Morgunblaðið - 07.04.2001, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Útsölumarkaður
GK REYKJAVÍK
er í fullum gangi á Skúlagötu 17
útsölumarkaðurinn er opinn
alla daga vikunnar frá kl. 12–18
herrafatnaður-dömufatnaður-skór-barnaskór-efni
Reykjavik Collection
Valentiono Jeans
Helmut Lang
Day
Bruuns Bazaar
Calvin Klein
Base
Ahler
Whistles
Minus
Reiss
Jigsaw
pom’dap
fluxa
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi frá Mötu vegna úr-
skurðar samkeppnisráðs um ís-
lenskan grænmetismarkað:
„Úrskurður samkeppnisráðs um
íslenska grænmetismarkaðinn er
fagnaðarefni að því leyti sem hann
fjallar um löngu úrelt haftakerfi í
verslun með grænmeti sem yfir-
völd hefðu mátt taka á miklu fyrr.
Mata ehf. hefur í áraraðir talað
fyrir daufum eyrum yfirvalda um
þetta haftakerfi og má þar meðal
annars nefna að:
árið 1993 þurfti Mata ehf. að
berjast fyrir því að landbúnaðar-
ráðuneytið virti EES-samninginn
um frjálsan innflutning á gúrkum
yfir vetrartímann,
árið 1994 rak Mata ehf. mál fyrir
samkeppnisráði til þess að reyna
að tryggja aðgang að innlendu
grænmeti á meðan innflutningur
væri bannaður,
árið 1995 barðist Mata ehf. gegn
þeirri útfærslu GATT-samkomu-
lagsins á Íslandi sem hafði í för
með sér álagningu ofurtolla á
grænmeti eftir geðþóttaákvörðun-
um landbúnaðarráðuneytisins.
Mata ehf. hefur síðan 1995
reglulega gagnrýnt framkvæmd
landbúnaðarráðuneytisins á
GATT-samkomulaginu.
Samkeppnishindranir á ís-
lenskum grænmetismarkaði
Mata ehf. sérhæfir sig í dreif-
ingu á ávöxtum og grænmeti. Til
að standast kröfur markaðarins er
fyrirtækinu nauðsynlegt að geta
boðið verslunum heildarlausn sem
felur í sér allar helstu tegundir
ávaxta og grænmetis, hvort sem
um innlenda eða erlenda vöru er
að ræða. Þrátt fyrir að Mata hafi
gert ítrekaðar tilraunir til að afla
sér innlendra aðfanga hefur fyr-
irtækinu reynst afar erfitt að fá
beinan aðgang að grænmeti rækt-
uðu innanlands. Ástæðan er ein-
föld. Flestir stærstu ræktendurnir
hafa verið aðilar að dreifingarfyr-
irtækjum bænda (Ágæti og Sölu-
félagi garðyrkjumanna), og vegna
þessa neitað að selja vörur sínar
öðrum dreifingarfyrirtækjum.
Þegar þessi takmarkaði aðgang-
ur að innlendu grænmeti fer sam-
an með innflutningsbanni, hvort
sem er með beinum hætti eða
óbeinum svo sem í formi ofurtolla,
er ljóst að þetta hefur haft mikil
áhrif á rekstur Mata og hæfi fyr-
irtækisins til að þjóna viðskipta-
vinum sínum. Fyrirtækið hefur
verið niður njörvað af því hafta-
kerfi sem þrífst hér á landi undir
verndarvæng landbúnaðarráðu-
neytisins. Annars vegar blasir við
pólitískt forræði ráðuneytisins í
formi verndartolla sem hindra að-
gang að erlendum aðföngum. Hins
vegar er það fákeppnisstaðan sem
stóru sölusamtökin hafa skapað
sér og útilokar okkur í raun frá að-
gengi að íslensku grænmeti nema
á þeim kjörum sem stóru sölu-
samtökin hafa sett okkur sjálf.
Þáttur yfirvalda í að
koma á samskiptum
dreifingarfyrirtækja
Samkvæmt úrskurðum sam-
keppnisráðs nr 17/1994 og 40/1994
átti Mata ekki annars úrkosti en
að hefja viðskipti við Sölufélag
garðyrkjumanna með sveppi árið
1995. Þessi niðurstaða samkeppn-
isráðs, sem var prófmál og gaf þar
með fordæmi varðandi annað
grænmeti, var töluvert áfall fyrir
Mata á sínum tíma enda voru fyr-
irtækinu þar með allar bjargir
bannaðar nema að hefja viðskipti
við keppinauta sína. Ef fyrirtækið
hefði ekki viljað hlíta þessum af-
arkostum hefði það einfaldlega
lagt upp laupana þar sem það hefði
alls ekki verið samkeppnisfært. Þá
þegar var það orðin almenn krafa
verslana að fá alla ávexti og græn-
meti frá sama aðila til að einfalda
innkaup og hagræða í rekstri.
Landbúnaðarráðuneytið hefur
einnig í áranna rás hvatt eindregið
til viðskipta milli heildsölufyrir-
tækja við upphaf og lok uppskeru-
tíma íslensks grænmetis þegar
framboð er af skornum skammti.
Tökum sem dæmi að þegar birgðir
Mata af hvítkáli eru þrotnar í
mars, er innflutningur ekki heim-
ilaður fyrr en aðrir birgjar eru líka
búnir með allt sitt hvítkál. Þannig
er okkur því nauðugur einn kostur
að kaupa leifarnar frá keppinaut-
um okkar þar til hver einasti ís-
lenski kálhaus er örugglega seldur.
Ekkert samráð
um heildsöluverð
Með aðgerðum sínum hafa bæði
samkeppnisráð og landbúnaðar-
ráðuneytið stuðlað að og hvatt til
viðskipta milli fyrirtækja á heild-
sölustigi. Í framhaldi af framan-
greindum úrskurðum samkeppnis-
ráðs og kaupum Mata á grænmeti
af Sölufélaginu tókust einnig við-
skipti milli fyrirtækjanna með
ávexti sem Mata hafði umboð fyrir
og hafði sérhæft sig í innflutningi
á. Það er augljóst að slíkum við-
skiptum hafa fylgt viðræður og
samskipti milli stjórnenda fyrir-
tækjanna. Skýrt skal hins vegar
tekið fram að þrátt fyrir þessi
samskipti hefur ekki verið um að
ræða samráð um heildsöluverð
milli Mata og annarra fyrirtækja á
markaðnum.
Mata er ekki sátt við framsetn-
ingu og niðurstöðu samkeppnis-
ráðs hvað varðar meint samráð
milli fyrirtækisins og keppinaut-
anna og hefur því ákveðið að kæra
úrskurðinn til áfrýjunarnefndar
samkeppnismála. Þar verða sjón-
armið Mata sett fram í heild sinni.
Lokaorð
Aðeins með samstilltum þrýst-
ingi neytenda er þess að vænta að
hið óeðlilega viðskiptaumhverfi,
sem viðgengist hefur að frum-
kvæði landbúnaðarráðuneytisins,
verði kveðið niður. Þegar það ger-
ist losna fyrirtæki á borð við Mata
úr herkví og Íslendingar fá sann-
gjarnara aðgengi að þeirri góðu og
hollu fæðu sem grænmeti er.
Vonandi megna úrskurður sam-
keppnisráðs og almenningsálitið að
sannfæra yfirvöld um nauðsyn
þess að stórauka frelsi í verslun
með grænmeti á Íslandi. Fyrr
verða hagsmunir íslenskra neyt-
enda aldrei tryggðir. Yfirlýsingum
ráðherra um hugsanlega lækkun á
tollum ber að fagna og fróðlegt
verður að sjá hvernig endanlegar
tillögur líta út.“
Viðbrögð Mötu ehf. við úr-
skurði samkeppnisráðs
AÐ gefa öndunum á Reykjavíkur-
tjörn brauð er upplögð tóm-
stundaiðja fyrir unga sem aldna og
víst er að endurnar kunna yfirleitt
vel að meta kornmetið. Endurnar
eru þó ekki einar á tjörninni því þar
eru líka álftir og gæsir og jafnvel
fleiri tegundir. Það er því alls ekki
víst að brauðið sem þessi telpa
gaukaði að fuglunum hafi lent hjá
öndum. Enda var það sjálfsagt í
góðu lagi.
Morgunblaðið/Ásdís
Gefa öndunum brauð?
NEFND sem Sólveig Pétursdóttir,
dómsmálaráðherra, skipaði til að at-
huga lögleiðingu öryggisbelta í hóp-
bifreiðum hefur lokið störfum og
skilar ályktsgerð til ráðherra. Ein-
hugur var meðal nefndarmanna um
að það sé nauðsynlegt öryggisatriði
að allar hópbifreiðir séu búnar
öryggisbeltum.
Meginniðurstaða nefndarinnar er
að leggja til að gerðar verði breyt-
ingar á reglugerð um gerð og búnað
ökutækja nr. 915/2000 til að tryggja
að lagaskylda verði að hafa örygg-
isbelti í öllum hópbifreiðum hér á
landi sem ætlaðar eru til sérleyfis-
og hópferðaaksturs. Vegna umfangs
breytinga á búnaði bíla telur nefndin
eðlilegt að veita rúman frest til fram-
kvæmda og þykir aðlögunarfrestur
til 1. janúar 2004 vera hæfilegur tími
til að koma þessum málum í rétt
horf.
Kostnaður við að setja öryggis-
belti í rúturnar er samkvæmt upp-
lýsingum nefndarinnar um 7.200
krónur á sæti og þar sem meðal-
sætafjöldi hópbifreiða sé 25 sæti
verði heildarkostnaður við hvern bíl
um 180 þúsund krónur. „Til nokkurs
er að vinna fyrir eigendur/umsjón-
armenn hópbifreiða að leggja í slíkan
kostnað því hafa ber í huga að eft-
irspurn eftir hópbifreiðum með
öryggisbeltum eykst sífellt og því má
gera ráð fyrir almennt betri nýtingu
slíkra ökutækja,“ segir í mati nefnd-
arinnar.
Við mat á nauðsyn lögleiðingar
beltanna var litið til aðstæðna í vega-
málum hér á landi en í skýrslu
OECD um umferðar- og samgöngu-
mál kemur fram að 60% banaslysa
eiga sér stað á vegum utan þéttbýlis
og miðað við ekna kílómetra eru lík-
urnar á því að láta lífið í slysi á slík-
um vegum mun meiri en á hrað-
brautum eða í þéttbýli.
„Vegna umfangsmikils vegakerfis
í strjálbýlu landi eiga þessar aðstæð-
ur vel við hér á landi, eins og dæmin
sanna. Því hlýtur að vera brýnna en
ella að hafa öryggisbelti í öllum hóp-
bifreiðum,“ segir í nefndarálitinu.
Lagaskylda að setja
öryggisbelti í alla bíla
Öryggisbelti í hópbifreiðum
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur hef-
ur dæmt karlmann í tveggja mánaða
skilorðsbundið fangelsi fyrir að taka
myndir af stjúpdóttur sinni og ann-
arri stúlku á myndbandstökuvél þeg-
ar þær voru 6 eða 7 ára en á myndinni
sjást stúlkurnar naktar við leik. Mað-
urinn var hins vegar sýknaður af
ákæru um að hafa káfað á stjúpdóttur
sinni. Þá var hann dæmdur til að
greiða annarri stúlkunni 100 þúsund
krónur í miskabætur.
Mál þetta kom upp þegar gerð var
húsleit hjá manninum fyrir rúmu ári
vegna gruns um fíkniefnabrot. Þar
fundust m.a. margar spólur með
klámefni en auk þess fannst spóla
sem tekin hafði verið á vél ákærða af
tveimur nöktum stúlkubörnum, sem
reyndust vera stjúpdóttir mannsins
og vinkona hennar. Báðar eru stúlk-
urnar fæddar 1988. Myndin var tekin
1995 eða 1996.
Í niðurstöðum héraðsdóms, sem
var fjölskipaður, var talið sannað að
myndbandsupptakan hafi ekki verið
gerð fyrr en árið 1996 og beri hún það
greinilega með sér að hún sé af kyn-
ferðislegum toga. Þyki athæfi manns-
ins vera önnur kynferðisleg áreitni í
skilningi 2. mgr. 201. gr. almennra
hegningarlaga.
Skilorðsbund-
ið fangelsi
fyrir kynferð-
isbrot gegn
börnum