Morgunblaðið - 16.03.2001, Blaðsíða 29

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 16. MARS 2001 29
FJÖLMÖRG lög eftir Gunnar Reyni
Sveinsson verða frumflutt á tónleik-
um í Kaffileikhúsinu í kvöld og önnur
flutt sem sjaldan hafa heyrst opin-
berlega áður.
Flytjendur eru þær
Anna Sigríður Helga-
dóttir söngkona og
María Kristín Jónsdótt-
ir píanóleikari.
Lögin eru samin við
ljóð Hrafns Andrésar
Harðarsonar, Steins
Steinarrs og Tómasar
Guðmundssonar. Að
sögn Gunnars Reynis
munu þær Anna Sigríð-
ur og María Kristín
flytja fimmtán ein-
söngslög auk fimm pí-
anóópusa og eru verkin
flest ný og nýleg.
„Á tónleikunum
verða frumflutt fjögur lög úr laga-
flokki við ljóð eftir Stein Steinarr og
einnig verða frumflutt fjögur lög við
ljóð eftir Hrafn Andrés Harðarson.
Píanóverkið Fókus, sem nú heyrist í
fyrsta sinn, er síðbúinn lofgjörðaróð-
ur til löngu látinna píanóvirtúósa,
þeirra Alberts Ammons og Meade
Lux Lewis, sem léku hvor á sinn flyg-
ilinn fjórhent og gerðu Boogie Woog-
ie bernskuáranna að upphafinni list-
grein sem seint gleymist. Það er svo
skrýtið hvað maður man eftir lögum
sem maður heyrði þegar maður var
krakki. Ég varð þeirrar gæfu aðnjót-
andi að á Lindargötunni þar sem ég
átti heima í þá daga var amerískur
gítarleikari í herbúningi að æfa sig
allan daginn. Ég suðaði í kringum
hann eins og randafluga og hann fór
að gefa mér bandarískar plötur. Svo
leiddi hann mig með sér niður á Sölv-
hólsgötu, þar sem var aðalskemmti-
staður bandaríska hersins í Reykja-
vík og reyndist þessi gítaristi þá vera
hljómsveitarstjórinn
sjálfur, H.Y. White.
Hann kom mér svo
hressilega á djass-
bragðið þegar ég var
níu ára að ég hef ekkert
lagast síðan,“ segir
Gunnar Reynir.
„María Kristín mun
einnig leika hið klass-
íska Habanera, sem ég
samdi til heilla vini
mínum Fidel Castro
þegar gerðar höfðu
verið 29 tilraunir til að
ráða hann af dögum og
sendi honum til vernd-
ar og heilla. Hann sendi
mér í þakkarskyni
þennan æðisgengna vindlakassa – en
ég hef aldrei getað reykt vindla,“ seg-
ir tónskáldið.
Tónleikunum lýkur svo á fimm
söngvum við ljóð Tómasar Guð-
mundssonar úr ljóðabókinni Fögru
veröld. „Ég hef í gegnum tíðina samið
mikið við ljóð eftir Stein og Tómas.
Þeir hafa alveg fylgt mér og þegar ég
var yngri maður þorði ég ekki að fara
af bæ og vera yfir nótt nema vera
með ljóðabækurnar þeirra í hand-
töskunni, þær voru mér til heilla og
hin besta vörn.“
Gunnar Reynir kveðst mjög
ánægður með túlkun þeirra Önnu
Sigríðar og Maríu Kristínar á lögun-
um. „Þetta svingar á flottasta máta,“
segir hann.
Tónleikarnir hefjast kl. 21 og er að-
eins um þessa einu tónleika að ræða.
Morgunblaðið/Kristinn
Anna Sigríður Helgadóttir og María Kristín Jónsdóttir.
Ný lög eftir Gunnar Reyni Sveinsson
„Kom mér á
djassbragðið“
Gunnar Reynir
Sveinsson
ÞRIÐJU tónleikar Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands í bláu röðinni
svokölluðu hófust fyrir aðeins
rúmlega hálffullu húsi í gærkvöld;
ugglaust sumpart fyrir þá sök, að
tvö viðfangsefnin voru ný af nál-
inni, og e.t.v. líka vegna þess að
síðasti höfundur á skrá hefur ekki
verið eins „heitt“ nafn meðal
klassíkunnenda á seinni árum og
áður fyrr.
Hvað sem segja má um fyrsta
verkið, Icerapp eftir Atla Heimi
Sveinsson, sem SÍ hafði meðferðis
í Ameríkuförinni í fyrra – manni
heyrðist þá utan úr horni, að slíkt
ábyrgðarlaust „sprell“ væri öld-
ungis óhæft til kynningar á ís-
lenzkri nútímamúsík – þá var nýj-
asta „rondo fantastico“ þessa
fjölhæfa tónskálds a.m.k. ekki
leiðinlegt áheyrnar. Enda kenndi
að vanda ýmissa grasa. Stílfærður
rímnahrynur Jón Leifs gekk sem
rauður þráður á milli annarra upp-
átækja, þ. á m. upphrópana,
söngs, klapps, tilvitnana í djass
(I’ve Got Rhythm Gershwins) og
Stravinskíj (Vorboðakaflann
kunna úr Vorblótinu á eintómum
niðurstrokum). Allt þetta og fleira
bar fyrir eyru á aðeins 6 mínútum
– að vísu á mikilli ferð, því tempó-
val stjórnandans var í frísklegasta
lagi – en engu að síður lipurt flutt
og nákvæmt. Auðvelt væri að
ímynda sér svona stykki kjörið til
að hrífa yngri kynslóðir upp úr
flatneskju dynkjaskólpsins. Ef svo
reynist, væri góðum aukatilgangi
náð.
Heinz Karl Gruber er kunnast-
ur fyrir gamanhrollvekjusöngverk
sitt Frankenstein!! frá 1977, sem
Íslenzka hljómsveitin flutti
snemma á 9. áratug í Gamla bíói.
Svolítið ungæðislegt en oft bráð-
fyndið stykki, unnið upp úr ljóða-
bálki með persónum frá ævintýr-
um, hasarblöðum og spennu-
kvikmyndum. Það var því ekki
nema eðlilegt að vænta álíkra
takta úr „Aerial“ trompetkonsert
hans, saminn að beiðni BBC fyrir
skánska trompetsnillinginn Håkan
Hardenberger. Því er heldur ekki
að neita, að þokuhjúpuð dulúð
hljómsveitarupphafsins, þar sem
einleikslúðurinn framkallaði hljóð
er helzt líktist kolómögulegu súb-
pedalurri (en reyndist búið til að
hluta með raddböndum) jók enn á
væntingarnar. Enda gutlaði víða á
kímni og andagift í hljómsveitar-
partinum, sem þrátt fyrir fáeina
langdregna kafla í seinni hluta var
saminn og orkestraður af verulegu
hljómrænu og rytmísku hugviti.
En einleiksröddin olli vonbrigð-
um. Ekki vegna frammistöðu sól-
istans, sem lék allt frá spilanlegu
til vitaóspilanlegs af lygilegu ör-
yggi, líkt og það væri daglegt
brauð. Hins vegar var miður
heillandi á að hlýða hvað hinn
fyrrum svo kerskni og skáldlegi
höfundur Frankensteins virtist
með ólíkindum hugmyndasnauður
í frágangi einleiksraddar, þar sem
varla bólaði á aukatekinni mús-
íklegri innistæðu, hvorki án undir-
leiks né í sannfærandi samhengi
við hljómsveitina. Trompetistan-
um var þess í stað gert að fremja
allar helztu viðteknu módernísku
framúrstefnukúnstir sem falla
undir klissjuna „að gernýta mögu-
leika hljóðfærisins“ (þ.m.t. kýr-
horns og pikkólótrompets) og sem
jafnvel seinþreyttustu hlustendur
hafa fyrir löngu fengið hundleiða
á. Þó að virtúósinn frá Málmey
skilaði frábæru dagsverki fyrir
sinn hatt, er varla hægt að segja
annað en að Gruber hafi, á óskilj-
anleganlegasta hátt, kastað frá-
bæru tækifæri á glæ. Gat þar litlu
bjargað að stjórnandi og hljóm-
sveit stóðu sig eins og sannkallaðir
herforingjar í meðferð þessa of-
urkrefjandi verks.
Síðasta atriði kvöldsins var Sin-
fonía Ígors Stravinskíjs í þrem
þáttum frá 1945. Að sumra mati
fágætt dæmi meðal verka meist-
arans um samflot appollóskrar
heiðríkju nýklassíska sköpunar-
skeiðsins og díonýsíska orkuflæð-
isins frá undangengnu „rúss-
neska“ tímabili hans. Haft er fyrir
satt, að ófáir tónsmiðir 20. aldar,
a.m.k. í enskumælandi heimi, hafi
sótt sitthvað nýtilegt í einmitt
þetta verk, enda þótt heyrzt hafi
mun sjaldnar flutt á seinni áratug-
um en áður var. Alltjent er óra-
langt síðan undirritaður barði síð-
ast hljómkviðuna eyrum. En við
síðbúna endurheyrn hafði hún
greinilega aukizt að áhrifamætti
frekar en hitt. Eftir þéttriðinn
fjölkórarithátt Grubers var ómur-
inn af þessu tæra meistaraverki í
afburðahnitmiðaðri og oft nærri
kammerkenndri orkestrun nánast
eins og óvæntur ilmur af ferskum
rakspíra. Og flutningurinn var án
nokkurs vafa drjúgur partur gald-
ursins. Burtséð frá sterkasta
lúðrablástursstað í I. þætti var
styrkjafnvægið í óskastöðu frá
upphafi til enda. Í klukkuná-
kvæmri og innlifaðri túlkun hljóm-
sveitarinnar undir innblásandi for-
ystu hins skelegga líbanska
stjórnanda náði þessi e.t.v. bezta
sinfónía Stravinskíjs slíku flugi
þetta kvöld, að margan hlaut að
langa til að bregða verkinu á fón-
inn strax og heim kom.
Óvæntur ilmur
TÓNLIST
H á s k ó l a b í ó
Atli Heimir Sveinsson: Icerapp
2000. H. K. Gruber:
Trompetkonsert „Aerial“.
Stravinskíj: Sinfónía í þrem þátt-
um. Håkan Hardenberger, tromp-
et; Sinfóníuhljómsveit Íslands.
Stjórnandi: George Pehlivanian.
Fimmtudaginn 15. marz kl. 19:30.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson