Morgunblaðið - 01.03.2001, Blaðsíða 10

DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
sagðist í gær vera tilbúinn til sam-
starfs við forystumenn annarra
stjórnmálaflokka um endurskoðun
stjórnarskrárinnar. Benti hann á að
stjórnarskráin væri að stofni til frá
árinu 1874 og ástæða sé til þess að
endurskoða ýmsa kafla hennar, t.d.
þá sem snúa að embætti forseta Ís-
lands.
Tveimur fyrirspurnum um stjórn-
arskrána var beint til forsætisráð-
herra í fyrirspurnatíma á Alþingi í
gær en fyrirspyrjandi var Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstri hreyfingarinnar – græns
framboðs. Sú fyrri snerist um skip-
an stjórnarskrárnefndar og hvort
forsætisráðherra hyggist skipa að
nýju slíka nefnd og hvaða kafla
hann telji helst þurfa endurskoð-
unar við, en hin seinni laut að setn-
ingu reglna um kosningar skv. 26.
gr. stjórnarskrárinnar, en hún snýr
að möguleika forseta Íslands á að
synja staðfestingar á lögum.
Ekki verði
sett tímamörk
Steingrímur benti á að fimm
sinnum á lýðveldistímanum hefði
verið staðið fyrir endurskoðun á
einstökum köflum stjórnarskrárinn-
ar. Hún hefði hins vegar ekki verið
tekin almennt til skoðunar og vísaði
hann til þess að sumir teldu stjórn-
arskrána barn síns tíma og breyt-
ingar á aðstæðum kölluðu á endur-
skoðun hennar.
Hvatti Steingrímur forsætisráð-
herra til dáða í þessum efnum og
sagði vel fara á því að ný endur-
skoðunarnefnd hefji störf á alda-
mótaárinu 2001, en henni eigi engin
tímamörk að setja og líta heldur svo
að á starfstími hennar sé óháður
kjörtímabilum. Enn fremur að störf
hennar verði algjörlega óháð svipt-
ingum í stjórnmálum og dægurmál-
um.
Forsætisráðherra benti á að
fræðimenn hefðu margir fjallað um
26. gr. stjórnarskrárinnar og vísaði
til þess að ekki einu sinni sé hafið
yfir vafa hvort svonefnt synjunar-
vald forseta sé í höndum hans per-
sónulega eða ríkisstjórnarinnar,
eins og raunar allar aðrar athafnir
sem atbeina forseta þarf til, og vís-
aði þar til álits Þórs Vilhjálmssonar,
fv. prófessors og hæstaréttardóm-
ara. Aðrir, þ.á m. tveir forsætisráð-
herrar, hafi að vísu ekki deilt þess-
um skoðunum með Þór en engu að
síður hafi þeir talið þá skipan sem
26. gr. mælir fyrir um, vera ein-
kennilega og deila megi um hversu
heppileg hún sé þar sem þingræði
sé viðhaft.
Sagði ráðherra að hann hefði ekki
í hyggju að beita sér fyrir því að
reglur verði settar um framkvæmd
kosninga, þjóðaratkvæðagreiðslu,
sem tiltækar væru ef til þess kæmi
að forseti beitti umræddu ákvæði
án þess að tilefni skapist til þess.
Sagði hann að fyrir því lægju
ástæður af tvennum toga. Sé annars
vegar litið svo til að synjunarvaldið
sé í raun í höndum ríkisstjórnarinn-
ar, sé þess vart að vænta að nokk-
urn tímann reyni á það, þar eð hjól
þingræðisins myndu væntanlega
hafa gripið inn í atburðarásina áður
en til þess kæmi. Væri hins vegar
litið svo til að forseti geti sjálfur
beitt þessu ákvæði persónulega,
sem væri þá hið eina í stjórnar-
skránni sem hann þarf ekki atbeina
ríkisstjórnarinnar til, telji hann
sjálfsagt að á því sé tekið í þetta
eina skipti, enda yrði það sjálfsagt í
fyrsta og síðasta skiptið sem á
ákvæðið þyrfti að reyna. Sagðist
hann ekki eiga von á að þing né
þjóð myndu láta bjóða sér nema
einu sinni að þingræðisvenjunni
yrði bægt burtu með þeim hætti.
Óráðlegt að ætla sér um of
Hvað endurskoðun stjórnarskrár-
innar áhrærir, lýsti Davíð því yfir
að hann væri reiðubúinn til sam-
starfs í þeim efnum. Benti hann
hins vegar á, að af fyrra endurskoð-
unarstarfi megi draga þann lærdóm
að óráðlegt sé að ætla sér um of í
slíku starfi, enda hafi tilraunir til að
endurskoða stjórnarskrána í heild
sinni í einu lagi ekki borið árangur.
Á hinn bóginn telji hann líka
ákveðna hættu fólgna í því að menn
ætli sér of lítinn tíma í endurskoðun
stjórnarskrárákvæða, eins og
stundum hafi ef til vill borið við í
seinni tíð.
Forsætisráðherra rakti af þessu
tilefni hvernig sú stjórnarskrá er til
komin sem við búum við í dag.
Sagði hann að, að frátöldum mann-
réttindakaflanum og þeim ákvæðum
um skipulag Alþingis sem endur-
skoðuð voru á síðasta áratug og
þeim breytingu sem ákvæði um
kjördæmaskipan og kosningar til
Alþingis hafi tekið, hafi stjórnar-
skráin í raun staðið óbreytt frá
stofnun lýðveldisins árið 1944 og í
raun séu grundvallaratriði hennar
miklu eldri. Stofninn sé frá fullveld-
isstjórnarskránni frá 1920 sem um
margt eigi rætur í þeirri stjórnar-
skrá sem okkur var gefin 1874.
Vonandi ná dóm-
stólarnir fótfestu
Kvaðst hann almennt ekki hafa
ástæðu til að ætla að mannréttinda-
ákvæðin þarfnist endurskoðunar við
fyrr en fáist af þeim meiri reynsla.
Líklega sé miklu fremur ástæða til
að hrófla ekki við þeim meðan dóm-
stólar séu að fóta sig á þýðingu
þeirra. Sagði hann að vonandi nái
dómstólar þar fótfestu eftir því sem
tímar líði fram.
Fremur sagðist hann telja að
endurskoðunin ætti að snúa inn á
við og nefndi þar t.d. I. og II. kafla,
þar sem m.a. er fjallað um vald-
heimildir forseta og ráðherra. Vís-
aði hann til þess að stjórnarskráin
geti t.d. í engu þeirra einu starfa
forsetans sem stjórnskipunin geri
ráð fyrir að forseti sinni án atbeina
ráðherra, semsé hlutverks hans við
stjórnarmyndanir. Sagðist hann sjá
fyrir sér að ákvæði um það gæti átt
heima í stjórnarskrá og myndi þá
tengjast því að þingræðisreglan
væri fest í sessi, en einnig skilyrð-
um til þess að mynda utanþings-
stjórn og boða til kosninga.
Fyrirspurnir til forsætisráðherra um málefni stjórnarskrárinnar
Reiðubúinn til sam-
starfs um endurskoðun
Morgunblaðið/Rax
Davíð Oddsson forsætisráð-
herra segir að tilraunir til að
endurskoða stjórnarskrána í
heild hafi ekki borið árangur.
FRÉTTIR
10 FIMMTUDAGUR 1. MARS 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HALLDÓR Blöndal, forseti Alþing-
is, hafnaði í gær beiðni tveggja full-
trúa Samfylkingarinnar í mennta-
málanefnd Alþingis um að hann beiti
sér fyrir því að forysta nefndarinnar
heimili að tekin verði upp í nefndinni
túlkun menntamálaráðherra á 53.
grein grunnskólalaga, þess efnis að
sveitarfélögum sé heimilt að bjóða út
kennslu í grunnskólum.
Tillaga um þetta var felld á fundi
nefndarinnar á þriðjudag, eins og
greint var frá í Morgunblaðinu, og
sendu fulltrúar Samfylkingarinnar
forseta Alþingis bréf þar sem farið
var fram á að hann beitti áhrifum
sínum í málinu. Þeir óskuðu jafn-
framt eftir því að efnt yrði til auka-
fundar í nefndinni þar sem fjallað
yrði um ástand skólamála í Hafn-
arfirði.
Málið var tekið upp á þingfundi á
Alþingi í gær, sem umræða um störf
þingsins, og lýsti Bryndís Hlöðvers-
dóttir, þingflokksformaður Samfylk-
ingarinnar, vonbrigðum með afstöðu
forseta til málsins og spurði hann í
kjölfarið hver sé réttur minnihluta
til að fá faglega umræðu um mál sem
meirihlutinn hafnar að ræða í nefnd-
um.
Enginn annar getur átt aðild
Forseti gerði þá grein fyrir bréfa-
skiptum vegna málsins og las m.a.
upp bréf sitt til fulltrúa Samfylking-
arinnar í menntamálanefnd. Í bréfi
sínu vísaði hann m.a. til 26. gr. þing-
skapa þar sem fram kemur að heim-
ilt sé nefnd að eigin frumkvæði að
fjalla um önnur mál en þau sem
þingið vísar til hennar. Um slík mál
geti nefnd gefið þinginu skýrslu, sbr.
31. gr. þingskaparlaga.
„Eins og ljóst má vera af ákvæði
greinarinnar er sú heimild sem hún
veitir nefndum þingsins til umfjöll-
unar um mál að eigin frumkvæði í
höndum nefndanna sjálfra og þar
getur enginn annar átt aðild að,“
segir m.a. í bréfi forseta Alþingis.
Vísaði Halldór Blöndal enn frem-
ur til þess að fyrir þinginu liggi nú
frumvarp til laga um breytingu á
lögum um grunnskóla en flutnings-
maður þess sé Guðmundur Árni
Stefánsson ásamt fleirum og þar sé
komið að því efni sem um ræðir.
Menntamálanefnd muni að sjálf-
sögðu fá það frumvarp til meðferðar,
taki Alþingi ákvörðun um að vísa því
til hennar eftir að talað hefur verið
fyrir því.
Harðar umræður urðu um málið í
kjölfarið og var ríflega nýtt heimild
þingskapanna til 20 mínútna um-
ræðna um störf þingsins. Vísaði þar
m.a. Sigríður Anna Þórðardóttir,
formaður menntamálanefndar,
gagnrýni þingmanna Samfylkingar-
innar á bug og sagði að svo virtist
sem þeir vildu ekki að þingsköp giltu
þegar þeir sjálfir ættu í hlut.
„Það er alveg ljóst að það er á for-
ræði nefndar hvort hún tekur upp
mál að eigin frumkvæði. Þetta eru
leikreglur sem allir þingmenn þurfa
að þekkja og hlíta,“ sagði hún og vís-
aði til þess að meirihluti hafi ekki
verið fyrir því í menntamálanefnd að
verða við óskum þingmanna Sam-
fylkingarinnar um þessi efni. „Þar
með er málinu lokið og stoðar ekki
að klaga í forseta,“ bætti Sigríður
Anna við og nefndi aðra kosti þing-
manna til að fá fram svör við spurn-
inum sínum, t.d. í fyrirspurnum til
ráðherra.
Ögmundur Jónasson, Vinstri-
grænum, fór fram á að meirihlutinn í
menntamálanefnd endurskoði af-
stöðu sína, enda sé aðeins verið að
óska eftir vönduðum og faglegum
vinnubrögðum í viðkvæmu deilu-
máli. Steingrímur J. Sigfússon,
flokksbróðir hans, tók undir það og
sagðist undrast slíka meðferð á sak-
lausri ósk um að taka mál til skoð-
unar.
„Það er nú ekki verið að fara fram
á meira en það að ræða í þingnefnd
álitamál og fá fulltrúa viðkomandi
fagráðuneytis til viðræðna. Því er
hafnað. Maður hlýtur að spyrja sig
hvert stefnir í störfum þingnefnda ef
þetta viðhorf meirihlutans verður
ráðandi og birtist í fleiri tilvikum,“
sagði hann.
Forseti Alþingis hafnar beiðni fulltrúa Samfylkingar í menntamálanefnd
Heimild og frumkvæði í
höndum nefndanna sjálfra
LAGT hefur verið fram á Alþingi,
frumvarp til laga um rétt manna til að
kalla sig viðskiptafræðinga eða hag-
fræðinga. Fyrsti flutningsmaður
frumvarpsins er Drífa Sigfúsdóttir,
varaþingmaður Framsóknarflokks-
ins, en meðflutningsmenn eru alls 10,
úr stjórnar- og stjórnarandstöðu-
flokkum, en aðeins nokkrir dagar eru
frá því menntamálaráðherra hvatti til
þess að það yrði lagt fram.
Verði frumvarpið samþykkt sem
lög frá Alþingi, mun verða gerð breyt-
ing á lögum nr. 27/1981. 1. grein
myndi þá orðast svo:
„Rétt til að kalla sig viðskiptafræð-
inga, hagfræðinga eða nota heiti, sem
felur í sér orðin viðskiptafræðingur
eða hagfræðingur, hafa þeir menn
hér á landi sem fengið hafa til þess
leyfi viðskiptaráðherra. Þeir sem lok-
ið hafa BS- eða cand. oceon.-prófi úr
viðskiptadeild eða BS-prófi úr hag-
fræðideild viðurkennds íslensks há-
skóla, sbr. lög nr. 136/1997, um há-
skóla, og uppfylla skilyrði
reglugerðar skv. 3. gr. laga þessara
um innihald náms þurfa ekki slíkt
leyfi ráðherra.“
Í greinargerð með frumvarpinu,
sem lagt er fram í kjölfar fyrirspurn-
ar Drífu Sigfúsdóttur um þessi mál-
efni til menntamálaráðherra í fyrri
viku, segir að á síðustu árum hafi auk-
ist verulega framboð viðskiptamennt-
unar á háskólastigi um leið og háskól-
um hafi fjölgað. Vegna þessa sé
mikilvægt að endurskoða eldri lög
sem ekki gerðu ráð fyrir þessari þró-
un.
Fært yfir til
viðskiptaráðuneytis
Samkvæmt frumvarpinu er lög-
saga málsins færð úr menntamála-
ráðuneyti til viðskiptaráðuneytis, en
til þess hafði menntamálaráðherra
einnig hvatt við umræður á Alþingi á
dögunum.
„Það er að ýmsu leyti eðlilegra að
annað ráðuneyti en það sem eftirlit
hefur með háskólum veiti slíkt leyfi og
í þessu tilfelli liggur beint við að fela
viðskiptaráðuneytinu verkefnið. Við-
skiptaráðuneyti veitir t.d. verkfræð-
ingum leyfi til að kalla sig verkfræð-
inga og sama á t.d. við um arkitekta,
skipulagsfræðinga og tæknifræð-
inga,“ segir í greinargerðinni.
Þar kemur einnig fram að aðrir há-
skólar sem bjóða upp á sambærilegt
nám í viðskiptafræðum og Háskóli Ís-
lands eru Viðskiptaháskólinn á Bif-
röst, Háskólinn í Reykjavík og Há-
skólinn á Akureyri.
Lagt er til að lögin taki gildi 1. júní
2001 þannig að þeir nemendur sem
ljúka framan greindum prófgráðum í
vor úr öðrum háskólum en Háskóla
Íslands geti öðlast réttindi til jafns við
nemendur í Háskóla Íslands.
Frumvarp
komið fram
Starfsheiti viðskipta-
og hagfræðinga
80. fundur. Dagskrá Alþingis
fimmtudaginn 1. mars 2001 kl. 10½
árdegis.
1. Kosning þriggja manna og
jafnmargra varamanna í
stjórn kristnihátíðarsjóðs,
skv.3. gr. nýsamþykktra laga
um kristnihátíðarsjóð.
2. Kosning sérnefndar um stjórn-
arskrármál, sbr. 42. gr. þing-
skapa.
3. Hlutafélög, frv., 148. mál, þskj.
148. - Frh. 1. umr. (Atkvgr.)
4. Stjórn fiskveiða, stjfrv., 120.
mál, þskj. 120, nál. 728 og 799.
- 2. umr.
5. Eftirlit með útlendingum,
stjfrv., 284. mál, þskj. 313, nál.
752. - 2. umr.
6. Leit, rannsóknir og vinnsla
kolvetnis, stjfrv., 175. mál,
þskj. 182, nál. 733, brtt. 734. -
2. umr.
7. Samvinnufélög (innláns-
deildir), stjfrv., 449. mál, þskj.
717. - 1. umr.
8. Samvinnufélög (rekstr-
arumgjörð), stjfrv., 448. mál,
þskj. 716. - 1. umr.
9. Tekjuskattur og eign-
arskattur, stjfrv., 481. mál,
þskj. 767. - 1. umr.
10. Sjálfbær orkustefna, þáltill.,
274. mál, þskj. 302. - Fyrri
umr.
11. Vátryggingarsamningar, frv.,
460. mál, þskj. 735. - 1. umr.
12. Útboðsstefna ríkisins til efl-
ingar íslenskum iðnaði, þáltill.,
487. mál, þskj. 773. - Fyrri
umr.