Morgunblaðið - 13.05.2001, Blaðsíða 58

FÓLK Í FRÉTTUM
58 SUNNUDAGUR 13. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Stofnfundur Borgarfjarðardeildar verður fimmtudaginn 31. maí
á Hótel Borgarnesi kl. 17.00.
Kynningarfundur um væntanlegar byggingar Búmanna verður á
Hótel Kirkjubæjarklaustri sunnudaginn 27. maí kl. 20.30.
Aðalfundur Búmanna hsf. verður haldinn á Grand
Hóteli í Reykjavík laugardaginn 9. júní nk. kl. 15.00.
Aðalfundur Búmanna
og aðalfundir deilda Búmanna
Eyjafjarðardeild föstudaginn 25. maí kl. 17.00 Alþýðuhúsinu,
4. hæð á Akureyri.
Múlaþingsdeild laugardaginn 26. maí kl. 16.00 í Félagsmið-
stöðinni Miðvangi á Egilsstöðum.
Skaftafellsdeild sunnudaginn 27. maí kl. 14.00 í Ekrunni á Höfn
í Hornafirði.
Suðurlandsdeild mánudaginn 28. maí nk. kl. 20.30 í Þinghús-
kaffi, Breiðumörk 25 í Hveragerði.
Suðurnesjadeild þriðjudaginn 29. maí kl. 20.30 í Glaðheimum í
Vogum.
Hafnarfjarðardeild miðvikudaginn 30. maí kl. 20.00 í Gaflinum í
Hafnarfirði.
Húsnæðisfélagið Búmenn,
Hverfisgötu 105, Reykjavík.
Skrifstofa er opin frá kl. 9 til 17. Sími 552 5644.
NEW YORK-búinn Joe Saccolenti í efsta sæti Time Mag-azine yfir bestu myndasög-
ur síðasta árs fyrir tímamótaverk sitt
Safe Area Gorazde og kom í raun
mörgum á óvart að hann skyldi ekki
vinna Pulitzer-verðlaunin í ár. Bókin
segir frá þeim fjórum mánuðum sem
Sacco eyddi í smábænum Gorazde í
Bosníu á árunum ’95–’96 og fólkinu
sem hann kynntist á þeim tíma. Gor-
azde var eitt af svokölluðu öryggis-
svæðum sem áttu eftir að snúast upp
í fullkomna andstæðu sína. Sacco
kemur inn eftir að umsátrinu er í
reynd lokið en í gegnum viðtöl við
íbúana þar sem fólkið fær að segja
sorglegar og oft á tíðum ógnvekjandi
sögur sínar tekst honum að fá lesand-
ann á sitt band og fær mann til að
finna til samkenndar með því fólki
sem áður var bara tölur á blaði eða
andlit á fréttamyndum. Þetta er ekki
í fyrsta sinn sem Sacco er með frétta-
flutning í myndasöguformi því hann
hefur áður skrifað bókina Palestine
um heimsókn sína til hernumdu
svæðanna þar.
Varð ástfanginn af Gorazde
„Ég fór til Gorazde vegna þess að
ég var búinn að vera í Sarajevo í sex
mánuði,“ svarar Joe Sacco að-
spurður. „Það var nýhafið vopnahlé
og bílalestir voru því byrjaðar að fara
til Gorazde með reglulegu millibili,
mig langaði til að prófa eitthvað nýtt
þannig að ég hugsaði með mér: „Ég
fer til Gorazde og svipast um í
nokkra daga.“ Bara vegna þess að ég
gat það. Þegar ég var kominn þangað
varð ég alveg ástfanginn af staðnum.
Af andrúmsloftinu og hvernig fólkið
tók á móti mér af svo mikilli gest-
risni. Í Sarajevo eru allir orðnir
dauðþreyttir á útlendingum en í Gor-
azde var fólkið svo ánægt að sjá nýtt
andlit. Þú verður að skilja að þau
voru búin að vera umsetin í 3½ ár
þannig að það að einhverjir væru
byrjaðir að komast inn var mjög in-
dælt fyrir íbúana. Fólkið sem komst
inn var bæði uppspretta frétta og
skemmtunar. Þetta fólk hafði ekki
fengið að segja sínar sögur. Það var
ánægt að fá að segja sögu bæjarins
ólíkt Sarajevo þar sem fólkið var orð-
ið hundleitt á að segja hana. Þetta
var eitt af þessum skiptum
þar sem allt small saman
og ég hugsaði: „Þetta ætti
ég að gera að aðalsögunni minni.
Þetta er staður sem mun enda sem
neðanmálsgrein í sögubókum nema
ég minnist á hann hér og nú.“.“
En af hverju kaustu að nota
myndasöguformið til að tjá söguna?
Var það alltaf hugmyndin?
„Já, vegna þess að þetta er það
sem ég geri. Ég stunda blaða-
mennsku í myndasöguformi. Það er
ekki eins og ég hafi farið þangað og
skyndilega ákveðið að þessi saga
væri betur sögð sem myndasaga. Ég
tel að myndasagan sé góð leið til að
segja þessa sögu vegna þess að í
Bandaríkjunum hefur fólk mjög tak-
markaðan áhuga á erlendum frétt-
um. Myndasögur eru hluti af popp-
menningunni og þess vegna virðast
þær vekja áhuga fólks sem venjulega
myndi ekki lesa um flókið ástand eins
og Bosníustríðið. Mér líkar mjög vel
við góða blaðamennsku en það er
eitthvað við hana sem oft lætur hana
fölna. Því að einn daginn ertu að lesa
dagblaðið og daginn eftir það ertu
búinn að snúa þér að einhverju öðru.
En ef þú upphefur blaðamennsku að
vissu leyti og gerir hana að list þá
geta áhrifin varað lengur. Fólk mun
líta á þetta árum seinna, vona ég. Ég
tel að myndasögur séu frábær leið til
að segja svona sögur því þær taka
lesandann og flytja hann á þennan
stað. Til dæmis vildi ég sýna lesand-
anum hvernig Gorazde leit út. Vegna
þess að þegar ég var að lesa um Gor-
azde u.þ.b. 1994 þá hafði ég enga
hugmynd um það. Þetta var ekki al-
vöru staður í mínum huga, bara nafn
í dagblaðafrétt. Mín hugmynd er að
gera þetta að einhverju meira en
bara nafni. Þetta er áþreifanlegur
staður. Byggingarnar eru eins og ég
teiknaði þær. Ég vil að lesandinn, ef
hann skyldi fara einhvern
tímann til Gorazde, geti sagt: „Ég
kannast við þennan stað! Ég þekki
hann!“.“
Ekki bjartsýnn á
framtíð Bosníu
Telurðu að þú náir þessum áhrif-
um betur með teikningu en með ljós-
mynd?
„Mér finnst ljósmyndin vera mjög
gott tæki en ljósmyndari í sömu að-
stöðu myndi reyna að segja alla sög-
una með einni mynd. Og ég virði það
en það sem ég er að reyna að gera er
að skapa andrúmsloft með röð af
myndum. Ég vil sýna fólk að höggva
við og því um líkt. Ég vil að lesandinn
sjái þessa hluti í bakgrunninum allan
tímann svo að fólki fái þá tilfinningu
að þetta sé alltaf í gangi. Ef maður
sér ljósmynd af einhverjum að
höggva við þá hugsar maður: „Þetta
er bara einhver að höggva við.“ Með
endurteknum myndum, sem er það
sem myndasögur eru; ein mynd á eft-
ir annarri, þá prentast það ómeðvitað
inn í höfuðið á lesandanum að þetta
sé stöðugt í gangi. Þ.e.a.s ef maður
sýnir það nógu oft.“
Hver er framtíð Bosníu?
„Ég er enginn stjórnmálaspek-
ingur eða sérfræðingur í utanrík-
isstefnu þannig að ég get ekki séð
mjög langt fram í tíman. Ég get sagt
að þessa stundina er landið illa hrjáð
efnahagslega og ástandið var mjög
dapurlegt þegar ég var þarna. Það er
mikið um atvinnuleysi og við slíkar
aðstæður gætu stjórnmálaleiðtogar
sem vilja nýta sér ástandið í eigin
þágu náð aftur völdum. Í raun sama
og gerðist síðast. Það er alltaf hætta
á ferðum á þessu svæði. Það eru svo
innilega skrítnir leiðtogar í Bosníu
og á afganginum af Balkanskaganum
og fullt af spilltu fólki. Þetta er fólk
sem vill ná í eins mikla peninga og
mögulegt er og stinga síðan af. Það
er eins með fólkið sem hafði völdin
áður og fólkið sem hefur völdin núna,
ég er meira að segja ekki viss um
leiðtoga stjórnarandstöðunnar.
Þannig að ég veit ekki…ég er ekki
mjög bjartsýnn á nána framtíð stað-
arins en ef til lengri tíma er litið kann
að vera að eitthvað gott komi út úr
þessu.“
Réttarhöldin í Haag
og Palestína
Þú varst við stríðsréttarhöldin í
Haag, hvernig var að sjá fólkið
ábyrgt fyrir öllum hörmungunum
sem þú lýsir í Gorazde?
„Ég gerði náttúrlega líka sögu um
þegar ég fór og hitti Karadzic leið-
toga Bosníu-Serba og það furðulega
er að þegar maður sér þetta fólk í
þessum aðstæðum er það síðasta
sem manni dettur í hug að það sé
stríðsglæpamenn. Vegna þess að
stofnun eins og réttarsalur er svo
sótthreinsandi. Það er eins og að
vera á sjúkrahúsi; allt er svo hreint,
maður sér engin lík við fætur sér og
maður sér ekki manneskjuna í ein-
kennisbúningi að öskra skipanir að
fólki. Þannig að upp að vissu marki
finnur maður ekki fyrir neinu. Það er
alveg úr sambandi við raunveru-
leikan þegar maður sér einhvern sem
er flæktur í svonalöguðu og maður
hugsar út í hvað hann hefur gert.
Þetta eru svo miklar andstæður. En
ég er mjög ánægður með að rétt-
arhöldin í Haag skuli vera í gangi.“
Hvað um Palestínu? Telurðu að
ástandið þar muni breytast?
„Ég var í Hebron í desember síð-
astliðinn að gera myndasögu fyrir
Time. Jafnvel eftir þennan stutta
tíma sýnist mér þetta líta mjög illa
út. Ég hafði ekki komið þarna í tæp
tíu ár og það sem kom mér dálítið í
opna skjöldu var ekki hversu ástand-
ið hefði breyst mikið, þótt það hafi
vissulega breyst eitthvað heldur
frekar hversu margt hefði staðið
óbreytt: Vegatálmarnir, eftirlits-
stöðvar Ísraelsmanna, ekkert af
þessu hafði breyst neitt. Og andúðin
á milli araba og ísraelsmanna er
vissulega enn til staðar. Hersetan
heldur áfram, hún hefur breyst með
tímanum en þetta er ennþá herseta.
Að sumu leyti er þetta verra, alla
vega hvað Palestínumenn varðar, því
þeim hefur verið sagt að friðarsátt-
málinn hafi farið í gagnið fyrir 7 ár-
um síðan en það eina sem þeir sjá eru
fleiri nýlendur. Fjöldi landnema á
vesturbakkanum í Gaza hefur tvö-
faldast síðan Óslóarsáttmálinn var
undirritaður. Það er ekki merki um
að hlutunum sé að miða áfram í
þeirra augum. Og maður sér að í von-
leysislegum aðstæðum eins og þess-
um gera þeir heilmikið. Palest-
ínumenn hafa vissulega framið
hryðjuverk en, hvað mig varðar, þá
eru Ísraelsmenn að fremja rík-
isstyrkt hryðjuverk.“
Myndasagan Safe Area
Gorazde eftir Joe Sacco
hefur hrist upp í bók-
menntaheiminum í
Bandaríkjunum. Ragn-
ar Egilsson hringdi í
höfundinn og spjallaði
við hann um bókina.
Sacco tók viðtöl við íbúa Gorazde og teiknaði upp það sem þeir höfðu að segja. Svona teiknar Sacco sjálfan sig.
Myndasagan Safe Area Gorazde
Blaðamaðurinn og
myndasöguhöfund-
urinn Joe Sacco.
Fréttaflutningur
með myndasögum