Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Síða 7

hin stolta þjóð
fornra handrita og
sérstæðrar sögu
á hæð fyrir enda götunnar og sagði með
glettnisbliki í augum: Þarna uppi stóð
Stalin, við tókum hann niður en létum
Btöpulinn standa, hver sem er eða hvað
tem er getur staðið á honum.
— Nema þið setjið Stalín einhvern
tíma upp aftur? spurðum við.
— Nei, ussusussu nei, svaraði hann
cg hristi höfuðið hlæjandi. Bráðum
verður látin fara fram samkeppni um
Iriinnismerki til að setja þarna, eitthvað
einkennandi fyrir Armeniu.
I
fiíða úr elzta handriti Armena, er varð-
veitzt flhefur algerlega theilt. Það er frá
0. öld, skrifað á Grabar. Elztu Ihandrita-
Itrotin eru mikiu eldri.
egar við vorum sezt. að borð-
um sáum við okkur til
undrunar, að karlmenn gengu þar um
beina. Það höfðum víð ekki fyrr séð á
þessu ferðalagi---og það sýndi sig, að
þarna voru menn, sem kunnu sitt starf,
þjónusta v<ar eins lipur og þægi-
leg og bezt varð á kosið. Um mat-
inn þarf ekki að ræða, hann var frábær
eins og alls staðar þar sem við komum.
Þegar skipzt hafði verið á gaman-
yrðum og vináttuskálum nokkra stund
tókum við að spyrja og gestgjafar okk-
ar að segja frá borginni sinni, Erevan.
Erevan stendur á svonefndri Ararat-
sléttu, í 900 metra hæð yfir sjávarmálL
Slétta þessi er milli fjallanna Ararat
og Aragadz og mynna fljótanna Akhour-
in og Arpa. Þar hefur um aldir verið
miðstöð menningarlífs, kirkju- og efna-
hagslífs landsins og eru þar, allt um-
hverfis Erevan rústir margra gamalla
borga, kirkna, klaustra og virkja. Borg-
in er byggð á bökkum árinnar Hagdan
og er sumsstaðar sem gömlu húsin, sem
standa á gljúfurbörmum og klettasill-
um hangi utan í þeim.
í Erevan búa um 600.000 manns. Þar
hefur verið byggt töluvert á síðustu
árum, en í miðborginni búa ennþá
margir í gömlum húskofum og hálfgerð-
um hreysum, sem bárujárnsplötum hefur
verið raðað yfir til þess að verjast
úrkomu. Frá götunni sjást þessir hús-
kofar ekki svo glöggt. Víða eru háar
girðingar eða veggir meðfram götun-
um — en þegar skyggnzt er inn um
hliðin og dimma undirgangana — eða
Stallurhm þar Stalin stoð.
horft ofan af efri hæðum stórhýsanna
verður ljóst, að Erevanbúar eiga mikið
ógert í húsnæðismálum.
Erevan er að mörgu leyti falleg borg.
Borgarstæðið er skemmtilegt og bygg-
ingar með lítið eitt austurlenzkum blæ.
Nýjustu sambýlishús og stórbyggingar
eru flest eins og annars staðar í Sovét-
ríkjunum, að mestu úr verksmiðju-
framleiddum einingum. Margar bygg-
ingar eldri og yngri eru hlaðnar úr sér-
stökum steini, er finnst í nágrenni borg-
arinnar, rauðleitum og allt að því ljós-
fjólubláum, sem gefur borginni sérstæð-
an svip og fer sérkennilega vel við græn-
an lit trjáganganna meðfram hverju
breiðstrætL
Að sjálfsögðu er Erevan menningar-
miðstöð Armeniu. Þar eru helztu skólar
iandsins, sérskólar, háskóli, vísindaaka-
demía og svo framvegis og var okkur
sagt, að óvíða í Sovétríkjunum væri
tónlistarmenntun betri og almennari en
í Armeniu. Enda eiga Armenar fjölda
frægra hljóðfæraleikara, söngvara og
tónskálda. Nokkrum þeirra höfum við
íslendingar kynnzt hér heima, t.d.
Þó kom okkur e.t.v. hvað mest S Svwt
hið auðuga sögusafn sem geymir
fjölda skemmtilegra muna frá því rnörg
þúsund árum fyrir Krists burð og fram
á þennan dag.
Q
^ J agnfræðingar telja, að Arme-
nía hafi frá upphafi verið
byggð þjóðum, er mannfræðingar kalla
„Armenoid“, eftir sérstökum líkams-
einkennum, meðal annars lagi höfuðsins,
sem er tíðum breitt, höfuðkúpan óvenju
hvelfd, en hnakkinn flatur. Erumbyggj-
ar landsins voru að málfari taldir til
Jafetíta, m. a. Kaldear, sem samehv-
uðu hina ýmsu þjóðfiokka, er seztir
voru að í landinu, undir eina stjórn 1
konungsríki það, er Assyriumenn köfi-
uðu Urartu og var blómlegt menning-
arríki. Blómatímabil þess var frá 810
til 735 fyrir Krist, en þá tók það að
riðlast sundur fyrir árásum ýmissa
þjóða, Assyriumanna, Kimmeríi,
Moskía, Tiberiana og loks Armena, sem
settu upp á 5. öld konungsríkið Arme-
niu, er taldist hluti Persaveldis.
Blómaskeið armenska konungsríkis-
ins hófst á 1. öld fyrir Krist, er konung-
ur að nafni Tigran, síðar nefndur Tigr-
an mikli, tók þar völd. Hann jók mjög
áhrifasvæði Armena, náði löndum frá
Panþiu, Sýrlandi og Kappadókíu og
varð ríki hans um tíma eitt hið vold-
ugasta þar um slóðir. Þessi útþensltt-
stefna hlaut að mæta mótspyrnu Róm-
verja, — auk þess sem Tigran dróst
inn £ deilur og • átök milli þeirra og
tenigdaföður síns, Miþradatesar, EI af
Pontus. Einnig snerist sonur Tigran
gegn honum til fylgis við Rómverja og
fór svo, að Armenia varð áta'kasvæði
og oft orrustuvöllur Rómverja og Persa.
Upp úr miðri 1. öld eftir Krist sætt- *
ust Persar og Rómverjar á, að pers-
neskur prins, Tiridates tæki við vöid-
í Armeniu og undir stjórn ættar hans
héldu Armenar næstu aldir nær afc-
geru pólitísku sjálÆstæði, oftast þó í ríkja
sambandi við Persa, — en stundum f
sambandi við Rómverja.
Arið 303 tók að skerast verulega f
odda með Armenum og Persum, sök-
arcp
réti Í/Q. i3i
yamaóon
söngvaranum Pavel Lizitsían og tón-
skáldinu og hljómsveitarstjóranum Ar-
am Katchaturian, en þeir eru báðir bú-
settir og starfandi í Moskvu.
í Erevan er einnig, eins og fyrr sagði,
handritastofnunin Matenadaran, þar sem
unnið er líflegt rannsóknar- og útgáfu-
slarf og skammt utan við borgina, í
Etchmiadzin, eru höfuðstöðvar anm-
ensku kirkjunnar. Var æfintýri lík-
ast að heimsækja þessar stofnanir og
kynnast þannig sögu lands og þjóðar.
um þess m. a. að þáverandi konungur
Armena, Tiridates III tóik kristna tré
og lögleiddi kristni sem ríkistrú f
Armeníu, fyrstu landa heims. Þessi ráð-
stöfun konungs leiddi tii innanlands-
átaka, einkum er talið, að hún hafi
mætt mótspyrnu aðalsins — og Persuna,
sem jétuðu kenningar Zaraþústra lifc-
aði auðvitað mjög miður. Fóru nú f
liönd blóðugar trúarbragðastyrjaldir,
sem lauk með því, að Rómverjar og
Persar skiptu með sér Armeniu og setta
j! Fyrr en varði renndi bifreiðin inn á
torg eitt stórt og fallegt og upp að
dyrum á Hótel Armeniu, þar sem okkur
var búin gisting. Hótelið og tvær stórar
byggingar eru bogmyndaðar og mynda
á sameiningu rúman hálfhring utan um
torgið. Gegnt hótelinu stendur þjóð-
minjasafnið þeirra Armena og framan
við það tjörn með gosbrunnum. Safn-
byggingin naut sín heldur illa, eins og
é stóð, því að utan á henni hengu mynd-
; tr af Lenin og fleiri stórkörlum komm-
tnistahreyfingarmnar og slagorða-
BPJÖld flokksins.
— Þetta er sennilega frá 1. maí há-
tíðalhöldunum, sagði armenski blaðamað-
crinn, Leon Kirakosjan. Þeir hafa lí'k-
: lega ekki nennt að taka spjöldin niður.
ViS Anmenar eruxn oft býsna daiglegir
®n líka stundium dálitið kærulausir,
bætti hann við og hló.
í þessum flúraða gullhandlegg segja Armenar geymd handleggsbein Georgs upplýsara.
| 24. decemlber 1966
■LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ‘11