Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Side 12

Til skamms tíma stóð á horni
Smiðjustígs og Hverfis-
götu hús, er lét lítið yfir sér, en átti
sér þó merkilega sögu. í þessu húsi
bjó um mannsaldur kona að nafni
Anna Sigríður Pjetursson, píanó-
kennari, fyrsta konan, sem gerði
píanókennslu að ævistarfi sínu.
Nemendur hennar munu hafa ver-
ið af þremur kynslóðum, og þrátt
Jyrir erilsaman dag í ýmsu öðru,
lét hún sig þó hafa það og kenndd
al'it fram til andláts síns 1921 sem
ttng væri.
Sonardóttir Önnu Sigríðar Pjet-
ursson er alnafna hennar Pjeturss,
píanóleikari, dóttir dr. Helga og hóf
hún einmitt feril sinn sem píanó-
leikari með því að læra hjá ömmu
sinni sex ára gömul. Anna Pjeturss
er jafnframt fyrsti kvenkonsert-
píanóleikari íslenzkur.
Ég fór fram á þa'ð við Önnu Pjeturss,
•ð hiún segði mér eittibvað frá ömmu
sinni, brautryðjanda í íslenzku tónlist-
ariífi og fyrsta og eina píanókennara
iandsins, sem flestum var kunn á sinni
samtáð, en furðu hljótt hefir verið um
sáðan (bnin iézt, en þó segir dr. Páll
Isólfsison í samtsdábók sinni við Matt-
Mas Johannessen:
„Þegar ég fór til Þýzkalands hafði
ég enga haldgóða menntun hlotið hér
heima. Hún stóð hvergi til boða. Nám-
ið reyndist mér því enfitt fyrst framan
af. Hér var flítil músíkmennt, enginn
♦onlistarskóli, en einkakennarar voru þó
mokkrir í Reykjavák, og flestir konur.
Þekktust þeirra var lengi vel frú
Petersen, móðir Helga Pjeturss, þess
Smiðjustígur 5B, rétt eftir að húsið var byggt. í litla htosinu við hliðina hjá voru bæjargjaldkeraskrifstofurnar. Á
svölunum standa Pjetur Pjetursson, eiginmaður Önnu og sonur þeirra dr. Helgi Pjeturss, sein bjó í húsinu tii dauða-
dags. Myndin er tekin rétt eftir aldamót.
Allir hækka vinnulaun sín nema ég
- enda margir fátækir, sem hjá mér læra
Magnús Finnsson rabbar v/ð Önnu Pjeturss píanóleikara um ömmu
hennar, Önnu Pjetursson, fyrsta píanókennara hérlendis
sérkennilega gáfumanns. Frú Petersen
kenndi slaghörpuleik og var það vel
þegið af mörgum.... “
Já, það var velþegi'ð af mörgum. Hve
margir nemendur frú Önnu Pjetursson
urðu á þessum sex áratugum, sem hún
kenndi á slaghörpu, er ekki vitað, en
þeir voru margir, það eitt má fullyrða.
KennsLa hennar varð undirstaða allrar
músíkmenntunar íslendingia, og meira
að segja Árni Tborsteinsson, tónskáld,
®em a'ð eigin sögn aldrei lærði að spita,
•egir:,
„Að vísu var mér einu sinni komið
1 spilatima hjá Önnu Fjetursson, en
toún vildi láta mig gera einhverjar
fingraæfingar, sem ég gat ekki fellt
mig við, og þar með var náminu lokið.“
-A. nna Pjetunss segir mér, að amma
sín (hafi verið dóttir Vigfiúsar Thorar-
ensens, sem fyrst var klausturhaldari í
Skaftafellssýslu og síðar sýsluma'ður í
Strandasýslu, og konu hans frú Ragn-
Iheiðar Melsted, dóttur Páls Melsteds
amtmanns og Önnu Sigríðar Thoraren-
sen. Þau hjón eignuðust 14 börn, en dótt-
ir þeirra Anna fæddist 184)5. Þegar hún
var 4ra ára íluttust foreldrar hennar
morður, en þá fluttist hún suður til
Reykjavíkur til Sigurðar Meisteds, lekt-
ors Prestaskólans, móðurbróður síns,
og konu hans frú Ástríðar, dóttur Helga
toiskups Thordersens. Hjá þeim ólst
frú Anna upp sem dóttir á heimilinu.
Frú Ástriður var hin mesta gáfu- og
menntakona, sem unni tónlist og lék
sjálf mjög vel á páanó. Hún mun á
þeim tíma hafia verið önnur tveggja
kvenna hérlendis, sem kenndi á píanó,
þótt hún gerði það aldrei að aðalatvinnu
sinni eins og fósturdóttir hennar Anna.
Hin var Olufa Finsen, landshöfðingja-
frú, sem frú Anna lærði og hjá um
tíma.
Hjá frú Ástríði lær’ði frú Anna bæði
miúsík og annað, sem til gagns kemur í
lífinu, en á þeim tímum var mjög óal-
gengt ,að konur hlytu einihverja mennt-
un, sem bragð var að. Hjá frú Ástríði
lærði hún bæði ensku, frönsku og þýzku,
en einkum var það músíkin, sem tók
hug hennar allan og brátt kom í Ijós,
að frú Anna hafði sérstaka löngun ti>l
þess að kenna. Fimmtán ára gömul fékk
hún fyrstu nemendurna, og kom þá á
daginn, að hún bafði sérstaka þolin-
mæði og kennarahæfileika til að bera.
Hún kenndi fyrst heima hjá fóstru
sinni, en gerði þó kennsluna ekki • að
aðalstarfi, fyrr en hún giftist 1<870, Pjetri
Pjeturssyni, fyrst lögregluíþjóni og síðar
ibæjargjaldkera. Þau eignúðust sex börn
og komust fijögur til manns, Helgi dr.
í jarðfræði, Ástríður (Ásta) giftist
hæstaréttardómara, fríherra von Jad-
en, austurrískum aðalsmanni, miklum
ísiandsvini, sem í nóvemtoer síðastliðn-
um hefði orðið 100 ára, Sigurður flutt-
ist til Kanada og Kristín, sem gifitist
til Þýzkalands og lézt þar.
Reykjavík kallaði frú Önnu Pjeturs-
son aldrei annað en frú Petersen að
venju þeirra tíma, þegar fínt þótti að
danska öll nöfn, en frú Anna skrifaði
sig aktrei samkvæmt hinum danska sið,
og Anna Pjeturss segir:
— Oft var ég send í sendiferðir fyrir
ömmu mína. Man ég, að hún tók mér
vara við að segja, a'ð ég kæmi frá frú
Petersen. Hún hét frú Pjetursson, nafn-
ið var islenzkt og hún kunni því ekki,
að það yrði danskað.
E ins og áður er getið hóf frú Anna
kennslu árið 1870 og kenndi bún um
mörg ár bæði börnum og fullorðnum,
konum og körlum. Þörfin fyrir að kunna
að leika á páanó var mikil og til þessa
hafði allur almenningur ekki haft tæki-
færi til þess að læra. Það má dást að
elju og 'þoli hennar, sem hún hefur haft
í ríkum mæli að endast ti'l þess a'ð kenna
ailan liðlangan daginn ýmist toeima eða
að heiman og hafa þó ibörnum og stóru
heimiii að sinna. Á því má sjá að öll-
um konum hefur ekki verið ókleift að
stunda aðra vinnu en heimilisstörfi,
enda mun ekki verða sagt, að benni hafi
ekki farizt það vel sem annað, er hiúa
tók sér fyrir hendur.
Árið 1884 fór frú Anna Pjetursson
utan til náms í Kaupmánnahöfn og þar
tók hún „teoretiskt" kennaraprótf í tón-
list, til þess að fullnuma sig
og gera sig hæfari til kennslunn-
ar. Aftur fór hún utan 1802 og kynnti
sér breyttar aðstæður við kennsilu. I
Kaupmannahöfn var henni tooðið kenn-
arastarf og 2 krónur fyrir kenns'lustund-
ina, en hún neitaði, sagðist viilja heim til
íslands og þar kenndi hún til dauða-
dags fyrir 50 aura um klukkustundina,
Hún sagði að íslendingar hefðu ekki ráð
á því að greiða hærri upphæð fyrir
kennsluna og hét því að taka aldrei
hærri upphæð, og við það stóð hiún.. Hún
vildi efla tónlistarmennt íslendinga.
Þegar hún lézt kostaði kennslustundin
enn 50 aura hjá henni þrátt fyrtr, að
verðlag allt hel'ði margfialdazt og verð-
toói'ga styrjaldarinnar 1014 hafði rýrt
gi'.di peninganna. Verðbólgan breytti
ek.ki afistöðu hennar.
F riú Ásta von Jaden dóttir frú
Önnu lézt fyrir nokkrum árum síðust
barnanna. Hiún hafði geymt öll bréf
móður sinnar, sem aldrei haifði komizt
tii þess að heimsækja hana, þótt hiúa
hefði aillt lífið verið að safna í utaníör
-------------------- 24. desemtoer 1966.
36 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS