Morgunblaðið - 07.04.2001, Blaðsíða 62

62 LAUGARDAGUR 7. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FIMM mánuðum eftir brotlendingu
flugvélarinnar TF-GTI ritaði Þor-
steinn Þorsteinsson, varaformaður
rannsóknarnefndar flugslysa, nafn
sitt undir frumskýrslu nefndarinnar
vegna brotlendingar TF-GTI í
Skerjafjörðinn 7. ágúst 2000. Hann
var þá aðalstjórnandi rannsóknar-
innar. Þessi skýrsla var send eig-
anda flugvélarinnar og flugmála-
stjórn til umsagnar samkvæmt
ákvæðum laga, en þar segir að þeir
megi tjá sig um drög lokaskýrslu
með þeim hætti sem rannóknar-
nefnd flugslysa ákveður hverju
sinni. Ljóst er að ekki er átt við að
þessir aðilar geti breytt niðurstöð-
um rannsóknarinnar eftir geðþótta
og sér í hag eftir því sem henta þyk-
ir.
Í reglugerð um rannsóknarnefnd
flugslysa segir að „allir nefndar-
menn skulu að jafnaði taka þátt í
rannsókn máls og aldrei færri en
þrír og [skuli] einn þeirra vera
stjórnandi (Investigator in
Charge)“. Því er ljóst að að Þor-
steinn Þorsteinsson hafi ekki verið
einn um þessar niðurstöður. Enn-
fremur segir að varaformaður sé
staðgengill formanns og [séu] gerðir
hans jafngildar og ef formaður hefði
að þeim staðið.
Hér fer á eftir samanburður nokk-
urra helstu atriða úr skýrslu Þor-
steins Þorsteinssonar og lokaskýrsl-
unnar, sem unnin var undir stjórn
Skúla Jóns Sigurðarsonar.
Niðurstöðum
breytt FMS í hag
Í niðurstöðukaflanum breytast
niðurstöður algjörlega. Í skýrslu
Þorsteins var flugvélin ekki lofthæf,
samkvæmt gildandi reglum, en í
skýrslu Skúla hafði flugvélin gilt
lofthæfiskírteini. Í skýrslu Þorsteins
segir: „Rannsókn þessa máls leiddi
með öðrum orðum í ljós marga þætti
sem betur hefðu mátt fara varðandi
útgáfu lofthæfisskírteinis og loft-
hæfi flugvélarinnar. Því telur RNF
það aðfinnsluvert að Flugmálastjórn
hafi gefið út lofthæfiskírteini fyrir
TF-GTI til atvinnuflugs á grundvelli
þeirra gagna sem fyrir lágu.“ Einnig
kom fram að eldri skráninga- og loft-
hæfisskírteini flugvélarinnar hafi
ekki verið á meðal gagna sem voru í
vörslu FMS og ekki heldur legið fyr-
ir í umsókn viðhaldsskrár loftfarsins
eða skrá yfir lofthæfifyrirmæli þeg-
ar lofthæfiskírteini flugvélarinnar
var gefið út. Samandregið í skýrslu
Þorsteins: „Með tilliti til að TF-GTI
fékk lofthæfiskírteini til atvinnu-
flugs, telur RNF að gögn þau sem
lágu til grundvallar þeirri útgáfu
hafi verið ófullnægjandi.“
Í skýrslu Skúla, eftir að FMS og
LÍO höfðu fengið að fara höndum
um skýrslu Þorsteins, segir um
þetta einfaldlega: „Flugvélin TF-
GTI hafði gild skrásetningar- og
lofthæfiskírteini til flutningaflugs
útgefin af Flugmálastjórn.“ Þó segir
í skýrslu Skúla: „… telur RNF að
Flugmálastjórn hefði mátt ganga
eftir frekari upplýsingum varðandi
endurnýjun viðhaldsgagna flugvél-
arinnar.“ Hvítþvotturinn er samt al-
gjör.
Ábyrgð skellt á flugmanninn
Í skýrslu Þorsteins sagði „Varð-
andi áreiðanleika eldsneytismæl-
anna töldu [flugmennirnir] þá svo
óáreiðanlega að þeir myndu aldrei
treysta á þá. Þeim var ekki kunnugt
um að lofthæfifyrirmæli höfðu verið
gefin út varðandi þessa eldsneytis-
mæla og áfyllingu eldsneytis. Í dag-
legum rekstri voru þeir vanir að hafa
litla tröppu um borð svo unnt væri
að komast að áfyllingaropum tank-
anna og mæla eldsneytið í þeim.“ Þá
segir einnig: „Aðspurður sagðist
tæknistjórinn ekki hafa fengið nein-
ar kvartanir um mælana og því hafi
hann ekki prófað þá sérstaklega.“ Í
skýrslu Þorsteins segir og: „Loft-
hæfifyrirmæli sem kröfðust prófana
á magnmælum eldsneytistankanna
… höfðu ekki verið framkvæmd.
Framkvæma átti þetta í síðasta lagi
22. júlí 1995.“ Í skýrslu Skúla segir
hins vegar: „Fram kom í viðhalds-
gögnum flugvélarinnar að eldsneyt-
ismælar hefðu verið prófaðir.“
Þetta með tröppuna er athyglis-
vert með það í huga að í skýrslu Þor-
steins segir: „Áður en flugvélarnar
fóru í flugreksturinn í Vestmanna-
eyjum um verslunarmannahelgina
mun forstjóri [LÍO] hafa látið fjar-
lægja allt lauslegt úr farangurshólf-
um þeirra þar á meðal tröppuna úr
TF-GTI.“ Jafnframt kom fram í
skýrslu Þorsteins að flugmaður TF-
GTI hafi ekki getað athugað elds-
neyti í tönkum flugvélarinnar, þar
sem ekki hafi verið trappa á þeim
hluta flugvélastæðisins sem notast
var við. Öllu var eytt um þetta í
skýrslu Skúla.
Í skýrslu Þorsteins segir: „Rann-
sókn á eldsneytiskaupum fyrir flug-
vélina frá því að notkun hennar hófst
í atvinnuflugi bendir til þess að
eyðsla á flugstund hafi verið mun
meiri en flugrekandinn reiknaði
með, þannig að líklega hefur elds-
neytið um borð í flugvélinni verið
nokkru minna en flugmaðurinn
áætlaði.“ Í skýrslu Þorsteins segir
og: „Einnig má ætla, miðað við þær
tölur sem flugmennirnir studdust
við í áætlunum sínum að flugmaður
TF-GTI hafi talið nægt eldsneyti
vera í tankinum sem valið var á,
hvað svo sem mælarnir sýndu.“
Ekkert í þessa áttina er að finna í
skýrslu Skúla.
Geta flugmannsins
dregin í efa
Í skýrslu Þorsteins er haft eftir
afgreiðslumanni eldsneytis á Sel-
fossflugvelli að hann hafi séð flug-
manninn teygja sig og reka fingri of-
an í annan tankinn eftir að 60 lítrum
hafði verið bætt á hann … Hafi hann
fundið fyrir eldsneytinu má ætla að
meira hafi verið í tönkunum en af-
greiðslumaðurinn áleit.“ Í skýrslu
Skúla segir að flugmaðurinn hafi
ekki sést mæla eldsneyti í Vest-
mannaeyjum og einnig: „Flugmað-
urinn virðist hafa vanmetið elds-
neytiseyðslu flugvélarinnar og
ofmetið eldsneytismagn í tönkum
hennar fyrir brottförina frá Vest-
mannaeyjum, en þá hafði flugvélin
mun minna flugþol en hann áætlaði.“
Þetta segir skýrsla Skúla vera meðal
líklegra orsakaþátta. Í skýrslu Þor-
steins segir um þetta atriði: „Líklegt
er að eldsneytismælarnir hafi ekki
gefið marktæka vísbendingu um á
hvorn tankinn væri betra að stilla.
Einnig má ætla miðað við þær tölur
sem flugmenn TF-GTI studdust við í
áætlunum sínum, að flugmaðurinn
hafi talið nægt eldsneyti vera í þeim
tanki sem hann valdi.“ Tilfærsla
ábyrgðarinnar á flugmanninn er
mjög áberandi. Einnig þau nýmæli í
getgátustíl í útgáfu Skúla að flug-
maðurinn hafi tekið krappan hring
og það gefið vísbendingar um að
hann hafi efast um að nægt bensín
hafi verið í flugvélinni.
Í skýrslu Þorsteins segir: „Líklegt
er að mikil hleðsla og aftarleg staða
þyngdarmiðju hafi valdið því að erf-
iðara en ella var að beina flugvélinni
strax niður á við til að halda nægum
hraða. Í skýrslu Skúla segir um
þetta: „Ljóst virðist að flugmaður-
inn beindi ekki nefi flugvélarinnar
tafarlaust niður til þess að halda eða
ná upp flughraða til nauðlendingar á
haffletinum eftir að hreyfillinn
missti aflið.“ Skuldinni er því í síðari
skýrslunni alfarið skellt getu flug-
mannsins sem fagmanns.
Örfá dæmi um ritskoðun
Til dæmis um breyttan tón milli
skýrslna er eftirfarandi atriði. Í
skýrslu Þorsteins segir: „Við rann-
sóknina kom fram að mörgum atrið-
um við starfrækslu flugvélarinnar
var verulega áfátt allt frá fyrsta
degi.“ Í skýrslu Skúla hljómar þessi
setning svo: „Við rannsóknina kom
fram að hnökrar voru á tilteknum at-
riðum í starfrækslu flugvélarinnar
frá fyrsta degi.“
Fleira má nefna, svo sem að flestu
varðandi fortíð flugvélarinnar í
Bandaríkjunum er sleppt í síðari
skýrslunni. Þannig voru allar tilvís-
anir um að flugvélin hefði verið gerð
upptæk af bandarískum dómsmála-
yfirvöldum án allra gagna hreinsað-
ar burt. Sömuleiðis ábending Þor-
steins um að Ísleifur Ottesen og
Sunland Air, Inc. væri í raun sami
aðilinn.
Öllu snúið á haus
Ljóst er að eftir að FMS og LÍO
fóru höndum um skýrsluna og Þor-
steinn hvarf í orlof var niðurstöðum
RNF um flugslysið snarbreytt og
þeim raunar snúið á haus. Niður-
staðan er sú, að flestallar vammir á
hendur FMS eru fjarlægðar eða
mildaðar, en bætt í vammir á hendur
flugmanninum. Við teljum að ekkert
geti réttlætt þessar breytingar, sem
eru langt umfram það sem getur
flokkast undir lagfæringar á stað-
reyndum. Hér koma aðeins til
greina sem skýringar að valdamiklir
hagsmunaaðilar hafi kippt í spotta.
Flugöryggi þjóðarinnar er látið
gjalda fyrir.
Að lokum er rétt að vitna í orð
Skúla Jóns Sigurðarsonar úr árs-
skýrslu RMF 1997: „Ef slíkar frá-
sagnir eiga annars vegar að öðlast
flugsögulegt gildi og hins vegar að
skilja eitthvað gagnlegt eftir hjá les-
anda, það er að segja að lesandinn
fræðist og læri af reynslu, sigrum og
mistökum sögumanns, þá verður
sögumaðurinn að vera trúverðugur
og heiðarlegur gagnvart sjálfum sér
og samferðamönnum sínum í frá-
sögn sinni, en sannleikurinn er
stundum erfiður til frásagnar.
Oft vantar frásagnir af óþægileg-
um atvikum í þessar litlu flugsögur,
þar sem sögumaður lék kannski að-
alhlutverk, atvik sem sannarlega ef
rétt væri frá sagt, gætu orðið öðrum
lexía og komið í veg fyrir að lesand-
inn, sem einmitt oft er eða verður
síðar sporgöngumaður sögumanns-
ins, þurfi að gera sömu mistökin
sjálfur. Þá er líka slæmt og gagns-
lítið flugsögunni, þegar menn fara
að segja frá atvikum og skýra atvik-
arás og orsakir atvika og slysa eins
og þeim finnst að hún hljóti að hafa
verið.
Sama lögmál gildir um skýrslur
og umfjöllun rannsakenda um flug-
atvik og flugslys. Frásögn og um-
fjöllun þess eða þeirra sem sinna
verki rannsakandans um málsatvik,
hlýtur að taka til atriða sem oft eru
viðkvæm, en krefjast samt þess að
heiðarlega sé fjallað um þau og að
einstök atvik eða málefni séu alls
ekki undan skilin aðeins vegna þess
að þau eru óþægileg eða snerta
hagsmuni einhvers málsaðilans.
Sannleikurinn er oft beiskur, en
hann er sagna bestur og aðeins hann
getur flutt trúverðugan boðskap og
fordæmi.“
Skýrslan sem
var ritskoðuð
Hér fer á eftir greinargerð Friðriks Þórs Guð-
mundssonar blaðamanns og Hilmars Friðriks Foss
flugmanns um frumskýrslu rannsóknarnefndar flug-
slysa frá 29. desember 2000 og ritskoðun hennar.
Friðrik Þór Guðmundsson og
Hilmar Friðrik Foss
GREINARGERÐ
GUÐMUNDUR Kjartansson
er einn af okkar efnilegustu
skákmönnum og hefur oft náð
góðum árangri. Það er hins vegar
sjaldgæft að skákmenn tefli og
sigri í tveimur skákmótum sama
daginn, en það gerði þessi við-
kunnanlegi 13 ára skákmaður nú
í vikunni.
Guðmundur hóf leikinn með
því að sigra örugglega með fullu
húsi á hinu árlega Páskaeggja-
móti Taflfélagsins Hellis sem
haldið var 2. apríl. Í öðru sæti
varð Arnar Sigurðsson með 6
vinninga. Hart var barist um
þriðja sætið á mótinu, en þeir
Atli Freyr Kristjánsson og Bene-
dikt Örn Bjarnason fengu báðir
5½ vinning. Grípa varð til stiga-
útreiknings og þá hafði Atli
Freyr betur og hreppti þriðju
verðlaun, en Benedikt Örn fékk
fjórðu verðlaun. Árangur þessara
ungu skákmanna er enn glæsi-
legri þegar litið er til þess að 53
skákmenn tóku þátt í mótinu að
þessu sinni sem er þátttökumet.
Bestum árangri á mótinu náðu
eftirtaldir:
1. Guðmundur Kjartansson 7 v.
2. Arnar Sigurðsson 6 v.
3. Atli Freyr Kristjánsson
5½ v.
4. Benedikt Örn Bjarnason
5½ v.
5.–10. Örn Stefánsson, Árni
Jakob Ólafsson, Ólafur Evert
Gunnarsson, Trausti Eiríksson,
Hjalti Freyr Halldórsson, Ásgeir
Mogensen 5 v.
11.–14. Örn Ágústsson, Erling-
ur Atli Pálmarsson, Gylfi Dav-
íðsson, Alexei Plugari 4½ v.
15.–25. Stefán Már Möller,
Gísli Logi Logason, Sigurður
Kristinn Jóhannesson, Daníel
Freyr Andrésson, Halldór Heið-
ar Hallsson, Helgi Brynjarsson,
Elsa María Þorfinnsdóttir, Egg-
ert Freyr Pétursson, Margrét
Jóna Gestsdóttir, Gísli Halldórs-
son
Rafn Erlingsson 4 v.
26.–29. Einar Sigurðsson, Aron
Ingi Óskarsson, Elías Kristinn
Karlsson, Axel Lárusson 3½ v.
Veitt voru þrenn páskaegg í
verðlaun í yngri og eldri flokki.
Efstir í yngri flokki (fæddir 1988
og síðar) urðu:
1. Guðmundur Kjartansson 7 v.
2. Arnar Sigurðsson 6 v.
3. Atli Freyr Kristjánsson
5½ v.
Efstir í eldri flokki (fæddir
1987 eða fyrr) urðu:
1. Örn Stefánsson 5 v.
2. Alexei Plugari 4½ v.
3. Halldór Heiðar Hallsson 4 v.
Að auki voru tvö páskaegg
dregin út og komu þau í hlut
þeirra Arnar Ágústssonar og
Árna Jakobs Ólafssonar. Þetta er
ekki í fyrsta skipti sem nafn
Árna Jakobs er dregið út á skák-
mótum Hellis, því fyrir fáum ár-
um vann hann skáktölvu frá
Skákhúsinu á Jólapakkamóti
Hellis.
Skákstjórar voru Vigfús Ó.
Vigfússon og Davíð Ólafsson.
Þrír jafnir og
efstir á atkvöldi
Guðmundur Kjartansson hafði
ekki sagt sitt síðasta orð þennan
dag. Um kvöldið tók hann þátt í
atkvöldi hjá Helli og varð jafn
þeim Gunnari Björnssyni og
Birni Þorfinnssyni í efsta sæti
með fimm vinninga af sex mögu-
legum. Guðmundur var hins veg-
ar úrskurðaður sigurvegari móts-
ins eftir stigaútreikninga og
hlaut úttekt hjá Dominos Pizza
að launum. Röð efstu manna varð
annars þessi:
1. Guðmundur Kjartansson 5 v.
2. Gunnar Björnsson 5 v.
3. Björn Þorfinnsson 5 v.
4.–6. Finnur Kr. Finnsson,
Halldór Heiðar Hallsson og Tina
Schulz 4 v.
7.–12. Baldur Möller, Rafn
Jónsson, Erlingur Hallsson, Sæ-
björn Guðfinnsson, Trausti Ei-
ríksson og Haraldur Magnússon
3 v.
Alls tóku 20 skákmenn þátt í
mótinu. Skákstjóri var Vigfús Ó.
Vigfússon.
Áskorendaflokkur og opinn
flokkur hefjast í dag
Keppni í áskorendaflokki og
opnum flokki á Skákþingi Íslands
2001 hefst í dag, laugardaginn 7.
apríl. Mótið verður með sama
sniði og síðastliðið ár, þ.e. fyrsta
daginn verða tefldar 3 atskákir
og síðan kappskákir hina dagana.
Umferðatafla:
1.- 3. umf. laugard. 7.4. kl. 14
4. umf. mánud. 9.4. kl. 18
5. umf. þriðjud. 10.4. kl. 18
6. umf. miðv.d. 11.4. kl. 18
7. umf. föstud. 13.4. kl. 14
8. umf. laugard. 14.4. kl. 14
9. umf. sunnud. 15.4. kl. 14
Teflt verður eftir svissneska
kerfinu, umhugsunartími í kapp-
skákunum 2 klst. á 40 leiki og 1
klst. til að ljúka skákinni.
Þátttökurétt í áskorendaflokki
eiga tveir efstu úr opnum flokki
2000, unglingameistari Íslands
2000, Íslandsmeistari kvenna
2000, skákmenn með a.m.k. 1800
skákstig og efstu sex menn
svæðamóta sem skilgreind eru af
stjórn S.Í. enda hafi umsókn þar
að lútandi borist til stjórnar S.Í.
fyrir 31. mars sl. ásamt móta-
töflu.
Verðlaun: 1. kr. 20.000, 2. kr.
12.000, 3. kr. 8.000.
Öllum skákmönnum er heimil
þátttaka í opnum flokki.
Þátttökugjald er kr. 2.000 fyrir
18 ára og eldri, kr. 1.300 fyrir 15-
17 ára og kr. 800 fyrir 14 ára og
yngri. Teflt verður hjá Taflfélagi
Reykjavíkur, Faxafeni 12.
Skráning í áskorenda-og opinn
flokk hefst á mótsstað klukku-
stund áður en fyrsta umferð
hefst.
Úr mótaáætlun
Skáksambandsins
7.4. SÍ. Áskorendafl.
og opinn fl.
8.4. SA. Forgjafarmót
12.4. SA. 15 mín. mót
14.4. SA. Páskahraðskákmót
19.4. SA. Fischer-klukkumót
20.4. Hellir.
Klúbbakeppni Hellis
Góður dagur hjá
Guðmundi
Kjartanssyni
Guðmundur Kjartansson
Daði Örn Jónsson
SKÁK
T a f l f é l a g i ð
H e l l i r
PÁSKAEGGJAMÓT
OG ATKVÖLD
2.4. 2001