Frjáls verslun - 01.08.1988, Qupperneq 82

BREF FRA UTGEFANDA
SKOLLA-
LEIKURINN
ENNÍ
UPPÁHALDI
Um það leyti sem þessar línur eru ritaðar er fjárlagafrum-
varp nýrrar ríkisstjórnar um það bil að líta dagsins ljós. Það
verður að teljast hið fróðlegasta plagg og víst er að það
varðar flesta eða alla landsmenn, bæði einstaklinga, fjöl-
skyldur og fyrirtæki. Ráðherrar nýju ríkisstjórnarinnar og
þá einkum og sér í lagi fjármálaráðherrann hafa verið óspa-
rir á yfirlýsingar að undanförnu og boðað einkum tvennt.
Annars vegar aukna skattheimtu og hins vegar sparnað og
aðhald í ríkisrekstrinum. Boðskapurinn er alls ekki nýr af
nálinni. Nýjar ríkisstjórnir hafa jafnan haft fyrirheit um
aðhald í ríkisrekstri en hins vegar hafa þær sjaldnast haft
svo hátt um skattaálögur. Þær hafa komið meira þegjandi og
hljóðalaust og eins og af sjálfu sér og þá oftast til þess að
standa undir enn meiri eyðslu og þenslu ríkisbáknsins þvert
ofan í gefnar yfirlýsingar og sett markmið. Það þarf enginn
að búast við því að raunin verði nú önnur. Aðahaldssemin í
ríkisrekstrinum felst ef til vill í því að hætt verður við ein-
hverjar framkvæmdir eða þeim frestað en eyðslan sjálf verð-
ur ekki stöðvuð. Þvert á móti er það eðli ríkisstjórnar eins og
þeirrar sem nú hefur tekið við völdum að bæta á báknið.
Fjármálaráðherra ríkisstjórnarinnar sem sat að völdum á
undan þessari, Jón Baldvin Hannibalsson sýndi raunveru-
lega tilburði til aðhalds meðan hann gegndi því embætti.
Hann vakti athygli á því furðulega rekstrarformi sumra rík-
isfyrirtækja að fara sínu fram í útgjöldum í trausti þess að
síðan væri hægt að skríða undir pilsfaldinn hjá ríkis-
maddömunni og sækja þangað peninga. Slíkt hefur verið
viðtekin venja margra ríkisfyrirtækja og þau hafa komist
átölulítið upp með það. Hætt er við að fá einkafyrirtæki
myndu lifa lengi ef þau höguðu rekstri sínum þannig að
reksturinn mætti kosta hvað sem væri og ef tekjurnar dygðu
ekki til væri sóttir fjármunir til almennings og hann látinn
borga brúsann. Með slíkri rekstrarstefnu yrði þeim tæplega
langra lífdaga auðið. Ríkisfyrirtæki eins og t.d. Póstur- og
sími, Ríkisútvarpið og Ríkisskip hafa komist upp með að
safna endalausum skuldum og ef einhverjum dettur í hug að
vekja athygli á slíku eða finna að því er svarið jafnan hið
sama - það verði að útvega þeim meiri tekjur eða þau verði
ella að skerða þjónustu sína. Innra aðhald eða sparnaður í
rekstri virðast nokkuð sem engum dettur í hug að beita eða
þá það að kanna alvarlega hvort ríkisrekstur slíkra fyrir-
tækja er ekki hrein tímaskekkja.
Mönnum verður nú tíðrætt um efnahagsvanda íslendinga.
Sumir ganga svo langt að tala um kreppu og yfir höfuð má
segja að allir séu fullir bölmóði. Vitanlega er vandinn ærinn
og þótt verðfall eða stöðvun verðhækkana á útflutnings-
afurðum okkar hafi vitanlega mikið að segja má ekki líta
fram hjá þeirri megin staðreynd að ríkisstjórnir og verka-
lýðsforystan hafa tekið höndum saman um að heimabaka
köku sem reynist síðan erfitt að kyngja. Undirrót vandans er
vitanlega verðbólgan og óstöðugleikinn í efnahagsmálum.
Kaupmáttaraukning undanfarinna ára hefur verið byggð á
fölskum forsendum og mikið má vera ef ekki upphefst all-
sherjar Hrunadans á því dansgólfi þegar verðstöðvuninni
lýkur. Þeir verkalýðsforingjar sem viðurkenna staðreyndir
hrapa fljótt niður vinsældalistann og er jafnvel ýtt til hliðar.
Sá þykir mestur sem hrópar hæst. Vera kann að þær þreng-
ingar sem íslensk atvinnufyrirtæki ganga nú í gegnum með
tilheyrandi samdætti eða jafnvel stöðvun rekstrar verði til
þess að hugað verði að staðreyndum. í ljósi fyrri reynslu
verður þó slíkt að teljast ólíklegt og aðgerðir þær sem kveð-
ið er á um í stjórnarsáttmálanum um sjóðakerfi og milli-
færslu er ekkert annað en óhreinn plástur sem settur er yfir
sár. Þau munu ekki gróa undir slíkum plástri - líklegra er að
ígerð komist í þau. Millifærslan er hins vegar ákjósanleg
leið til þess pólitískrar íhlutunar og miðstýringar. Með
henni geta stjórnmálamenn nánast ákveðið hverjir lifa og
hverjir deyja og þeir sem settir verða á eiga síðan að kvitta
fyrir með því að framlengja pólitískt líf og valdaaðstöðu
ákveðinna manna. Þannig mun skollaleikurinn hakla áfram
en það er hins vegar eðli slíks leiks að fyrr eða síðar rekur
skollinn sig harkalega á og það venjulega áður en hann er
búinn að „klukka“ þá sem hann ætlaði að koma höndum yfir.