Frjáls verslun - 01.04.1994, Síða 106

BRÉF FRÁ ÚTGEFANDA
HVAR ER VORIÐ?
Sjálfsagt hafa margir veitt því athygli þegar forsætis-
ráðherra lét þau orð falla í útvarpsumræðum frá Al-
þingi á dögunum að það væri aftur farið að vora í
íslensku efnahagslífi. Ef það vor lítur sömu lögmál-
um og vor náttúrunnar mætti ætla að sól efnahags-
lífsins tæki að rísa nokkuð hratt og síðan væri fram-
undan sumar sem stæði allavega í nokkurn tíma. En
það verður að segjast eins og er að því miður hafa fáir
orðið varir við það efnahagslega vor sem forsætis-
ráðherra boðaði að væri að koma og því miður ríkir
enn fimbulvetur hjá fjölmörgum íslendingum og því
miður virðist ekki sjást fyrir endann á þeim vetri.
Ekki er heldur hægt að sjá hvaða forsendur eru fyrir
því vori sem forsætisráðherrann var að boða, nema
ef það væri sú staðreynd að framundan eru sveitar-
stjórnarkosningar og að ári alþingiskosningar, tími
sem stjórnmálamenn þurfa á háttvirtum kjósendum
að halda til þess að endurnýja völd sín.
Víst er að megin skýringin á þeim efnahagsþreng-
ingum, sem við íslendingar höfum gengið í gegnum á
síðustu árum og sýnilegir eru framundan, er sú að
þorskafli hefur minnkað verulega. Sjálfsagt segja
einhverjir að það sé langsótt að kenna stjórnmála-
mönnunum um það að þorskafli sé minni en áður en
þegar grannt er skoðað má færa fýrir því rök að það
sé einmitt þeirra sök hvernig komið er. Það eru þeir
sem hafa farið með megin stefnumótunina og það
voru þeir sem tóku á sínum tíma ákvörðun um að
tefla svo djarft í sókn í fiskistofna að nú liggur nánast
við hruni. Kannski var það á sínum tíma gert til þess
að skapa sér stundarvinsældir og telja fólki trú um
það á viðkvæmum pólitískum tímum að vor eða jafn-
vel sumar gæti verið framundan. En sú staðreynd
blasir nú við að sennilega er enn vitlausara að skrifa
upp á víxil sem náttúran á að greiða heldur en upp í
víxil sem mönnunum er ætlað að greiða.
Það eru heldur ekki merki um vorkomu að fjárfest-
ing á íslandi er nú orðin svo lítil að sennilega er
leitun á öðru eins í ríkjum sem telja sig þróuð. Ný-
sköpun í atvinnulífi er nær engin og ef nýgræðingi
skýtur einhvers staðar upp er hin kalda hönd ríkis-
valdsins óðar komin til þess að kæfa þann gróður
áður en hann nær upp úr mosanum. Þar er mér nær-
tækast að nefna útgáfuiðnaðinn sem dæmi um þetta.
Hann hefur löngum átt í harðri samkeppni við mik-
inn innflutning á prentuðu máli og staðið sig býsna
vel. En þegar harðna tók í ári í kjölfar efnahags-
kreppunnar, sem kemur við flest heimili í landinu,
tók ríkisvaldið sig til og lagði svo mikla skatta á
þessa atvinnugrein að ólíklegt verður að teljast að
hún geti undir þeim staðið nema nokkur misseri en
síðan taki við meira eða minna hrun.
En á einu sviði á íslandi er sannkallað vor og stefn-
ir raunar í langvinna sumartíð. Það er í umsvifum
hins opinbera. A síðustu fjórtán árum, eða frá 1980,
hefur störfum þar fjölgað um hvorki meira né minna
en 46% og má mikið vera ef íslendingar eiga ekki
heimtingu á því að komast í Heimsmetabók Guinn-
ess fyrir bragðið. Vitanlega er það eðli nútímasamfé-
laga að þjónusta opinberra aðila aukist og taki til sín
hluta vinnuaflsins og það getur meira að segja verið
af hinu góða, sérstaklega þegar aðstæður bjóða upp á
slíkt í þjóðfélaginu. En fyrr má nú rota en dauðrota.
Það þarf ekki mikla hagspekinga til þess að sjá hvaða
afleiðingar slík þróun hefur í för með sér. Færri og
færri verða raunverulega að standa undir hinum op-
inbera rekstri og birgðirnar verða smátt og smátt svo
miklar að fólk kiknar undan þeim. Það er einmitt að
gerast á íslandi um þessar mundir. Hjól atvinnu- og
efnahagslífs hægja smátt og smátt á sér. Fyrirtæki
gefast upp í rekstri þegar enginn á lengur fjármagn
til þess að skipta við þau. Það er hreinlega ekkert
eftir þegar fólk hefur greitt nauðþurftir sínar og
skatta. Og afleiðingarnar láta ekki á sér standa. At-
vinnuleysið kemur til sögunnar og eftir því sem það
verður meira aukast erfiðleikarnir og ólíklegra verð-
ur að unnt verði að útrýma því.