Frjáls verslun - 01.08.1988, Blaðsíða 28

PENINGAMÁL
andi eins og sést þegar skoðað er
hlutfall hreins spamaðar (3) í innláns-
stofnunum af ráðstöfunartekjum
þjóðarbúsins (5).
Innlán í bönkum eru stærsti hluti
peningalegs sparnaðar. Annar frjáls
peningalegur spamaður er fólginn í
spariskírteinum og ýmiskonar verð-
bréfum, hlutdeild í verðbréfasjóðum
o.fl., en valkostir sparifjáreigenda
hafa aukist mjög á undanfömum ár-
um. Ekki liggur fyrir marktæk athug-
un á því hversu stór hluti þessa spam-
aðar er í eigu einstaklinga. Það er hins
vegar líklegt að hlutdeild einstaklinga
sé lægri en í innlánum. í töflu 2 má sjá
aukningu þessa sparnaðar. Hlutdeild
einstaklinga er reiknuð út frá forsend-
um um 30%, 40% eða 50% hlutfall.
Að einhverju marki eru einstaklingar
skuldunautar í þessum tölum en litið
er framhjá því hér enda örugglega
mjög lítið hlutfall af heildinni.
Til þess að fá fyllri mynd af heildar-
stöðu heimilanna en fram kemur í töfl-
um 1 og 2 er nauðsynlegt að gera sér
grein fyrir hlutdeild einstaklinga í
kerfisbundnum sparnaði og í útlánum
fjárfestingarlánasjóða. í töflu 3 er
yfirlit um hrein framlög heimilanna í
lífeyrissjóði að teknu tilliti til lífeyris-
greiðslna. Gert er ráð fyrir að af
heildariðgjöldum greiði heimilin eða
launþegar 40%.
Það tímabil sem er til skoðunar fá
heimilin meira úr lífeyrissjóðum í
formi lífeyrisgreiðslna en þau greiða
sjálf í iðgjöldum.
Þá er ótalinn sá liður sem skiptir
sköpum þegar fjallað er um heildar-
sparnað heimilanna en það eru útlán
lífeyrissjóða og íjárfestingarlána-
sjóða. Hlutdeild einstaklinga í útlán-
um fjárfestingarlánasjóða hefur farið
stigvaxandi á undanfömum ámm. Ar-
ið 1980 var hlutfall útlána fjárfesting-
arlánasjóða til einstaklinga 25,5%, á
síðasta ári nam þetta hlutfall rúmum
50% en þá námu skuldir einstaklinga
við fjárfestingarlánasjóði samtals 32
milljörðum króna.
í töflu 4 má svo loks sjá reiknað
heildaruppgjör heimilanna fyrir árin
1981 til 1987. Vitaskuld er þessi tafla
leikur að tölum, þar sem gengið er út
frá ákveðnum forsendum og tölur að
nokkru leyti áætlaðar. Það er hins-
vegar staðreynd að á undanförnum
árum hefur dregið úr heildarspamaði
þjóðarbúsins, þótt peningalegur
sparnaður hafi verið að aukast þ.e.
peningalegar eignir.
í þjóðhagslegum skilningi er halli á
viðskiptajöfnuði mismunur fjárfest-
inga og sparnaðar. Fyrir þessi ár sem
hér eru til umræðu var halli á við-
skiptajöfnuði öll árin nema eitt eins og
fram kemur í töflu 5. Það virðist
benda til þess að skuldaaukning heim-
ilanna sé mun hraðari en sem nemur
aukningu peningalegra eigna þeirra.
Stærsti skýringarþáttur þessarar
skuldaaukningar eru fjárfestingar ein-
staklinga í íbúðarhúsnæði. Þá veldur
lenging lána á undanfömum árum
ásamt hækkun lánsupphæða því að
skuldir heimilanna hafa aukist hraðar
jafnframt því sem heimilin hafa í raun
haft stærri hluta tekna sinna á hverj-
um tíma til neyslu.
Það er með eindæmum að þrátt
fyrir um 40% aukningu raunlauna á
síðustu þremur ámm skuli peninga-
legar eignir ekki hafa aukist meira en
raun ber vitni. Þá veldur það áhyggj-
um að sífellt stærri hluta af íjármagni
þjóðarinnar er beint til fjárfestinga og
kaupa á íbúðarhúsnæði sem gæti haft
áhrif á hagvöxt í framtíðinni.
Ef hreinn sparnaður heimilanna
hefur dregist saman og ef íslensk
heimili eru að verða hreinir lántak-
endur á fjármagnsmarkaði í heild er
augljóst að leita verður í auknum mæli
á náðir erlendra sparifjáreigenda til
innlendrar fjármunamyndunar. Það
hefur löngum verið talið að helstu
skýringarþættir spamaðar væru
vextir og tekjur. Á síðustu árum höf-
um við búið við bæði háa raunvexti og
mikla aukningu tekna. Þótt sparnaður
hafi aukist hefur eyðslu- og fram-
kvæmdagleði aukist meira. Það er því
ljóst að þörf er á stórátaki til eflingar
sparnaðar sem hefði í för með sér
hugarfarsbreytingu. Nær væri að rík-
isvaldið gripi til aðgerða sem hvettu
til sparnaðar fremur en að tilkynna
skattlagningu spamaðar. Það er ljóst
að sá hluti þjóðarinnar sem sparar er
viðkvæmur fyrir shkri umræðu. Ef
þessi grein vekur spurningar og um-
ræðu um gildi spamaðar og hlutdeild
heimilanna í honum er tilgangnum
náð.
28