Frjáls verslun - 01.04.1981, Page 59

atvinnuréttindi verzlunarfólks. Aðrar stéttir hafa kom-
ið þeim málum í það horf, að aðskotadýr eiga þar ekki
inngönguvon.
Verzlunarmannafélag Reykjavíkur hefir reynt að
ráða bót á réttindaskorti verzlunarfólks til starfa í
sinni stétt. Það var gert með samningi og flutningi
frumvarps á Alþingi, um nám og réttindi verzlunar-
fólks. Var það fram borið oftar en einu sinni, en Al-
þingi Ijáði slíku máli ekki samþykki, og er það vanda-
mál ennþá óleyst, en aðkallandi til úrlausnar.
Þegar verkalýður og iðnaðarmenn höfðu fengið
grunnkjör sín bætt á árinu 1942, og opinberir starfs-
menn með lögum á sama ári, sótti stjórn V.R. um
samskonar lögfestingu til handa verzlunarfólki. Úrslit
þess máls á Alþingi eru enn í fersku minni þeirra
manna, er um málið fjölluðu. Á lokastigi afgreiðslu
frumvarpsins var það fellt við síðustu umræðu í efri
deild Alþingis.
Þau úrslit staðfestu, að verzlunarstéttin varþá eina
stéttin í þessu þjóðfélagi, sem ekki átti að njóta hinna
almennu kjarabóta. En verzlunarfólkið hafði hins-
vegar ekki bolmagn til þess að krefjast hennar. Þá
skipaði stjórn V.R. þriggja manna nefnd, til þess að
leita samninga við atvinnurekendur í verzlunarstétt,
um greiðslu samskonar grunnkaupshækkunar og
starfsmenn ríkisins höfðu fengið lögfesta. í þeirri
nefnd áttu sæti Elís Ó. Guðmundsson, formaður,
Konráð Gíslason og Adolf Björnsson. Nefndinni tókst
að ná samþykki margra vinnuveitenda, en nokkrir
stóðu þó alltaf utan samþykktannaog greiddu fólkinu
kaup eftir eigin geðþótta eða án tillits til breytilegrar
vísitölu. Gegn slíkum mönnum stóð félagið ávallt
varnarlaust, og fólkið einnig, því að heildarsamninga,
um kaup og kjör verzlunarfólks, vantaði algjörlega.
Hinn fyrsti launakjarasamningur verzlunarfólks í
Reykjavík er að sjálfsögðu misjöfnum augum litinn.
Sumum þykir hann ágætur, öðrum afleitur. Má hvort-
tveggja til sanns vegar færa. Launakjaranefnd eru
gallar samningsins jafn augljósir og öðrum félags-
mönnum. En hún telur kosti hans veigameiri, og eink-
um þann, að sú braut hefir verið rudd, að viðurkenn-
ing hefir fengizt fyrir samningsrétti verzlunarfólks.
Launakjaranefnd mátti vita, að hún gæti vart samið,
hvað þá fengið samþykktan samning, er öllum væri til
hæfis. En hún setti sér það mark í upphafi, að miða
störf sín fyrst og fremst að því, að fá bætt kjör þeirra
lægst launuðu og leitast við að skapa þeim lífvænleg
kjör. Mun það að nokkru hafa tekizt, því í Ijós hefir
komið við framkvæmd samningsins, að hann hefir
yfirleitt bætt kjör þeirra, sem áður voru lakast settir
um launakjör. Er það að sjálfsögðu fagnaðarefni allri
nefndinni, þó að hún hinsvegar hefði viljað, að enn
betur yrði bættur launahagur ýmsra láglaunaðra
verzlunarmanna og kvenna.
Það atriði í samningsuppkasti launakjaranefndar
V.R., að kvenfólk fengi sama kaup fyrir sömu vinnu, t.
d. þegar um væri að ræða hinar betur launuðu stöður
hjá verzlunarfyrirtækjum, sætti slíkri gagnrýni og
andmælum, að ekki var viðlit að koma slíkum ákvæð-
um til framkvæmda að þessu sinni. Hafði launakjara-
nefnd fullan hug á að fy'gja því ákvæði fast eftir, er.
fékkeigi áorkað til sigurs. En þaðertrúamín, aðgegn
jafn sjálfsögðum kröfum, verði engum stætt til lengd-
ar. Sá tími mun koma, að kvenfólk fær sömu laun fyrir
sömu vinnu, og að því leyti stendursamningurverzl-
unarfólksins til bóta, ásamt mörgum öðrum atriðum.
Ýms ákvæði eru í samningnum, sem vert er að
gaumur sé gefinn. Þar má nefna ákvæði um greiðslu
til verzlunarfólks fyrir yfirvinnu, sem víðast hvar hefir
ekki þekkzt til þessa, þó að um óvenju langa vinnu-
daga hafi verið að ræða, og oft að óþörfu. Ákvæði um
greiðslu fyrir veikindadaga, og réttur til þess að fá
fyrri atvinnu, svo fremi starfsmaður sé ekki fjarver-
andi lengur en þrjá mánuði. Ákvæði um að starfs-
mönnum beri að sýna sömu virðingu og háttprýði í
umgengni og húsbændum. Þá eru og ákvæði, er
tryggja félagsmönnum Verzlunarrnannafélags
Reykjavíkur forgangsrétt til atvinnu hjá samnings-
aðilum. Fleira mætti nefna, sem ber að skoða sem
spor, er stefna í rétta átt. En höfuðatriði samnings-
gerðarinnar, er þó það, að samningur hefir í fyrsta
sinni verið undirritaður um kaup og kjör verzlunar-
fólks, og þar með viðurkenndur réttur Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur til þess, að koma fram og
semja fyrir meðlimi sína. Sá réttur er mikils virði og
má aldrei úr höndum félagsins fara.
59