Morgunblaðið - 07.04.2001, Blaðsíða 57

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001 57
Gullsmiðir
ÁGÆTU landsmenn. Í dag, 7. apr-
íl, er alþjóðaheilbrigðisdagur WHO,
þetta árið helgaður geðheilbrigði. Í
dag taka þjóðir heims sig saman og
fagna geðheilbrigði en minnast þess í
leiðinni hversu mikið er óunnið svo að
flestir megi búa við þá vellíðan sem
góð geðheilsa er. Það er því miður
mikið óunnið. Geðheilsuvandamál
verða æ stærri hluti af þeim sjúkdóm-
um sem hrjá mannkynið. Áætlað er
að á hverri stundu þjáist einn af
hverjum fjórum jarðarbúum af geð-
heilsuvandamáli. Þessi vandamál
taka ekki einungis toll af þeim sem
þjást þeirra vegna heldur eru þau
einnig mikil byrði fyrir alla aðstand-
endur. Vandamál þessi kosta sam-
félög háar fjárhæðir sem Alþjóða-
bankinn hefur reiknað út að séu u.þ.b.
3–4% af vergri þjóðarframleiðslu.
Fyrir Ísland gæti þessi tala legið á
bilinu 21–27 milljarðar árlega. En
mikilvægast er að huga að þeim
mannlega harmleik sem vandamál af
þessu tagi geta valdið. Því segi ég af
eigin reynslu að það er nógu erfitt að
glíma við geðveiki alvarlegrar lynd-
isröskunar þótt ekki þurfi að fylgja á
eftir glíma við draug þessarar veiki,
fordóma.
Fordómar tengdir geðsjúkdómum
eru aukaálag á þá sem veikjast og að-
standendur þeirra. Fordómar sam-
félagsins eru aukabyrði sem torvelda
þann bata sem allir sem veikjast þrá.
Torvelda fólki að öðlast reisn og virð-
ingu. Fordómar brjóta niður og eru
samfélaginu fleinn í sári sem alla
skaðar. Því er boðskapur dagsins:
Ekki líta undan – láttu þér annt um
andlega heilsu, þörf áminning til okk-
ar allra um að sýna þeim sem kunna
að vera á einhvern hátt frábrugðnir
umburðarlyndi, auðmýkt og skilning.
Því:
Alla þá er eymdir þjá
er yndi að hugga,
og lýsa þeim er ljósið þrá,
en lifa í skugga.
Það er alltaf betra með ofangreind-
ar dyggðir að leiðarljósi að hjálpa
þeim er þjást í stað þess að brjóta þá
einstaklinga niður með fáfræði og
skilningsleysi.
Frá heilsuhagfræði-
legu sjónarhorni liggur
það ljóst fyrir að ef við
ræktum títtnefndar
dyggðir með geðrækt til
allra í huga náum við ár-
angri. Ekki einungis efl-
um við heilsu og bætum
efnahag landsins heldur
er það mín staðfasta trú
að þjóðarhamingja muni
aukast. Gleymum því
ekki að þeir sem veikst
hafa á geði hafa margt
að gefa og e.t.v. er sú
speki þeirra mikilvæg-
ust að það eina sem við
eigum í lífinu er líkami
okkar og lund. Eftir að hafa misst vit-
ið og fengið það aftur öðlast margir
nýtt gildismat. Þeir gera sér grein
fyrir að stór hluti daglegs lífs okkar
og neyslu er orðinn eft-
irsókn eftir vindi, en
átta sig jafnframt á
kraftaverki lífsins. Því
kraftaverki að vera
heill til líkama og sálar.
Það eru forréttindi
sem við verðum að
læra að rækta og fagna
á hverjum degi, en ekki
líta á sem sjálfsagðan
hlut. Forréttindi sem
eru á okkar ábyrgð og
ákvarðast af lífsstíl
okkar en einnig af póli-
tískum ákvörðunum
sem hafa áhrif á heilsu.
Leyfum því öllum að
njóta sín, gerum öllum kleift að rækta
heilsu sína svo að þeir megi verða nýt-
ir þjóðfélagsþegnar. Tökum öll þátt í
að gera heilt heilla svo að geðheilsu-
vandamál steðji síður að. En til þess
að svo megi vera þurfum við að líta
svo á að geðsjúkdóma sé jafnsjálfsagt
að ræða og t.d. vélindabakflæði. Lít-
um ekki undan, þegar geðheilsu-
vandamál eru annars vegar, þorum
að horfast í augu við svarta hundinn
og föruneyti hans. Með geðrækt get-
um við öll sem eitt tekið þá ákvörðun
að fyrirkoma fordómum í garð geð-
heilsuvandamála og efla geðheilsu
allra. Slík ákvörðun gæti gerbreytt
líðan okkar og orðið til þess að þeir
sem vandmálin þjaka eigi auðveldara
með að ná bata. Stöndum því saman
að bættu samfélagi með geðrækt og
náum árangri. Það er skylda okkar að
líta ekki undan og láta okkur annt um
andlega heilsu.
Til íslensku
þjóðarinnar
Geðheilbrigði
Fordómar tengdir
geðsjúkdómum, segir
Héðinn Unnsteinsson,
eru aukaálag á þá sem
veikjast og aðstand-
endur þeirra.
Höfundur er verkefnisstjóri
Geðræktar.
Héðinn
Unnsteinsson
Fermingarmyndatökur
Erling Ó. Aðalsteinsson
Ljósmyndastofa
Laugavegi 24, sími 552 0624
Pantanir í síma 552 0624
frá kl. 13-18