslur lækkuðu þá verulega.
Nú hefur Eimskip yfirtekið rekstur-
inn.
Loks má svo rekja stofnun Bifrast-
ar aftur til ársins 1975 að bílainn-
flytjendur hugðust kaupa eigið skip
til bílaflutninga til að draga úr
skemmdum við flutninga jafnframt
því sem þeir töldu farmgjöld annarra
félaga of há. Þá bauð Eirr.skip stór-
fellda lækkun flutnings- og uppskip-
unargjalda svo máliö lá niðri þar til
1977 að Bifröstin var keypt. Hóf hún
siglingar milli Bandaríkjanna og (s-
lands það ár. En í fyrra yfirtók Eim-
skip félagið að örfáum prósentum
hlutafjár undanskildum, og rekur nú
Bifröstina.
Margt hefur því gerst á kaupskipa-
markaðnum hér sl. tvo áratugi, en nú
virðist aðgangur að markaðnum
orðinn erfiður og einkennist hann
meir af harðnandi samkeppni stóru
félaganna.— rxri
19