Morgunblaðið - 08.04.2001, Blaðsíða 6

ERLENT
6 SUNNUDAGUR 8. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
STEFNUMÖRKUNINmarkar tímamót í um-hverfismálum á Norður-löndunum vegna þess að
nú í fyrsta sinn eftir að hin nýja
hugmyndafræði um sjálfbæra þró-
un kom fram hafa nokkur lönd tek-
ið höndum saman á þessu sviði.
Þannig að með því að samþykkja
þessa áætlun eru Norðurlöndin að
taka frumkvæði í umhverfismálum
á alheimsvísu,“ sagði Siv Friðleifs-
dóttir umhverfisráðherra að ráð-
stefnunni lokinni. Um þessar
mundir vinnur Evrópusambandið
að svipuðum markmiðum en Norð-
urlöndin eru með áætluninni orðin
í fararbroddi hvað sjálfbæra þróun
varðar í heiminum. Sjálfbær þróun
er mjög vítt hugtak og snertir ekki
aðeins umhverfismál, heldur einnig
efnahagsmál, félagsmál og hvernig
þessir málaflokkar fléttast saman.
Siv sagði áætlunina, sem sett er
fram í skýrslunni, umfangsmikla
og því fjölmörg verkefni framund-
an. „Mörg verkefnanna eru flókin
því þau snúa ekki aðeins að einu
ráðuneyti og einum hópi manna,
heldur krefjast samstarfs einstak-
linga, félaga, sveitarfélaga, ríkis-
stjórnarinnar og atvinnulífsins,“
sagði Siv.
Í skýrslunni eru nefndir fimm
málaflokkar sem Siv telur að huga
beri sérstaklega að í nánustu fram-
tíð. Fyrst ber að nefna loftslags-
málin og benti Siv á nauðsyn þess í
erindi sínu á ráðstefnunni að sam-
staða næðist um Kyoto-samninginn
sem fyrst. Þá er einnig margt sem
snýr að líffræðilegri fjölbreytni
sem ber að gæta og sagði Siv í
ræðu sinni að hún teldi þennan
málaflokk eiga eftir að fá aukið
vægi í nánustu framtíð. Í þriðja
lagi er það verndun hafsins, sem er
öllum Norðurlöndunum mikilvæg.
„Það er mjög brýnt fyrir sjáv-
arútvegsþjóðir eins og okkur að
huga að verndun hafsins. Að okkur
steðja margar hættur sem ber að
huga að,“ sagði Siv, en á ráðstefn-
unni var mikið rætt um Sellafield
og kjarnorkuúrgang í Norðvestur-
Rússlandi sem Norðurlöndin beina
nú sjónum sínum að í auknum
mæli. Í fjórða lagi er í skýrslunni
lögð áhersla á mikilvægi þess að
manngerð efni skaði ekki heilsu
manna og síðast en ekki síst er þar
fjallað um matvælaöryggi. „Fyrir
Íslendinga eru þessi mál öll mik-
ilvæg,“ sagði Siv. „En augu fólks
beinast um þessar mundir mikið að
matvælaöryggi. Norðurlöndin hafa
haft gott matvælaeftirlit og vilja
tryggja að svo verði áfram. Hnatt-
væðing hefur áhrif á matvælaör-
yggið en við viljum halda okkar
háu kröfum.“
Mikilvægi Norðurlanda-
samstarfs að aukast
Áætlunin um sjálfbæra þróun á
Norðurlöndum er til tuttugu ára
og verður endurskoðuð á fjögurra
ára fresti.
„Hvert land þarf að vinna að
ýmsu heima hjá sér, síðan vinna
Norðurlöndin sameiginlega að
ýmsum málum, því þegar kraftar
margra eru lagðir saman má t.d. fá
meira út úr rannsóknum og ná
auknum þrýstingi í alþjóðasam-
félaginu. En umhverfismál virða
engin landamæri og þess vegna er
svo mikilvægt að vinna á alþjóða-
vettvangi að þeim og að Norð-
urlöndin standi saman. Þetta hafa
Norðurlöndin skynjað í öll þessi ár
og þótt sum séu komin inn í Evr-
ópusambandið þá vilja þau alls
ekki missa Norðurlandasamstarfið
niður. Þannig að hið norræna sam-
starf er sífellt að verða mikilvæg-
ara og auðvitað sérstaklega mik-
ilvægt fyrir Ísland og Noreg sem
eru ekki í Evrópusambandinu.“ Að
sögn Sivjar eiga öll löndin mikla
vinnu fyrir höndum en á Íslandi
hefur verið sett saman nefnd milli
ráðuneyta, því sjálfbær þróun
vinnur þvert á ráðuneyti og alla
geira samfélagsins og leiðir um-
hverfisráðuneytið þá vinnu. „Sú
nefnd á að vaka yfir þeirri vinnu
sem framundan er og ýta henni
áfram, svo það verður góð eftir-
fylgni hjá okkur varðandi þessa
áætlun,“ sagði Siv.
Orkusparnaður
og vetni
Í ræðu sinni á þemaráðstefnunni
lagði Valgerður Sverrisdóttir iðn-
aðarráðherra ríka áherslu á orku-
nýtni, bæði út frá efnahagslegum
sjónarmiðum og náttúru- og lofts-
lagssjónarmiðum. Þá vakti hún
einnig máls á vetnisframleiðslu og
rannsóknum á vetni. En Valgerður
sagði Íslendinga í fararbroddi hvað
vetni varðaði og benti á sérstakan
vinnuhóp innan Norðurlandaráðs
sem rannsakar vetni og komið var
á að frumkvæði Íslendinga. Lofts-
lagsmál voru sem fyrr sagði fyr-
irferðarmikil í umræðunni á ráð-
stefnunni og margir sem vöktu
máls á mikilvægi Kyoto-samnings-
ins. „Það var mikið rætt um
Kyoto-bókunina á ráðstefnunni,
það er stórt mál sem við Íslend-
ingar ætlum okkur að standa að,“
sagði Valgerður. „En við höfum
verið með ákveðnar áherslur og
teljum nokkuð miklar líkur á að við
náum fram viðurkenningu á okkar
sérstöðu og niðurstaða náist á
samningafundi Sameinuðu þjóð-
anna sem haldinn verður í Bonn í
júlí, sá fundur er framhaldsfundur
frá loftslagsráðstefnunni sem hald-
in var í Haag í nóvember á síðasta
ári.“
Helgi Bjarnason, skrifstofustjóri
orku- og stóriðjumála innan iðn-
aðarráðuneytisins, var ásamt Val-
gerði á ráðstefnunni og sagði
orkunýtingu vera stórt umhverf-
ismál. „Það er afskaplega mikil-
vægt að nýta orkuna vel og þetta á
ekkert síður við um okkur Íslend-
inga þó að við séum með tiltölulega
ódýrar hitaveitur. Það er mikil-
vægt fyrir okkur að nýta heita
vatnið sem best, það er auðlind
sem gengur á, þess vegna þurfum
við að vera varkár og hafa sjálf-
bæra þróun að leiðarljósi.“
Áframhaldandi
þörf fyrir ál
Á ráðstefnunni var bent á að til-
heigingin væri sú að því meiri orka
sem væri til staðar og því um-
hverfisvænni sem hún væri, þeim
mun meira væri notað af henni.
Valgerður tekur undir þessi orð.
„Já, hættan er sú, því við eigum
mikla orku og svo mikið óvirkjað.
En við höfum verið með átak í
gangi á Íslandi, orkusparnaðarátak
í samstarfi við aðra aðila.“ En þá
vakna spurningar um það hvort
orkufrekur iðnaður sé í takt við
hin orkusparandi sjónarmið og
sagði Valgerður svo vera því líta
þurfi á orkufrekan iðnað á heims-
vísu. „Við vitum að það verður
áframhaldandi þörf fyrir ál í heim-
inum og spurningin er bara sú,
hvar eigum við að framleiða þetta
ál? Með því að framleiða það á Ís-
landi, teljum við okkur vinna á já-
kvæðan hátt í þágu umhverfismála
í heiminum. Þegar ál er t.d. fram-
leitt með kolum fer um átta sinn-
um meira magn af koltvísýringi út
í andrúmsloftið en þegar raforka
er notuð. En svo er annað mál að
það verður ekki virkjað svo það
sjáist ekki á landinu sem er svo
aftur umdeilt.“
Helgi benti á að ál væri um-
hverfisvænn málmur og að í dag
væri um þriðjungur alls áls sem
framleitt væri í heiminum endur-
unnið ál. „Á næstu tíu árum er
gert ráð fyrir því að um 60 % af
öllum álvörum verði framleiddar
með kolum eða olíu, aðeins um
40% með vatnsorku. Þetta eru
mjög alvarlegar tölur,“ sagði hann.
Sjálfbær nýting
auðlinda hafsins
Árni M. Mathiesen sjávarútvegs-
ráðherra hafði á ráðstefnunni
framsögu um sjálfbæra nýtingu lif-
andi auðlinda sjávar. Í ræðu sinni
ræddi m.a. hann um sjálfbærar
fiskveiðar á nýju árþúsundi og
kröfu samtímans um að fiskstofnar
og aðrar lifandi auðlindir hafsins
væru nýttar á sjálfbæran hátt og
mikilvægi þess að hægt væri að
bjóða neytendum upp á öruggar og
heilbrigðar afurðir.
„Það á eftir að ræða enn frekar
um öryggi matvæla, eins og stend-
ur eru það landbúnaðarafurðirnar
sem eru í brennidepli en við vitum
aldrei hvenær eitthvað kemur upp
á í sambandi við sjávarafurðir,“
sagði Árni eftir að ráðstefnunni
lauk. „Við þurfum að vera undir
það búin og hafa upplýsingar á
reiðum höndum ef eitthvað kemur
upp á og eins hvernig við ætlum að
koma upplýsingunum á framfæri.
En við erum að undirbyggja það
og okkar málflutningur á að vera
þess eðlis að komi eitthvað upp á
þá eigum við auðveldara með það
að skýra okkar stöðu.“
Árni telur skýrsluna um sjálf-
bær Norðurlönd í raun ekki marka
nýja stefnu í sjávarútvegsmálum
fyrir Íslendinga, heldur endur-
spegli hún frekar þá stefnu sem Ís-
lendingar hafi fylgt til þessa. „Við
höfum verið í forystu við að leggja
grunninn að þessari allsherjar-
stefnumörkun. Þá helst í sambandi
við að byggja á vísindalegum upp-
lýsingum og varúðarnálgununni og
svo það starf sem við höfum verið
að vinna á alþjóðavettvangi um
mengun hafsins og hefur skilað
miklum árangri. Einnig ber að
nefna starf varðandi umhverfis-
merkingarnar.“
Árni er bjartsýnn á að þau
markmið sem sett eru fram í
skýrslunni náist. „Þessi markmið
eru sett fram af því að við teljum
nauðsynlegt að ná þeim og við
megum ekki vera með neina hálf-
velgju í því.“
Norðurlöndin marka sameiginlega stefnu um sjálfbæra þróun
Loftslagsmál og
öryggi matvæla
í brennidepli
Þemaráðstefna Norðurlandaráðs um sjálfbæra
þróun á Norðurlöndum fór fram í Ósló nú í vikunni.
Þar var rætt um skýrslu, sem ber heitið „Sjálfbær
þróun – ný stefna fyrir Norðurlönd“, en í henni
segir frá áætlunum í þessum efnum næstu tuttugu
árin. Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra sagði í
samtali við Sunnu Ósk Logadóttur að um tímamót
í umhverfismálum á Norðurlöndum væri að ræða
en hún ásamt Valgerði Sverrisdóttur iðnaðarráð-
herra og Árna Mathiesen sjávarútvegsráðherra
voru meðal þeirra sem héldu erindi á ráðstefnunni.
Scanpix
Forseti Norðurlandaráðs, Svend Erik Hovmand, er hann setti þemaráð-
stefnuna um sjálfbæra þróun í Stórþinginu í Ósló.
BAKSVIÐ