Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Side 2

4t
Samt hefur verið hér heil horg af graf-
hýsum manna og dýra, sem þó eru
ileiri neðan jarðar en ofan.
Skammt frá pýramídanum er graf-
hellir hinna heilögu katta, en hann er
múraður aftur, og þangað hefur enginn
komið um langan tíma. En djúpt undir
eyðimerkursandinum, í dimmri hellis-
hvelfingu, eru enn ófúnar múmíur
þeirra í tugatali. En þeir, sem leggja
stund á ættvísi katta, segja, að þessi
helgu dýr séu forfeður kisu okkar, og
að henni renni heilágt blóð í æðum.
1 rá pýramídanum höldum við
vestur í eyðimörkina. Úr norðri kemur
dlökkur reiðmaður þeysandi á hvítum
úlfalda. Söðuláklæði, í sterkum rauðum
og grænum litum, flaksast niður með
*síðum dj'rsins, sem skeiðar svo hratt
milli sandhólanna, að enginn hestur
myndi ná því á hlaupum, enda eru
fætur úlfaldans helmingi lengri. Reið-
maðurinn er í ljósum kjrrtli beltislaus-
um, hefur á höfði hvítan túrban með
rauðum kolli og ríður við einteyming.
I>að gera allir, sem ferðast á úlfalda
og hafa tauminn vinstra megin. Höfuð-
leðrið er aðeins múll, sem nær utan
um hausinn og úr honum ól aftur fyTÍr
hnakkann, en hvorki járnmél, kverk-
ól né ennisól. Taumurinn er festur við
múlinn undir miðri kverkinni.
Þegar við nemum staðar, geng ég í
veg fyrir reiðmanninn og fæ leyfi til
að taka mynd af honum. Vei, þeim, sem
hættir á slíkt í leyfisleysi í löndum
spámannsins, því trúarbrögðin banna
að gera myndir af mönnum og dýrum.
En margir eru þannig gerðir, að þeir
meta aurana meira en bannið og leyfa
myndatökur, ef einhverjir skildingar
eru í boði.
N,
sé nú opinn, hefur inngangur hans ef-
laust verið vandlega falinn til forna af
ótta við grafarræningja.
Leghöll Tís er hlaðin úr ferhyrnd-
um höggnum steinum. í húsagarðinum
eru allir veggir þaktir lágmyndum, en
þær eru nú mjög máðar og daufar, því
iiér hefur sandurinn leikið lausum hala.
Á veggnum til hægri handar, þegar inn
er komið, eru villudyr, en þær eru
algengar í egypzkum gröfum, gerðar til
þess að blekkja ræningja og láta þá
eyða kröftum sínum í að reyna að
opna heilan múrvegginn. En á veggn-
um beint á móti eru opnar dyr, sem
liggja inn í mjóan og dimman gang.
Merki sjást til þess, að í þessum dyr-
um hefur verið hurð á hjörum. Þak
er yfir ganginum úr ferhyrndum stein-
eru einnig myndir af helgiathöfnum
og fórnfæringum. Uxa er slátrað, og
er hann höggvinn með öxi. Þá sjást
einnig menn við fiskiveiðar með netj-
um. Og víða standa þau Tí og kona
hans og horfa á vinnubrögðin.
uk myndanna er lesmál á
veggjunum með hinu heilaga mynda-
letri, sem mönnum hefur tekizt að
ráða til fulls, því að árið 1799 fannst
hella við Nílarósa, nálægt Alexandríu,
þar sem sami texti er á grísku og
tvennskonar egypzku. Sú hella (Rós-
ettusteinninn) er nú í British Muse-
um.
Það væri fróðlegt að dvelja lengi í
þessum dauðraheimi og athuga mynd-
, lálægt þessum stað stóð í forn-
öld skrautlegt musteri í eyðimörkinni.
Það var grafhöll, sem ráðgjafinn Tí
lét reisa sér og konu sinni, en hann
var uppi um 2200 érum f. Kr. Sjálfur
var hann af alþýðufólki kominn, en
kona hans var af ætt faraós. Veggir
ailir í húsinu voru skreyttir lágmynd-
um, en þær voru með nokkuð öðrum
hætti en venjulegt var. Oftast sýndu
veggmyndir fornra grafhýsa hinn fram-
liðna á tali við guði. Tí lét líka gera
myndir af sér og konu sinni, ekki í
hópi guða heldur með heimilismönn-
um sínum og starfsfólki. Þar voru ekki
sýndir atburðir úr öðru lífi heldur dag-
legt líf á búgörðum ráðgjafans.
Nú er þessi forna höll löngu horfin
af yfirborði jarðar. En hún var aldrei
jofnuð við jörðu og hrundi ekki held-
ur. Sandbyljir eyðimerkurinnar færðu
hana í kaf smátt og smátt, unz engin
verksummerki sáust eftir. En hún
stendur enn á sínum stað niðri í jörð-
inni, undir mjúkum öldulínum sand-
hólanna. Fyrir 100 árum var hún graf-
in upp, eða öllu heldur mokuð út, og
iíkist nú manngerðum helli.
Á þessum slóðum eru margar fornar
grafir og sennilega miklu fleiri en nú
sjást, því sandur hefur fokið fyrir inn-
gangana og falið þær.
V ið göngum nokkurn spöl frá
veginum að gröf Tís. Tröppur liggja
þangað niður, og er þá komið að for-
skála, en framan við hann eru tvær
feri'jyrndar steinsúlur. Á báðum er
->niynd Tís og talin upp tignarheiti hans.
Þá er gengið í gegnum dyr inn í víðan
forgarð, sem er opinn upp úr. Tólf fer-
byrndar súlur eru allt í kring, og senni-
lega hefur verið þakbrún frá þeim yfir
á veggina. Á miðju gólfi opnast þröng-
lir og lágur gangur niður í klöppina,
og liggja höggnar tröppur þangað niður.
Þessi gangur liggur í nokkrum halla og
endar í sjálfum grafarhellinum, sem er
einfaldur og skrautlaus. Þótt gangurinn
dröngum, sem ná milli veggja. Hér eru
iágmyndirnar á veggjunum vel varð-
veittar. Þær hafa verið málaðar, og
sumsstaðar heldur liturinn sér ennþá.
M
-ndirnar sýna daglegt líf Egypta
til forna og vinnubrögð á búgörðum
Tís. Hér sjást menn við alidýrarækt,
kornyrkju, húsabyggingar o. fl. Víða
roá sjá eigandann sjálfan, og þekkist
hann á því, að hann er sýndur nokkru
stærri en aðrir menn. Einnig sést kona
Tís, og á skrautlegum villudjrrum, sem
eru inni í ganginum, er stór mynd af
henni. Mannamyndirnar eru nokkuð
stílfærðar, svo sem venja var, en
myndir af dýrum eru nær náttúrunni.
í öllum bókum, þar sem myndir eru
frá Egyptalandi hinu forna — landinu
Kem — eru sýndar einhverjar af vegg-
skreytingunum í gröf Tís, einkum vegna
þeirra upplýsinga, sem þær gefa um
menningarsögu og lifnaðarháttu þjóðar-
innar, ekki aðeins höfðingja, en öllu
fremur líf alþýðu. Þess vegna eru þær
einstæðar í sinni röð.
Inn af ganginum eru ýms herbergi,
og innst er sjálf aðalkapellan, og er
liún stærst. Myndirnar þar eru ágæt-
lega varðveittar. Þar má sjá menn við
skipasmíði og jarðyrkju, og eru öll
verkfæri þeirra og áhöld greinilega
sýnd, en þau eru mjög einföld og frum
stæð. Þar sjást menn flytja þunga
líkneskju, þar sést nílhestaveiði og bar-
dagi milli nilhests og krókódíls. Þarna
irnar nákvæmlega, en til þess er eng-
mn tími. Við kveðjum hið sökkna
musteri og höldum áfram göngunni
lengra út í eyðimörkina. Eftir nokkrar
mínútur komum við að víðu opi, sem
liggur niður í jörðina, og sést þar
ekki annað en myrkur. Breiðar tröpp-
ur liggja þangað niður, höggnar í fast
berg. Þær eru ekki brattar, en mjög
slitnar, og í þeim eru skaflar af sandi,
eins og þar sem lausamjöll hefur fokið
saman. Víða eru tröppurnar alveg á
kafi og sjást ekki, en sandurinn er
skreipur, og gæta verður nokkúrrar
varúðar til að stingast ekki á haustinn.
Þegar komið er niður í myrkrið,
tendrar leiðsögumaðurinn ljós og
gengur á undan hópnum með ljósið
í hendinni. Það er þvi engin aðstaða
til að staldra við og skoða umhverfið.
Hér er breiður gangur, hvelfdur, hogg-
inn í berg. Von bráðar komum við
í annan gang víðari, sem liggur þvert
á stefnu hins fyrra. Og áfram er hald-
ið. Hér eru kapellur eða hellishvelf-
ingar til beggja hliða, og er gólfið þar
nokkru lægra en í ganginum, og er hátt
þrep niður. Hér er allt skrautlaust og
óbrotið, hrjúfur kalksteinn í lofti, veggj
um og gólfi. í hverri kapellu er stein-
kista, geysistór, einkum óvenjulega há,
og burstmyndað lok yfir, einnig úr
steini. í þessum kistum voru jarðsett
hin heilögu naut, apisarnir, sem nutu
mikils ótrúnaðar, því þeir voru ímynd
Pta, höfuðsguðs Memfisborgar. (Talið
er, að nafnið Egyptaland sé dregið af
Hakapta — staðurinn þar setn Pta er
dýrkaður — þ. e. Memfis). Nautin
skyldu vera svört með hvíta stjörnu
í enni, hvítan hálfmána á hupp, en
undir tungunni þrimil, er líktist tor-
dýfli.
Það getur ekki verið tilviljun ein,
að alltaf skyldi finnast nýr apis von
bráðar, er einn féll frá, heldur hij„ia
táknin að hafa verið arfgeng einkenni
innan vissrar ættar. En þegar apis-
kálfur fæddist, var hátíð haldin um
land allt.
Þessar nautagrafir voru gjörsam-
lega týndar, en gríski landfræðingur-
inn Strabon, sem var uppi um Krists
íæðingu, lýsir staðnum svo nákvæm-
lega, að eftir frósögn hans fundust þær
aftur árið 1851. En þá voru allar
nautamúmíurnar horfnar, en nokkuð af
skartgripum var enn í tveimur kistum.
í 24 kapellum eru kisturnar enn
við lýði, en nokkrar kapellur eru tóm-
ar. Kisturnar eru sumar úr graníti frá
Assúan, aðrar úr kalksteini. Þær eru
allar svipaðar að stærð, fjögra metra
iangar, en hæðin er miklu meiri en
breiddin. Svo lítur út, sem nautin hafi
verið látin standa upprétt í kistun-
um.
Hver kista vegur um 60 tonn. Það
er óskiljanlegt, hvernig granítkisturn-
ar hafa verið fluttar eftir þessum
löngu göngum, en þær sejn eru úr kalk-
steini hafa sennilega verið höggnar úr
berginu, þar sem þær standa nú.
Leiðsögumaðurinn gengur á undan
með ljósið, en það er ekki nærri nógu
bjart til að lýsa fyllilega upp þessar
víðu hellishveKingar. Og áfram er hald-
rð, alltaf beint, gangurinn er sumsstað-
ar nokkru víðari, svo að hann minnir
á sal, en þrengist aftur. Allsstaðar eru
kapellur til hliðanna, flestar með stein-
kistum. En þar sem gólf þeirra er lægra
en í ganginum, er þar miklu hærra til
lofts. Ýmsir aðrir gangar iiggja inn í
bergið, en sumir hafa verið múraðir
aftur vegna hættu á niðurhruni.
Hér er miklu víðara til veggja en i
katakombunum hjá Róm, þótt nokkur
svipur sé með hvorum tveggja, og þessar
grafir eru miklu eldri. í fornöld stóð
musteri yfir inngangi apisgrafanna, en
nú sjást engar leifar af því. Ofan jarðar
sjást þess engin merki, að þetta víðlenda
dauðraríki sé undir nema holan ein,
sem gengið er niður um. Sandurinn fýk-
ur í hóla og öldur, þar eins og annars
staðar, og hálffyllir tröppurnar.
Mér fannst gangurinn aldrei taka
enda, en vegna myrkurs sést hvorki
fram né aftur. Samt komumst við í botn
að lokum. Þar virðist veggurinn hafa
brunið niður, og var komið fyrir spýt-
um til að varna því, að grjót og sandur
bærist inn í ganginn. Ekki sást samt
neitt op upp úr. — Þessi gangur er 400
metra langur, þráðbeinn, og hef ég
hvergi séð svo langa vistarveru annars
staðar.
Þegar ég gekk um hinar dimmu
nautagrafir, rifjaðist það upp fyrir mér,
að ég hafði lesið nókvæma lýsingu á
þessu áður í skáldsögunni The Ancient
Allan eftir Rider Haggard.
Það var komið að sólarlagi, þegar við
sáum aftur dagsins ljós. Skammt frá
gröfunum er lítill veitingaskáli á sand-
inum. Kring um hann er ekki sting.
andi strá og enginn gróður svo langt,
sem augað eygir. Við setjumst niður
úti fyrir húsinu til að fá okkur svala.
drykk. Ég valdi mér sæti í lágu múr.
broti, og var þaðan víð útsýn. Sólin
seig bak við bleika eyðimörkina, en f
austri gnæfir Hjallapýramídinn rauður
sem blóð í kvöldskininu. Hvergi sést
til Nílardalsins, því dalbrúnin er
nokkru hærri en eyðimörkin. Hvert sem
litið er virðist sandurinn vera ósnort-
inn og upprunalegur eins og í árdaga,
en undir heitu yfirborði leynast svalar
hellishvelfingar, grafir og musteri og
fleiri undur og stórmerki en á flestum
öðrum stöðum á yfirborði jarðar.
26 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
24. desemlber 1966.