Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1966, Page 22

f>AÐ er alveg stórTcostlegt að hugsa t'u
þesg hve fjarlœgðir ha.£a mirinkað á und-
(anförnum .árum. í da-g .er til, dæmis unnt
. «tð komast til New York á nokkrum
.. kiukkustundum si.tjandi í. góðu yfirlæti
( einni af Rolls Royce vélum Loftleiða,
• eins og ég komst a'ð raun um fyrir rúmu
ári. En mín fyrsta Ameríkuferð tók
lengri tíma. f>að var á dögum heims-
styrjaldarinnar síðari, og tók sú ferð
réttar þrjár vikur. Sigldum við fyrst til
Skotlands, og síðan áfram þaðan með
annari skipalest til New York.
Ekki var þessi fyrsta vesturfiör mán
r.ein skemmtireisa, því kafbátar Þjóð-
verja Létu mikið að sér kveða um þetta
leyti, og stöðug hætta var á árásum.
En sá dagur kom að ég var þakklátur
því hve fjarlægðin heim var mikil. I>að
var minni hætta á að fréttir, sem mér
(þóttu miður skemmtilegar, bærust heim.
Ég komst nefnilega á forsíður daglbla'ð-
anna á vesturströnd Bandaríkjanna, og
gisti eina nótt í vistlegu fangelsi lög-
reglu háskólaiborgarinnar Berkeley . í
Kalifdrníu.
Ekki man ég nákvæmlega hvenær
Iþetta var, en sennilega gerðist það um
jóialeytið 1943. Áður en ég fór að heim-
an hafði ég fengið mikið dálæti á skot-
vopnum. Vinur minn, Lárus Saiómons-
son, sem allir Iþekkja ,hafði kennt mér
að skjóta og umgangast skotvopn. En
erfitt var að ná í góða toyssu hér heima,
og hugsaði ég mér því að ná mér í vopn
vestra, áður en heim yrði haldið. Og það
var þessi árátta miín, sem kom mér bak
vfð iás og slá.
Við vorum rúmlega þrjátáu fslend-
ingar, sem stunduðum nám við Kali-
forníuháskóla í Berkeley á stríðsárun-
um, og meðal þeirra voru margir gaml-
ir kunningjar. Einn þekkti ég þó betur
en aðra, Iþví sá var bekkjarbróðir minn
úr menntaskóla og margra ára vinur.
Vona ég að ekki slettist upp á vinskap-
inn nú, þótt ég segi þessa sögu, en að
sjálflsögðu verð ég að gera hans þátt
í fangelsuninni öllu verri en minn. Það
er eg, sem segi söguna, ekki hann.
Ég ætla þó ekki að segja lesendum
hvað þessi vinur minn heitir, það er
ekki Víst að hann vilji það. Eitthvað
verð ég þó að nefna hann, og Bálkur
er ekki verra nafn en hvað annað. Hann
var nefnilega hálfgerður hrakfaUaíbálk-
ur á þessum árum. Þær þekktu hann
ihjúkrunarkonurnar í háskólasjúkrahús-
inu, því hann átti það til að brjóta sig.
Ég man til dæmis einu sinni á skið-
um upþi í Yosémite þegar hann var á
fleygiferð niður brekku og tók ekki eft-
ir koriu, seín Var á uþpleið. Eða eitt
kvöldið, þegar hann ætlaði að koma í
heimsókn til mín í bílgarmi sínum og sá
ekki annan bíl, sem kom hliðargötu og
, átti réttinn. Það vildi til að Bálkur kunrii
vel við síg í sjúkrahúsinu, og hjúkrun-
arkonurnar voru honum góðar. Enda
var þetta (og er) prýðis drengur.
Évo ég háldi áfram með söguna, þá
vár það einn daginn sem ofltar að við
Bálkur fórum til San Francisco. Stutt
var að fara, því Berkeley stendur við
San Francisco flóa, og yfir flóann ligg-
ur flóaibrúiri, eða Bay Bridge, eins og
hún er venjulega köiluð. Þarna gengu
nokkurs konar sporvagnar á milli, og tók
ferðin ekki nemá um hálftíma.
Eins og stúdentum er tamt, áttum við
Bálkur það til að fá okkur sopa í ein-
hverri kránni, þegar við brugðum okk-
ur yfir fllóann, og svo fór að þessu sirinL
Ekkert mikið, rétt svona til að létta
skapið eftir allar annirnar við námið.
Við vorum svo á ráfi um göturnar, og
höfðum ekkert sérstakt fyrir stafni ann-
að en að drepa tímann og hafa það gott.
Allt í einu stóðum við fyrir framan
,glugga spprtvöruverzlunar, og þar gat
,..að líta margan eigulegan gripinn. En
það sem rnér þóttj mest-. til koma var
skámmtoyssa ein mikil,. ætluð til að
skjóta í márk með. Þetta var einskota
byssa, caiiber 22, nokkuð löng, og, að
því er mér þótti, afar falleg, Það yárð
,úr að við fórum inn í verzlunina, og
jengum að skoða byssuna. Ég hafði þá
nýlega fengið( yfirfærða uppihaldspen-
46 X>ESB.ÓK MORGJJNBLAÐSINS
- SEM ALDREI VAR SVARIZT í
EFTIB BJÖBH THOBS
ir.gana fyrir næstu mánuði, svo mér
fannst ég vel fjáður. Enda stóðst ég ekki
freistinguna. Ég keypti byssuna, og auk
þess keyptum við okkur hvor sinn rýt-
inginn í einhverri rælnL Þessu vopna-
búri okkar var svo vandlega pakkað
inn og vfð héldum á brott. Þótti mér
að minnsta kösti við vera nú heldur
en ekki menn með mönnum og færir í
flestan sjó.
Það var ekki fyrr en seint um kvöld-
ið að við höfðum fengið nóg af San
Francisco og fórum niður að endastöð
sporvagnanna til að bíða eftir vagni
heim til Berkeley. Meðan við biðum
þarna, tókum við upp pakkann með
vopnunum, og hirti hrvor sitt. Var þá
ekki nægur umtoú'ðapappír handa báð-
urn, svo við tókum það ráð að festa vopn
in í belti okkar, enda vorum við báðir
í fiökkum, svo ekkert bar á þeim. Svo
kom vagninn og flutti okkur yifir fló-
ann.
Það var svarta myrkur útL En ekki
höfðum við fyrr lokað dyrunum á eftir
okkur en kveikt var á nokkrum Ijós-
kösturum sem toeint var að okkur. Við
fenigum oflbirtu í augun, og vissum ekk-
ert hva'ð um var að vera, fyrr en ka‘11-
að er til okkar, að því er mér skildist,
og okkur sagt að rétta hendurnar upp
fyrir höfuð. Sjáum við þá að nokkrir
Ibíiar standa fyrir framan veitingaibúsið,
og á þeim Ijóskastararnir. En við bíl-
ana standa vopnaðir lögreglumenn, sem
miða á okkur toyssum sínum. Það hvarfl-
aði víst aldrei að okkur að grípa til
vapna, þótt toáðir hefðum við lesið fjöld-
an allan af kúrekasögum. Við vorum
aúðmýktin uppmáluð og teygðum hend-
urnar til himins.
Lögreglumennirnir viðhöfðu þó
fyllstu varúð er þeir nálguðust okkur.
Sumir áomu beint framan að okkur,
mundanci skotvopn sin, aðrir komu aft-
Lögreglumaðurinn, sem yfiriheyrði
mig, reyndist þó mjög skilningsgóður
eftir að ég hafði sagt honum alla sög-
ur.a, og bað mig að hafa engar áhy-ggj-
ur. Skildi hann mig sáðan einan eftir og
bað mig að bíða.
Það næsta, sem gerist, er að til mía
kemur annar lögreglumaður og segir
mér að fylgja sér. Fer hann með mig
til fangelsisins ,og lætur mig afklæðast
Rétti hann mér svo röndótt föt til að
fara 'í og vásar mér til gistingar í litlu
einsmanns hertoergi með rimlum fyrir
glugga. Ég var þreyttur, og rúmið
þægilegt, svo ég sofnaði fljótt og
gleymdi öllum áhyggjúm.
Eldsnemma næsta morgun vaknagí ég
við þáð að til min kemur maður með
morgunverð á bakka. Segir hann rnér
að snæða í skyndingu, því ég eigi að
iræta til yfiriheyrslu eftir hálftíma. —■
Morgunverðurinn var prýðilegur, og
þót-t ég vœri ekki beint svangur, kláraði
ég minn skammt og var reiðulbúinn þeg-
ar gestgjafinn kom og sótti mig á til-
í Berkeley komumst við að raun um
að við vorum svangir, því við höí'ðum
alveg gleymt því að borða í stóriborg-
inni við hinn enda brúarinnar miklu.
Fórum við því úr sporvagninum við
fyrsta matstað, sem vfð sáum. Heldur
var fátt um gesti þarna, enda áliðið.
Við settumst við borð nálægt útidyrum,
og pöntuðum okkur -snarl að borða.
Sennilega höfum við ekki hvíslað, því
ekki þurfltum við að hafa áhyggjur af
að einhiver skildi okkar íslenzku. Eitt
er vist og það er það að afgreiðslu-
stú'lkan gaf okkur hornauga ö'óru
hverju.
Að snæðingi loknum fórum við að
afgreiðslulborðinu til að greiða fyrir
matinn. En til að ná í penínga úr vasa
minum þurfti ég að sj álflsögðu að hneppa
frá mér frakkanum. Hefur þá afgreiðslu
stúlkan séð að ég var grár fyrir járn-
um, enda kom á hana mikið fát. Hún
jafnaði sig þó og tók okkur tali. Vildi
hún endilega £á að vita hvaðan vi'ð vær-
um. Hvort ég sagði að við værum Norð-
menn og Bálkur að við værum Svíar,
eða öfugt, man ég ekki. En stúlk-ukind-
inni þótti þetta mjög athyglisvert, pg
bað okkur fyrir alla muni að hinkra
við andartak. Svo brá hún sér frá, en
kom aftur að vörmu spori, og vildi fá
að vita al-lt um þessi fljarlægu lönd,
sem hana hafði alltaf langað til að heim-
sækja. Við 'riölbtouðum víð stúlkuria
nokkra stund, og vildi hún alls ekki
sleppa okkur, svo mikinn áhuga hafði
hún á Norðurlöndum. Okkur þótti bara
verst hyað aumingja stúlkan var eitt-
hvað taugaóstyrk.
Loksins hafði afgreiðslustúlkan fengið
að vita állt um Noreg og Sviþjóð, sem
henni dátt í hug að spyrja irm, svo
hún kvaddiokkur með virktum og þakk-
aði upplýsingarnar. En ekki er ég viss
um að allt hafi verið fyllilega sann-
leikanum ' samkvæmt, sem við - sögðuni
henni Jþvi sjáifir höfðum vfð ekki meiri
kynni af þessum frændþjóðum okkar
en almennt gerðist á því einangraða ís-
landi, sem þá var.
Við kvöddum þessa nýju virikonu
okkar og héldum til dyra, þreyttir eftir
erfiðan dag, en saddi-r og sælir. í anda.
Komu-mst við ekki að því fyrr en síðar
að ibún hafði haldið okkur vera -þýzka
mjósnara, sem eittíhvað var um í Banda-
rikjunum í þá daga.
an að okkur. Og áður en við vissum
höfðum við verið handjárnaðir.
Svo var okkur stungíð inn í einn bil-
anna eftir að vopnin höfðu verið tekin
af okkur. Vopnaðir verðir laganna sátu
hjá okkur og hótúðu öllu illu, ef við
reyndum að ræðast við. En það verð
ég að segja eins og er að mér fannst.
ég hafa minnkað riokkuð frá því er ég
gekk út úr sportvöruverzluninni með
byssunna mína fallegu undir hendinnL
Þegar niður á lögreglustöð kom, vor-
•um við færðir í hvor sitt bertoergið,
Bálkur og ég, og yfiriheyrðir. Ekki vissi
ég þá hvaða sögu Bá-lkur segði, svo þeg-
ai ég var beðinn vinsamlega a'ð gera
grein fyrir sjálfum mér og vopnunum,
sagði ég eins og satt var. Ég hafði keypt
vopnin í yerzlun í San Francisoo, og
ekki séð neitt athugavert við það. Vissi
ég ekki betur en að heimilt væri að
bera vopnin ,úr því en-gar hömlur voru
settar á sölu þeirra. ■
Mér var tjáð að ekkert væri því.til
fyrirstöðu að ég ætti þessi vopn, en ekki
mátti ég bera þau innan klæða. Rýting-
urinn reyndist neflnilega ólöglegur, því
blaðið á hionum mældist sex og hálfur
þumjungur, en mátti ekki vera meira
en sex.
scttum tíma.
Að þessu sinni vár farið með mig tíi
nokkurs konar fundaheribergis, þar sem
fyrir voru átta manns, konur og karl-
ar. Sátu þau við LangíbórS, og va-r méir
tooðið að taka mér sæti hjá þeim. Rétt
þegar ég var að setjast kemur annar af
gestgjöfum okkar með Bálk og 'leiðir
hann til sætós við bíórðið.
„Viijið þið ekki segja okkur söguna
um hnífana,“ spurði einhver yfiriheyr-
endanna átta þegar við höfðum tekið
okku-r sæti. Ég vissi ekki hvar ég ætti
að toyrja, og var ailshugar feginn þeg-
ar Bálkur flýtti sér að Segja á íslenzku:
„Láttu mig um þetta!“ Svo hóf hana
söguna:
Jú, það vill svo til á íslandi að þar
eimir enn eftir af þeirri aldggömlií
venju að menn sverji sig í fóstlbræðra-
lag. Það er gert þarrnig, sagði hannv
um lei'ð og hann bretti ermina á fanga-
fötunum upp fyrir olnfooga, að fóst-
bræðraefni rista niður eftir framhand-
leggnum, leggja saman sárin og láta
tolóðið tolandast og falla til moldar.
Þetta ætluðum við að gera. Við setl-
uðum að finna friðsælan stað í hlíð-
unnum hér fyrir oflan borgina þar sem
24rdesemlber 4 966.