Morgunblaðið - 08.04.2001, Blaðsíða 24

24 SUNNUDAGUR 8. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Þ egar við fluttum heim til Ís-lands árið 1996 var yngri dótt-ir mín 12 ára gömul og hafði
verið í bandarískum ríkisskóla frá
upphafi skólagöngu. Ég get fullyrt
að sá tími, sem hún eyddi í skóla í
Bandaríkjunum var helmingi lengri
en sá tími, sem hún eyddi í skóla á Ís-
landi. Sömuleiðis er ég handviss um
að í íslensku skólakerfi er margt
gott að finna, m.a. fullt af fínum
kennurum, en það er að mörgu leyti
mjög dapurlegt miðað við það sem
ég þekki frá Bandaríkjunum. Þegar
farið er að rýna í tölur, sést að Ís-
lendingar verja töluvert minni
hundraðshluta af sínum þjóð-
artekjum í skólamálin en nágranna-
þjóðirnar og þá fer maður að efast
um að við séum á réttri leið. Þetta er
síður en svo nýtt vandamál núver-
andi stjórnvalda. Það hefur verið að
síga í þessa átt í mjög mörg ár. Þar
sem við erum nú að sigla inn í mun
tæknivæddara samfélag og harðari
samkeppni en við höfum hingað til
þekkt, snýst þetta ekki aðeins um að
þegnarnir geti staðið sig í flókinni
vinnu, heldur er þetta ekki síður
spurning um að geta notið þeirra
lífsgæða, sem standa til boða ef við
menntum okkar fólk þokkalega. Það
er mjög erfitt að vera fullgildur ein-
staklingur í nútímasamfélagi án
þess að búa yfir ákveðinni tækni-
kunnáttu, sem veitir aðgang að
þekkingu í því þekkingarþjóðfélagi,
sem við nú lifum og hrærumst í,“
segir Kári Stefánsson, forstjóri Ís-
lenskrar erfðagreiningar, í samtali
við Morgunblaðið.
„Ég er alls ekki að lýsa sviðinni
jörð,“ segir Kári og bætir við að
kominn sé tími til þess að samfélagið
sem heild fari að velta því fyrir sér
af alvöru hvernig það vilji fjárfesta
fyrir framtíðina með það að leið-
arljósi hvað komi til með að auka
mest líkurnar á því að við getum bú-
ið í þolanlegu samfélagi í framtíð-
inni. „Viljum við setja peningana
okkar í göng í gegnum fjöll og undir
firði eða viljum við fjárfesta í mennt-
un barnanna okkar?“
– Hvaða leiðir eru færar, að þínu
mati, til að bæta skólakerfið?
„Það má nota ýmsar leiðir til að
bæta skólakerfið og menntun barna
okkar. Ég get t.d. bent á að bestu
skólar, sem ég þekki í Bandaríkj-
unum, eru einkaskólar. Á Íslandi eru
hinsvegar mjög fáir einkaskólar þar
sem menn eru svo hræddir um að
þeir séu eingöngu til þess fallnir að
minnka jafnrétti í aðgangi að mennt-
un. Sá möguleiki er vissulega fyrir
hendi án þess að það þurfi að vera
algilt. Til dæmis mætti hugsa sér
svokallað miðakerfi að bandarískri
fyrirmynd sem þýðir að nemandi í
einkaskóla fengi greidda frá hinu
opinbera ákveðna upphæð, sem
samsvaraði kostnaði við að fara í
ríkisskóla. Síðan er það spurning
hvort við eigum að leyfa þeim for-
eldrum, sem eiga fé, að fjárfesta í
menntun barna sinna eða hvort við
eigum bara að leyfa þeim að kaupa
bíla fyrir börnin sín. Ef samfélagið
kemst að þeirri niðurstöðu að það sé
allt í lagi, fínt og siðlegt að leyfa
fólki, sem á fé, að kaupa fullt af jepp-
um, en það sé ósiðlegt
að leyfa því að fjár-
festa í menntun
barnanna sinna, þá er
ég búinn að missa öll
tengsl við þetta sam-
félag. Ég held því á
hinn bóginn fram að
það sé geysilega mik-
ilvægt að skipuleggja
menntakerfið þannig
að allir eigi sér jafna
möguleika því mín til-
finning fyrir „póet-
ísku réttlæti“ er sú að
við eigum að leyfa öll-
um að nýta hæfileika
sína til að læra eins
mikið og hægt er því
ég tel að okkar sam-
félag hafi æv-
intýralega mikla möguleika í upp-
byggingu á atvinnu, sem byggir ekki
á neinu nema hæfileikum fólks.“
– Á hvað eigum við að leggja
áherslu í skólakerfinu?
„Ég hef ef til vill eilítið aðrar
skoðanir á þessu en ýmsir aðrir, en
ég held því fram að það skipti í raun
ekki meginmáli hvað það sé sem við
erum að kenna börnunum okkar á
fyrstu stigum og fram undir há-
skóla. Ég er mikill stuðningsmaður
almennrar menntunar, er mikið á
móti sérhæfingu mjög snemma og
tel að mikil áhersla á vísinda- og
stærðfræðimenntun sé svolítill mis-
skilningur. Ég held því fram að við
eigum að kenna okkar fólki að lesa
góðar bókmenntir og nota og beita
tungumálum, ekki síst móðurmál-
inu. Northrup Fry, vel þekktur kan-
adískur bókmenntafræðingur, sem
skrifaði meðal annars tímamótaverk
um William Blake, lagði mjög mikla
áherslu á mikilvægi þess að við átt-
uðum okkur á því að Plató hafði rétt
fyrir sér þegar hann sagði að tungu-
málið væri það tæki, sem við hugs-
uðum með. Hann hélt því fram að
eina aðferðin til þess að þjálfa hugs-
un væri sú að láta fólk lesa góðar
bókmenntir. Þetta væri í raun
tungumálaleikfimi og á þann hátt
mætti ala í börnum sköpunargáf-
una,“ segir Kári og bætir kíminn við
að vonandi sé þetta ekki bara aðferð
hjá sér til að réttlæta það fyrir sjálf-
um sér hvað hann eyði miklum tíma í
lestur bóka þótt vissulega megi gera
ráð fyrir að sá möguleiki sé fyrir
hendi að einhverju marki.
– Hvað segir þú um samfélagsaga
íslenskra skólabarna?
„Aginn hér er ævintýralega lítill
og stórvandamál í sjálfu sér vegna
þess að samfélagið er alltaf að fresta
því að setja nauðsynleg og skýr
mörk. Til dæmis eru til lög um úti-
vist barna, sem ekki er framfylgt af
neinum og brotin af öllum, sem setur
mann sem foreldri í mjög erfiðar að-
stæður. Í sjálfu sér er ég ekki dóm-
bær á það hvort bein tengsl séu á
milli agaleysis og slælegs árangurs
íslenskra skólabarna, en hef vissu-
lega af því áhyggjur að svo kunni að
vera. Að sama skapi tel ég að það sé
línulegt samband milli gæða og
magns, þ.e. eftir því sem nemandinn
eyðir meiri tíma í skóla, þeim mun
meira tekur hann inn af lærdómi.
Hafa ber jafnframt í
huga þá þjóðfélagsþró-
un, sem átt hefur sér
stað í vestrænum sam-
félögum á seinni árum,
þar sem báðir foreldrar
vinna nú orðið mikið ut-
an heimilis sem leitt hef-
ur af sér minni stuðning
fyrir börnin heima en
ella væri. Íslensku börn-
in eyða því ekki aðeins
minni tíma í skólanum
en þar sem ég þekki til í
Bandaríkjunum og Evr-
ópu, heldur eykst að
sama skapi sá tími, sem
þau eyða utan skóla og
án umsjár foreldra. Góð-
ur félagsskapur er því
mjög mikils virði nú á
tímum.“
– Hverja viltu kalla til ábyrgðar?
„Ég vil ekki kalla stjórnmálamenn
til ábyrgðar. Engu er um það logið
að núverandi menntamálaráðherra
hefur staðið sig mjög vel að mörgu
leyti þótt hann sem ráðherra geri
ekki meira en það eldsneyti leyfir
sem hann fær. Það hlýtur hinsvegar
að vera mjög erfitt fyrir hann að
standa andspænis þeirri gagnrýni
sem uppi hefur verið að undanförnu
um hið íslenska menntakerfi. Í öllu
falli ættum við aldrei að halda því
fram að skólakerfið sé gott, hvað þá
að það sé fullkomið. Það má alltaf
setja slána aðeins hærra við hvert
það markmið sem næst. Til að nefna
dæmi um klaufaskap í íslensku
skólakerfi, er nærtækt að taka leik-
fimikennslu við Menntaskólann við
Hamrahlíð. Þegar ég byrjaði í MR
haustið 1966, var verið að opna MH í
fyrsta skipti þar sem nemendur voru
látnir hlaupa um Öskjuhlíðina í leik-
fimitímum þar sem skólinn var svo
nýr og ekki búið að byggja leikfimi-
hús. Nákvæmlega 34 árum síðar
byrjaði dóttir mín í MH, og var þá
sama staða uppi. Leikfimin fólst í
hlaupum um Öskjuhlíðina þar sem
íþróttaaðstaða er engin ennþá og nú
er hún í bóklegri leikfimi, hvað sem
það annars þýðir. Hér er um að ræða
fjölmennan menntaskóla, sem hýsir
unglinga, sem eru að móta afstöðu
til hreyfingar og íþróttaiðkunar til
lengri tíma litið. Það þarf varla að
hafa mörg orð um það hvað það
skiptir geysilega miklu máli að
menn venji sig á hreyfingu þegar
hugsað er út í heilsu og vinnuhæfni
fram á fullorðinsár.
Ég vil kalla samfélagið allt til
ábyrgðar. Samfélagið verður að
fara að horfast í augu við sjálft sig
og spyrja þeirrar spurningar hvort
ekki sé skynsamlegt að fjárfesta
meira í skólakerfinu. Í því sambandi
megum við ekki láta kjarasamninga
við kennara vera eitt af þeim öflum,
sem ákvarða stefnu í íslenskum
menntamálum ef við viljum hysja
það upp til jafns við það sem best
þekkist annars staðar. Ástæða þess
að sigið hefur niður á við, er sú að
við sem samfélag höfum leyft því að
gerast án þess að segja neitt. Brýnt
er að búa til umhverfi og hreyf-
anlega menningu í kringum skólana
sem krakkarnir geta síðan gert að
Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar
Kalla þarf samfélagið
allt til ábyrgðar
Kári Stefánsson
leggja grunn að framtíðarsókn og
uppbyggingu í menntamálum til að
efla menningu, auka hagvöxt og
bæta lífskjör landsmanna. Skapast
hafa nýir möguleikar í miðlun
þekkingar með aðgengi í verald-
arvefinn þannig að öflug sókn í
menntamálum er ekki einungis
mikilvæg heldur einnig möguleg.
Aðrar þjóðir í kringum okkur
eru að setja menntamál í forgrunn,
m.a. til þess að undirbúa nemendur
fyrir framtíðaratvinnusköpun og
mannlíf í flóknu alþjóðlegu um-
hverfi. Leiðtogar víða um heim
benda á nauðsyn þess að kenna
ungum börnum heimspeki, sið-
fræði, sköpun, þá bæði listsköpun
og nýsköpun í atvinnulífi, tungumál
og samfélagsleg fræði í samhengi
við raunverulega samfélagsupp-
byggingu. Samfélagsleg fræði eru
því kennd þannig að nemendur,
jafnvel mjög ungir nemendur,
skapa „smásamfélög“ með menn-
ingar- og atvinnulífi, löggjafarvaldi,
framkvæmdavaldi, sköttum, skyld-
um og umferðarreglum svo fátt eitt
sé nefnt. Sókn í uppbyggingu
skólastarfs skapar tækifæri til að
efla enn frekar íslenskt samfélag í
víðtækum skilningi. Við megum
ekki dragast aftur úr. Við verðum
að vera í hópi þeirra bestu.
Við þurfum að kenna nemendum
að verða sterkir greinendur og
skapendur. Við þurfum að mennta
þá til að verða víðsýnir heimsbúar
og jafnframt þátttakendur í að
byggja öflugt íslenskt samfélag.
Við viljum útskrifa þroskaða ein-
staklinga sem bera virðingu fyrir
sjálfum sér og öðrum, kunna góð
almenn gildi, þekkja gleðina sem
fylgir því að ná árangri í listum,
íþróttum og námi almennt, eru til-
búnir að leggja af mörkum til sam-
félags og fjölskyldu og geta höndl-
að þann veruleika sem við búum
við í nútíð og byggt upp til fram-
tíðar,“ segir Guðfinna og bætir við
að sér þyki eðlilegt að skoða öll
skólastigin og spyrja hvort ekki
megi nýta tímann betur og útskrifa
nemendur með framhaldsskólapróf
einum til tveimur árum fyrr en nú
er gert. Íslenskir nemendur byrji
síðar en jafnaldrar þeirra, t.d. í
Bandaríkjunum, að fást við nokkra
mikilvæga þætti menntunar, svo
sem í ákveðnum greinum stærð-
fræðinnar og í tungumálum. Einnig
ljúki okkar nemar framhaldsskóla-
göngu síðar en jafnaldrar í öðrum
löndum og því hljóti námið að vera
dýrara í okkar samfélagi en annars
staðar, bæði hvað varði tíma og
fjármagn.
Skortur á tæknimenntuðum
Frosti Bergsson, stjórnarfor-
maður Opinna kerfa, segir að það
sé atvinnulífsins að skapa tæki-
færin, en ríkisins að skapa rétt
skilyrði. Á sama tíma og heimurinn
sé að verða eitt markaðssvæði,
þurfi Íslendingar að skilgreina sig
betur og tileinka sér nýja hugsun
þó ætla megi að íslensk tunga, ís-
lenskar bókmenntir, sagan og land-
ið myndi áfram sterkan grunn til
að standa á. „Tungumál alþjóða-
viðskipta er enska og því ber okkur
að hefja enskukennslu eins fljótt
og hægt er svo við fáum út í at-
vinnulífið einstaklinga sem eru bet-
ur tilbúnir að taka þátt í sam-
keppni hvar sem er í heiminum.
Þróun fjarskipta og tölvutækninn-
ar er mjög ör og mikil vöntun er á
hæfu tæknimenntuðu starfsfólki.
Þess vegna þarf skólakerfið okkar
að taka tillit til þessara breytinga.
Við eigum að gera meiri kröfur því
grunnskólabörn hafa einfaldlega
ekki nóg að gera. Það á að lengja
skólaárið og útskrifa stúdenta
a.m.k. ári fyrr en nú er gert. Bjóða
þarf upp á þriggja til fjögurra ára
hagnýtar námsbrautir á háskóla-
stigi og fá unga, vel menntaða
starfskrafta fyrr út á atvinnumark-
aðinn. Boðið er upp á góða sí-
menntun og geta menn því bætt
við sig að eigin vali námsefni sam-
hliða sinni vinnu alla ævi,“ segir
Frosti.
Halda þarf í mannauðinn
Þjóðartekjur Íslendinga hafa
meira en fjórfaldast á undanförn-
um fimmtíu árum og eru nú, miðað
við mannfjölda, með því hæsta sem
gerist í heiminum eða um 2,5 millj-
ónir kr. á mann. Þennan mikla vöxt
má m.a. rekja til aukins frjálsræðis
í viðskiptum, tæknivæðingar og
aukinnar nýtingar fiskimiða hring-
inn í kringum landið, en þar sem
ólíklegt er að auðlindir hafsins
komi til með að standa undir enn
frekari margföldun þjóðartekna á
næstu áratugum, hafa augu manna
í vaxandi mæli beinst að þeim auði,
sem býr í fólkinu sjálfu. Til þess að
umbreyta Íslandi í þekkingarþjóð-
félag, eru stófelldar endurbætur á
íslenska menntakerfinu óumflýjan-
legar, að margra mati. Að öðrum
kosti munum við dragast aftur úr
öðrum þjóðum hvað varðar sam-
keppnishæfni. Samkeppnisstyrkur
lands gefur vísbendingar um hve
mikill vaxtarbroddur er fólginn í
efnahagslífi þess. Á meðan Banda-
ríkin og Singapúr hafa vermt efstu
sætin á undanförnum árum, hefur
Ísland verið í tuttugasta sætinu,
samkvæmt niðurstöðum World
Economic Forum og IMD sem gefa
árlega út skýrslur um samkeppn-
isstyrk þjóða. Þetta þýðir að ís-
lenskt efnahagslíf er ekki nema
hálfdrættingur á við þau bestu.
Eitt af megineinkennum þekk-
ingarþjóðfélags er að þar verður
meirihluti útflutningstekna til við
sköpun og nýtingu þekkingar.
Kappið snýst öðru fremur um að
halda í mannauðinn með því að
gera Ísland sem eftirsóknarverðast
fyrir þekkingarfólk að búa og
starfa í. Um miðjan síðasta áratug
varð mikil vakning meðal ríkja
heims um mikilvægi og tækifæri
þekkingarþjóðfélagsins og hafa
ýmsar nágrannaþjóðir, t.d. Finnar,
Írar, Svíar, Þjóðverjar og Bretar,
sett mikinn kraft í verkefnið. Ís-
lensk stjórnvöld kynntu síðla árs
1996 „framtíðarsýn ríkisstjórnar
Íslands um upplýsingasamfélagið“
þar sem fram kom það markmið að
Íslendingar yrðu í fararbroddi
þjóða heims við nýtingu upplýs-
ingatækni í þágu bætts mannlífs og
aukinnar hagsældar.
Samkeppni illa þokkuð
Bogi Pálsson, formaður Versl-
unarráðs Íslands, telur að þekk-
ingin sé í dag lykillinn að velgengni
og grundvöllur nútímaþjóðfélags-
kerfis. Eitt af því sem kæmi til
með að leggja grunninn að vel-
gengni í náinni framtíð væri hæfi-
leiki manna til að nýta þær upplýs-
ingar, sem upplýsingasamfélagið
byði upp á, með því að breyta þeim
í nothæfa þekkingu. Menntastofn-
anir gegndu lykilhlutverki og þær
yrðu að geta brugðist hratt og
örugglega við síbreytilegum kröf-
um þeirra sem nota þjónustu
þeirra. Þetta leiddi óneitanlega
hugann að skipulagi menntamála
og þeirri almennu miðstýringu og
ríkisforsjá sem einkenndi þetta
svið. „Samkeppni milli skóla hefur
verið afar takmörkuð og oftar en
ekki álitin af hinu illa. Samkeppni
milli kennara og samkeppni milli
nemenda er ekki síður illa þokkuð
og varla til staðar. Ríkið er í senn
helsti fjármögnunaraðili menntun-
ar og veitir bróðurpart hennar
einnig. Aðrir aðilar hafa lítið fengið
að koma þarna að málum eða lítið
orðið ágengt í tilraunum sínum,
sökum þeirra laga sem skilgreina
ekki aðeins markmið menntunar,
heldur einnig allt niður í leikreglur
um framboð hennar.“
Á vettvangi hins opinbera hefur
verið lagt í mikla vinnu við endur-
skoðun skólastarfs á undanförnum
árum. Að mati Boga er nauðsyn-
legt að auka svigrúm annarra aðila
en ríkis og sveitarfélag til þess að
standa fyrir rekstri skóla. Jafnmik-
ilvægt sé að skólar geti ráðið til sín
kennara þar sem hinir frjálsu
samningar hins nýja hagkerfis fái
notið sín til fullnustu. Aðeins þann-
ig gætu skólarnir keppt við önnur
fyrirtæki um hæfustu einstak-
lingana til starfa. Megináherslu
ætti að leggja á að samkeppni hug-
mynda og aðferða fái að njóta sín í
skólastarfinu þannig að notendur
þjónustunnar fái betri möguleika
til að velja. Aukin samkeppni og
minni afskipti opinberra aðila á
þessu sviði ykju líka möguleika
notenda þjónustunnar til þess að
gera meiri kröfur til hennar.
Morgunblaðið/Ásdís
ÞEGAR við fluttu heim til Ís-lands árið 1996 var yngri dótt-ir mín 12 ára gömul og hafði
verið í bandarískum ríkisskóla frá
upph fi skólagöngu. Ég get fullyrt
að í
Bandaríkj num va helmi gi lengri
en sá tími, sem hún yddi í skóla á Ís-
landi. Sömuleiðis er ég handviss um
að í íslensku skólakerfi er margt
gott að finna, m.a. fullt af fínum
kennurum, en það er að mörgu leyti
mjög dapu legt miðað við þ sem
ég þekki frá B ndaríkjunum. Þegar
farið er að rýna í tölur, sést að Ís-
lendingar verja töluvert minni
hund aðshluta af sínum þjó ar-
tekjum í skólam lin en nágranna-
þjóðirnar og þá fer maður að efast
um að við séum á réttri leið. Þetta er
ður en svo nýtt vandamál núver-
andi stjórnvalda. Það hefur verið að
síga í þessa átt í mjög mör ár. Þ
e við erum nú að sigla in í mun
tæ nivæddara samfélag og harðari
samkeppni en við höfum hingað t l
þekkt snýst þ tta ekki aðeins m að
þegnarnir geti staðið sig í flókinni
vinnu, heldur er þetta ekki síður
spur ing um að geta n tið þ irra
lífsgæða, sem standa til boða ef við
menntum okkar fólk þokk lega. Það
er mjög erfitt að vera fullgildur ein-
stakling r í nútímasamféla i án
ss að búa yfir á veðinni tækni-
kunnáttu, sem veitir aðgang að
þ kkingu í því þekki garþjóðfélagi,
s m við nú lifum og hrærumst í,“
segir Kári Stefánsson, forstjóri Ís-
lenskra erfðagreiningar, í samtali
við Morgunblað ð.
„Ég er alls ekki að lýsa viðinni
jörð,“ segir Kári og bætir við að
kominn sé tími til ess að samfélagið
sem heild fari að v lta því fyrir sér
f alvöru hvernig það vilji fjárfesta
fyrir framtíðina með það að leið-
arljósi hvað komi til með að auka
mest líkurnar á því að við getum bú-
ið í þolanlegu samfélagi í framtíð-
inni. „Viljum við set a p ningana
okkar í gö g í gegnum fjöll og undir
firði eð viljum við fjárfesta í me nt-
un barnanna okkar?“
– Hvaða leiðir eru færar, að þínu
ma i, til að bæta skólakerfið?
„Það má nota ýmsar lei ir til að
bæt skólakerfið og men tun barna
okkar. Ég get t.d. bent á að bestu
skólar, sem ég þekki í Bandaríkj-
unu , eru inkaskólar. Á Íslandi
eru hinsvegar mjög fáir einkaskólar
þar sem menn eru svo hræddir um
að þeir séu eingöngu til þ ss fallnir
að m nnka jafnrétti í aðgangi að
menntun. Sá öguleiki er vissulega
fyrir hendi án þess að það þurfi að
ve a algilt. Til dæmis mætti hugsa
sér svokallað miðakerfi ð banda-
rískri fyrirmynd sem þýðir að nem-
andi í einkaskóla feng greidda frá
hinu opinbera ákveðna u phæð, sem
samsvarað kostnaði við að fara í
ríkisskóla. Síðan er það spurning
hvort við eigum að leyfa þeim for-
ldrum, sem eiga é, að fjárfesta í
menntun a a sinna eð hvort vi
eigum bara að leyfa þeim að kaupa
bí a fyrir börnin ín. Ef samfélagið
kemst að þeirri niðurstöð að það sé
allt í lagi, fínt og siðlegt að leyfa
fólki, sem á fé, að kaupa fullt af
j ppum, það sé
ósiðlegt ð leyfa ví
að fjárfesta í menntun
barnanna sinn , þá er
ég búinn að missa öll
te gsl við þett sam-
félag. Ég he d því á
hinn bóginn fram að
það sé geysileg mik-
ilvægt að skipuleggja
enntakerfið þannig
að allir eig sér jafna
möguleika því mín til-
finning fyrir „póet-
ísku réttlæti“ er sú ð
við eigum að leyfa öll-
um a nýta hæfileika
sína til að læra eins
mikið og h gt er því ég tel að okkar
samfé a haf ævintýraleg mikla
möguleika í uppbyggingu á atvinnu,
sem byggir ekki á neinu nema hæfi-
leikum fólks.“
– Á hvað eigum við að leggja
áherslu í skólakerfinu?
„Ég hef ef til vill eilítið aðra
skoðanir á þessu en ýmsir aðrir, en
ég held því fram að það skipti í raun
kki meginmáli hvað það sé sem við
erum að kenna bö nun m okkar á
fyrstu stigum og fram undir há-
skóla. Ég er mikill stuðningsmaður
almenn ar menntunar, er ikið á
móti sérhæfingu mjög nemma og
tel a mikil áhersla á ví inda- og
tærðfræðimenntun sé svolítill mis-
skilningur. Ég held því fram að við
eigum að ken a okkar fólki að les
góðar bókmenntir og nota og beita
tungumálum, ekki síst móðurmál-
inu. Northrup Fry, vel þekktur kan-
adískur bókmen t fræðingur, sem
skrifaði meðal annars tí amótaverk
um Willia Blake, lagði mjög mikla
áherslu á mikilvægi þess að vi átt-
uðum okkur á því að Plató hafði rétt
fyrir sér þeg r hann agði að t ngu-
málið væri það tæki, sem við hugs-
uðum m ð. Hann hélt því fram að
eina aðferðin til þess að þjálfa hugs-
un væri sú að lá a fólk lesa góðar
bókmenntir. Þetta væri í raun
tungumálaleikfimi og á þann hátt
mætti ala í börnum sköpunargáf-
una,“ segir Kári og bæt r kíminn vi
að vonandi sé þetta ekki bara aðferð
hjá til réttlæta það fyrir sjálf-
um sér hv ð hann eyði miklum tíma
í lestu bóka þótt vissulega megi
g ra rá fyrir að sá möguleiki sé
fyrir hendi að einhverju arki.
– Hvað egir þú um samfélagsaga
íslenskra skólabarna?
„Aginn hér er ævintýralega lítill
og stórvandamál í sjálfu sér vegna
ess að samfélagið er alltaf að fresta
því að setja nauðsynleg o skýr
mörk. Til dæ is eru til lög um ú i-
vist barna, sem ekki er framfylgt af
nei um og b otin af öllum, sem set-
ur mann sem foreldri í mjög erfiðar
aðstæður. Í sjálfu sér r ég ekki
dómbær á það hvort b in tengsl séu
á milli agaleysis og slælegs árangurs
íslenskra skólabarna, en hef vissu-
leg af því áhyggjur að svo kunni að
vera. Að sama skapi tel ég ð það sé
línulegt samband milli gæða og
magns, þ.e. eftir því sem ne andinn
eyðir meiri tíma í skól , þeim un
meira tekur hann inn af lærdómi.
Hafa ber jafnframt í huga þá þjóð-
félagsþróun, sem átt
hefur sér stað í ve træn-
um sa félögum seinni
árum, þar sem báðir fo -
eldr r vinna nú orðið
mikið utan h imil s sem
leitt hefur af sér mi ni
stuðning fyrir börni
heima en el a væri. Ís-
lensku börnin eyða því
ekki aðeins minni tíma í
skól num en þar sem ég
þekki til í Bandaríkj-
un m og Evrópu, heldur
eykst að sama skapi sá
tími, sem þau eyða utan
skóla og án umsjár for-
eldra. Góður félags-
skapur er því mjög mikils virði nú á
voru látnir hlaupa um Öskjuhl ðina í
leikfi ití um þar sem skólinn var
svo nýr og ekk búið að byggja leik
fimihús. Nákvæmlega 34 árum síðar
ræða fjölmenna menntaskóla, sem
hýsir unglinga, sem eru að móta af-
stöðu til hreyfingar og íþróttaiðk-
unar til lengri tím litið. Það þarf
v rla að hafa mörg orð um það hvað
það skiptir geysilega miklu máli að
an-
lega menningu í kringum skólan
veislu í farangri sínum það sem eftir
er ævinnar.“
Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar
Kalla þarf samfélagið
allt til ábyrgðar
Kári Stefánsson