Morgunblaðið - 24.01.2001, Page 30

30 MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BRÉFASKIPTI FORSETA
ALÞINGIS OG HÆSTARÉTTAR
Halldór Blöndal, forseti Al-þingis, skýrði þingheimi fráþví í gærkvöldi, að forsæt-
isnefnd Alþingis hefði sent forseta
Hæstaréttar bréf með ákveðinni fyr-
irspurn varðandi dóm Hæstaréttar í
máli Öryrkjabandalagsins og svar
hefði borizt frá forseta Hæstaréttar.
Bréf forsætisnefndar Alþingis til
forseta Hæstaréttar var svohljóð-
andi: „Í kjölfar dóms Hæstaréttar
19. desember 2000 í máli nr. 125/2000
hefur ríkisstjórnin flutt á Alþingi
frumvarp til laga um breytingu á lög-
um nr. 117/1993 um almannatrygg-
ingar, með síðari breytingum. Í
frumvarpinu er ráðgert að sem fyrr
geti orðið skerðing á fjárhæð tekju-
tryggingar örorkulífeyrisþega í hjú-
skap vegna tekjuöflunar maka hans.
Við meðferð frumvarpsins á Alþingi
hefur verið deilt um hvort skilja eigi
umræddan dóm Hæstaréttar svo að
með honum hafi verið slegið föstu, að
almennt sé andstætt stjórnarskránni
að kveða í lögum á um slíka tekju-
tengingu. Þess vegna fer forsætis-
nefnd Alþingis þess á leit við forseta
Hæstaréttar að hann láti nefndinni í
té svar við því, hvort dómurinn hafi
falið slíka afstöðu í sér.“
Svar Garðars Gíslasonar, forseta
Hæstaréttar, var svohljóðandi: „Vís-
að er til bréfs 23. janúar 2001, þar
sem þér farið þess á leit að forseti
Hæstaréttar láti nefndinni í té svar
við því, hvort með dómi Hæstaréttar
19. desember 2000 í máli nr. 125/2000
hafi verið slegið föstu, að almennt sé
andstætt stjórnarskrá lýðveldisins
Íslands að kveða í lögum á um að
skerðing geti orðið á fjárhæð tekju-
tryggingar örorkulífeyrisþega í hjú-
skap vegna tekna maka hans. Í dóm-
inum var aðeins tekin afstaða til
þess, hvort slík tekjutenging eins og
nú er mælt fyrir um í lögum sé and-
stæð stjórnarskránni. Svo var talið
vera. Dómurinn felur ekki í sér af-
stöðu til frekari álitaefna en hér um
ræðir. Í því ljósi verður að svara
spurningu yðar neitandi.“
Óneitanlega eru slík bréfaskipti
milli forsætisnefndar Alþingis og
forseta Hæstaréttar óvenjuleg en í
sjálfu sér ekkert við það að athuga
að forsætisnefnd þingsins leiti skýr-
inga réttarins. Það er svo Hæsta-
réttar að ákveða, hvort hann svarar.
Í hörðum umræðum á Alþingi í
gærkvöldi var um það rætt, hvort
líta bæri á bréf forseta Hæstaréttar
sem eins konar einkabréf hans eða
hvort aðrir dómarar réttarins stæðu
á bak við bréfið. Þeirri spurningu er
svarað hér í Morgunblaðinu í dag.
Garðar Gíslason forseti Hæstaréttar
skýrir frá því, að hann hafi skrifað
bréfið að höfðu samráði við dómara
réttarins. Um það atriði þarf því ekki
að deila frekar.
Það er ljóst, að fyrir þá, sem vilja
einbeita sér að efnisatriðum þessa
máls, hefur bréf forseta Hæstaréttar
hreinsað andrúmsloftið og skýrt lín-
urnar.
Andstæðingar frumvarpsins geta
verið þeirrar skoðunar að með því sé
verið að brjóta stjórnarskrá lýðveld-
isins en þeir geta ekki rökstutt þá
skoðun með tilvísun til dómsins eftir
að bréf Garðars Gíslasonar, forseta
Hæstaréttar liggur fyrir.
Í sjálfu sér þarf þetta svar forseta
Hæstaréttar ekki að koma neinum á
óvart. Í forsendum dóms Hæstarétt-
ar í Öryrkjabandalagsmálinu segir
svo: „Getur það því átt við málefna-
leg rök að styðjast að gera nokkurn
mun á greiðslum til einstaklinga úr
opinberum sjóðum eftir því hvort
viðkomandi er í sambúð eða ekki.“
Í umræðunum á Alþingi í gær-
kvöldi varð nokkurt uppnám vegna
þessara bréfaskipta. Það er ekki til-
efni til slíks. Fólk á aldrei að agnúast
út í að fá frekari upplýsingar sem
geta varpað ljósi á mál. Það á við um
þingmenn sem aðra. Úr því að dóm-
arar Hæstaréttar hafa komizt að
þeirri niðurstöðu að við hæfi væri að
forseti réttarins svaraði bréfi for-
sætisnefndar Alþingis er frekar
ástæða til að þingmenn og aðrir, sem
þetta mál varðar, fagni því. Og rétt
er að benda á, að þegar bréf sem
þetta er sent getur enginn verið viss
um hvort því verður svarað eða hvert
svarið verður.
Dómur Hæstaréttar hefur kallað
fram ákaflega athyglisverðar um-
ræður um grundvallarmál. Það er
ljóst, að bæði forystumenn Öryrkja-
bandalagsins og stjórnarandstaðan á
Alþingi telja ekkert athugavert við
að öryrkjar í hjúskap fái fulla tekju-
tryggingu, hvað sem líður tekjum
maka sem í mörgum tilvikum geta
verið býsna háar. Sú afstaða hefur
komið mörgum á óvart sem hafa tal-
ið, að fremur væri ástæða til að jafna
tekjur í samfélagi okkar en að auka á
tekjumuninn með greiðslum úr al-
mannasjóðum.
Þeir sem hafa ekkert við það að at-
huga að slíkar greiðslur gangi til
þeirra, sem sannanlega búa við góð-
ar og stundum mjög háar heimilis-
tekjur, eru þeirrar skoðunar, að
sjálfsvirðing þess maka sem býr við
örorku skipti meira máli en tekju-
jöfnunin. Það er sjónarmið út af fyrir
sig sem engin ástæða er til að gera
lítið úr. En um leið fer ekki á milli
mála, að það hlýtur að kalla á endur-
skoðun á öllu því sem lýtur að fjár-
félagi fólks í hjúskap eða sambúð.
Eitt leiðir af öðru.
Morgunblaðið hefur í mörg ár ver-
ið málsvari tekjujöfnunar með tekju-
tengingu en jafnframt varað við því,
að óorði hafi verið komið á tekju-
tengingu með því að fara of langt
niður tekjustigann.
Nú má telja líklegt að þessar miklu
umræður um Öryrkjabandalagsdóm-
inn beini athyglinni að kjörum hins
almenna öryrkja sem fær ekki krónu
út úr þessum dómi Hæstaréttar. Því
ber að fagna. Öryrkjar eru ekki of-
haldnir af sínum kjörum. Í viðtölum,
sem birtust hér í blaðinu sl. sunnu-
dag, kom glöggt fram, að margir
þeirra búa við mjög bágan hag.
Góðæri undangenginna ára á að
gera okkur kleift að bæta kjör þeirra
sem minnst mega sín. Þótt réttlætið
sem felst í dómi Hæstaréttar geti
verið umdeilt á að geta orðið þjóð-
areining um að ná því marki.
HALLDÓR Blöndal, forseti Al-þingis, kom með nýtt innlegginn í þriðju og síðustu umræðuum öryrkjafrumvarpið svokall-
aða á níunda tímanum í gærkvöld, er hann
kynnti bréf sem honum hafði fyrr um dag-
inn borist frá forseta Hæstaréttar, Garðari
Gíslasyni. Var bréfið svar við bréfi sem
Halldór Blöndal hafði í gær sent til forseta
Hæstaréttar í umboði forsætisnefndar Al-
þingis. Í bréfi Halldórs er spurt að því
hvort skilja megi umræddan dóm Hæsta-
réttar í máli Öryrkjabandalags Íslands og
Tryggingastofnunar ríkisins á þann veg að
með honum sé slegið föstu að almennt sé
andstætt stjórnarskránni að kveða í lögum
á um tekjutengingu tekjutryggingar ör-
orkulífeyrisþega í hjúskap við tekjur maka
hans. „Vegna þess fer forsætisnefnd Al-
þingis þess á leit við forseta Hæstaréttar
að hann láti nefndinni í té svar við því hvort
dómurinn hafi falið slíka afstöðu í sér,“
segir í bréfinu. Í svari forseta Hæstaréttar
segir m.a.: „Í dóminum var aðeins tekin af-
staða til þess hvort slík tekjutenging eins
og nú er mælt fyrir um í lögum sé andstæð
stjórnarskránni. Svo var talið vera. Dóm-
urinn felur ekki í sér afstöðu til frekari
álitaefna en hér um ræðir. Í því ljósi verður
að svara spurningu yðar neitandi.“ Undir
bréfið ritar Garðar Gíslason forseti
Hæstaréttar.
Halldór skýrði frá þessum bréfaskrifum
sem áttu sér stað í gær og kvaðst hafa lagt
fram tillögu um slík bréfaskrif á fundi for-
sætisnefndar Alþingis í gærdag. Sagði
Halldór síðan að hann hefði þegar kynnt
þessi bréf á fundi forsætisnefndar sem og
á fundi með formönnum þingflokka.
Greindi hann frá því að formenn þingflokk-
anna hefðu beðið um að þingfundi yrði
frestað um fimmtán mínútur til þess að
þingflokkarnir gætu komið saman af þessu
tilefni. Að því búnu frestaði forseti þing-
fundi um stundarfjórðung eins og hann
hafði lofað.
Áður en Halldór greindi frá þessum
bréfum hafði þriðja og síðasta umræða um
frumvarp ríkisstjórnarinnar til breytingar
á almannatryggingalögum staðið yfir frá
kl. 10.30 um morguninn með tveimur
hléum, hádegishléi og kvöldverðarhléi. Í
þeim umræðum höfðu stjórnarandstæð-
ingar ítrekað þann skilning sinn að með
frumvarpinu væri verið að fara á svig við
dóm Hæstaréttar og þar með væri verið að
brjóta stjórnarskrá íslenska lýðveldisins.
Eftir fimmtán mínútna fund þingflokk-
anna hófust umræður að nýju og lýstu
stjórnarandstæðingar því yfir að bréf for-
seta Hæstaréttar hefði enga þýðingu fyrir
málið. Eftir sem áður stæði stjórnarand-
staðan fast á þeirri afstöðu sinni að frum-
varp ríkisstjórnarinnar bryti gegn ákvæð-
um stjórnarskrárinnar.
Söguleg tíðindi
Sagði stjórnarandstaðan að bréfaskrifin
hefðu fyrst og fremst sögulega þýðingu og
að þau bæru vitni um taugaveiklun ríkis-
stjórnarinnar í málinu öllu. „Hér gerðust
þau óvæntu tíðindi að hér voru lesin upp
bréf sem hljóta að teljast mikil tíðindi. Því
elstu menn rekur engin minni til slíkra
bréfaskrifta áður,“ sagði Steingrímur J.
Sigfússon, þingmaður Vinstrihreyfingar-
innar – græns framboðs. Sagði hann þetta
vera bréfaskrif þar sem löggjafarvaldið
færi fram á að Hæstiréttur túlkaði og út-
skýrði dóm sinn. „Einhverja rak minni til
þess að einu sinni áður hefði þetta verið
reynt en þá hefði Hæstiréttur svarað á þá
leið að það væri ekki hans hlutverk að
túlka sína dóma.“ Ítrekaði Steingrímur að
bréfið hefði enga þýðingu til umrædds
máls en bréfaskriftirnar væru fyrst og
fremst sögulegar vegna þess að þær hefðu
farið fram. „Við teljum þessar bréfaskriftir
fyrst og fremst vera til marks um þá aug-
ljósu taugaveiklun sem slegið hefur út hjá
stjórnarliðinu hér á síðustu klukkustund-
um umræðunnar um þetta mál.“
Stjórnarandstaðan biðjist afsökunar
Kristján Pálsson, þingmaður Sjálfstæð-
isflokks, kom því næst í pontu og sagði í
andsvari sínu við ræðu Steingríms að í
bréfi forseta Hæstaréttar kæmi fram að
ekkert í frumvarpi ríkisstjórnarinnar bryti
í bága við stjórnarskrána. Benti hann á að
stjórnarandstæðingar hefðu í umræðum á
Alþingi síðustu daga haldið því fram að ef
frumvarpið yrði samþykkt myndi það
brjóta gegn ákvæðum stjórnarskrárinnar.
„Ég held að þær móðganir, sem hafa dunið
hér yfir meirihluta Alþingis út af þessu
frumvarpi um stjórnarskrárbrot og mann-
réttindabrot, séu svo alvarlegar að ég held
að allur minnihluti Alþingis ætti að biðja
afsökunar í einu lagi.“
Steingrímur kom aftur upp í pontu og
kvaðst enn vera þeirrar skoðunar að frum-
varpið bryti í bága við ákvæði stjórnar-
skrárinnar. Í fyrsta lagi með því að fram-
lengja áfram skerðingu tekjutryggingar
vegna tekna maka, í öðru lagi með því að
hafa íþyngjandi lagaákvæði afturvirk og í
þriðja lagi með því að bera við fyrningu að
ekki verði e
tímann lengr
Ásta R.
Samfylkingar
hefði farið r
stjórnarinnar
ur umræðum
er sú að það
ákvæði stjórn
Sagði hún a
breytti engu
innlegg í að l
er uppi.“ Ás
ræðunni hefð
almennt kom
að hér í umr
Og það verð
lýkur…Við m
ríkisstjórninn
kjör lífeyrisþ
löngu tímabæ
Kolbrún
Vinstrihreyfi
sagði að með
ar við dómi H
valið þann ko
Stríð sem væ
jánsson, þing
tók fram að ö
ríkinu vegna
ar væru frið
skerða.
Engin dæm
Össur S
Samfylkingar
bréfaskriftir
Öryrkjafrumvarpið v
Stjórnarands
svar fors
Öryrkjafrumvarpið
svokallaða var sam-
þykkt sem lög frá
Alþingi skömmu eftir
miðnætti í nótt. Hafði
þá umræðan um það
staðið yfir á Alþingi
í fjóra daga.
Þingliðar sátu brúnaþungir undir
HALLDÓR Blöndal, forseti Al-
þingis, sagði aðspurður um til-
drög þess að hann hefði skrifað
forseta Hæstaréttar bréfið, þar
sem óskað er útskýringa á dómi
Hæstaréttar, að 16. janúar síðast-
liðinn, áður en frumvarpið kom til
fyrstu umræðu, hefðu formenn
stjórnarandstöðuflokkanna skrif-
að honum bréf þar sem þeir hefðu
haldið því fram að frumvarpið
innihéldi lagaákvæði sem bryti í
bága við stjórnarskrána, þeir
teldu það óþinglegt og hefðu þeir
óskað eftir úrskurði hans um
þessi efni.
Halldór sagðist að sjálfsögðu
ekki hafa getað kveðið upp úr-
skurð um það hvort
sér brot á stjórnar
frumvarpið hefði
óþinglegt og því hef
tekið til umræðu.
„Nú hefur frumv
afgreitt úr nefnd og
óbreytt við aðra u
tekið til þriðju umr
tók ég ákvörðun, v
hörðu deilna sem n
um að skrifa forseta
ar bréf þar sem ég s
með dómi Hæstarétt
ið slegið föstu að
andstætt stjórnars
kveða í lögum á um
tengingu eins og er
Halldór Blöndal, for
Nauðsyn
unnar a