Morgunblaðið - 09.06.2001, Blaðsíða 50

UMRÆÐAN
50 LAUGARDAGUR 9. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Á LÖGGJAFARÞINGI okkar Ís-
lendinga árið 1998 voru sett lög um
þjóðlendur. Aðalinntak laganna er
að skilgreina og draga línu á milli
óbyggða í eigu ríkisins og eignar-
landa bænda og annarra jarðeig-
enda. Með öðrum orðum, koma á
hreint hvaða land er í þjóðareign og
hvað í einkaeign. Almenn sátt var
um þessa lagasetningu, enda þarft
mál. Í framhaldinu voru skipaðar
tvær nefndir, óbyggðanefnd og
þjóðlendunefnd eða kröfunefnd.
Þjóðlendunefnd hefur það verk-
efni að gera kröfur fyrir hönd rík-
isins til þess lands sem
teljast skal þjóðlendur og heyrir
hún undir fjármálaráðherra.
Óbyggðanefnd er sjálfstæður úr-
skurðaraðili, sem skera á úr ágrein-
ingi sem kann að rísa ef bændur og
aðrir landeigendur telja þjóðlendu-
nefndina ganga á rétt sinn.
Þegar þjóðlendunefnd birti svo
sínar fyrstu kröfur í Árnessýslu
varð ljóst að þar var farið af stað
með miklu offorsi og langt umfram
anda laganna. Síðar eru einnig
komnar fram kröfur í Austur- og
Vestur-Skaftafellssýslum svo og
Rangárvallasýslu og staðfestir
nefndin þar enn betur sín fáránlegu
vinnubrögð.
Enn einu sinni virðist þörfu máli
vera snúið upp í andhverfu sína í
meðferð nefnda og embættismanna.
Líklegt er að þarna séu alþingis-
menn að lenda í sömu stöðu og
galdramenn fyrri tíma, sem vöktu
upp drauga og sendingar, sem þeir
réðu síðan ekkert við og snerust
jafnvel gegn þeim sjálfum. Hinu
verður þó ekki horft framhjá að það
er ríkisstjórn Davíðs Oddssonar og
Alþingi sem ber á þessu alla ábyrgð,
Framsóknarflokkurinn, sem hefur
gefið sig út fyrir að
vera helsti málsvari
landsbyggðar og
bænda og Sjálfstæðis-
flokkurinn, sem alla tíð
hefur talið sig helsta
málsvara frjáls fram-
taks og eignarréttar
einstaklingsins.
Eins og að framan
greinir varð flestum
ljóst í hvaða óheillafar-
veg þetta var að fara
þegar kröfur voru birt-
ar í Árnessýslu. Á
fundum sem haldnir
voru með þingmönn-
um, beinlínis vegna
þessa en einnig á al-
mennum fundum þeirra lýstu þeir
undrun sinni á vinnubrögðum kröfu-
nefndarinnar og töldu þær fráleitt í
anda laganna. Undirritaður hefur
átt mörg og hispurslaus viðtöl við
þingmenn Sjálfstæðisflokksins í
Suðurlandskjördæmi, varðandi
hvert stefndi og lýsti strax þeirri
skoðun, að gerði þjóðlendunefnd
kröfu til eins einasta hektara af
mínu landi mundi ég segja mig úr
flokknum. Um þetta urðum við ekki
sammála; þingmennirnir töldu að ég
skyldi bíða rólegur eftir úrskurði
óbyggðanefndar, þó kröfur yrðu
gerðar til einhvers af landi Hjör-
leifshöfða. Sú niðurstaða kynni að
verða allt önnur og betri.
Á þessu hef ég allt aðra skoðun
og hún er þessi;
Strax þegar þjóðlendunefnd sýndi
með kröfugerðinni í Árnessýslu
hvernig vinnubrögð hún ætlaði að
temja sér áttu þingmenn að taka
málið upp, breyta lögunum ef nauð-
syn bæri til og leysa nefndina frá
störfum. Þögn er venjulega sama og
samþykki. Undirritað-
ur mundi í það
minnsta ekki lengi
hafa í vinnu fólk, sem
gerði allt annað en því
væri sagt að gera.
Þess vegna er það
bjargföst skoðun mín
að ef sá flokkur sem ég
hef alltaf stutt og unn-
ið fyrir, stendur að því
að ná af mér mínum
réttmætu og þinglýstu
eignum hlýtur stuðn-
ingi mínum við hann
að vera lokið. Að mínu
viti er það ekki Alþingi
eða ríkisstjórninni að
þakka þó í óbyggða-
nefnd séu vonandi færir og rétt-
sýnir menn sem komi til með að
skera þá niður úr snörunni.
Þó mér og mörgum öðrum sé
heitt í hamsi vegna þessa tel ég þó
enn alvarlegra mál hvaða ályktanir
má draga af þessari aðför að eign-
arrétti manna og því hvers virði
þinglýsingar eru. Er það virkilega
vilji ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar
og núverandi meirihluta Alþingis að
standa að einhverri mestu eigna-
upptöku Íslandssögunnar? Er það
þeim líka þóknanlegt að neyða
fjölda manna allt í kringum landið
til áralangra
málaferla til að verja sínar rétt-
mætu og þinglýstu eigur? Á sama
tíma er þessi ríkisstjórn að selja allt
sem hægt er að selja úr eigu rík-
isins og jafnvel haft um orð að gefa
þjóðþekktum einstaklingum eins og
nokkrar eyjar. Björk vildi hugsan-
lega frekar vilja þiggja náttúruperl-
una Hafursey úr Hjörleifshöfða-
landi. Ef ég bankaði uppá hjá
nágranna mínum og eignaði mér
húsið hans og lóðina sem það stæði
á, væri það væntanlega hans höf-
uðverkur að sanna að hann væri
þinglýstur eigandi með tilheyrandi
málshöfðunum. Samkvæmt þessu
ætti það að vera sambærilegt. Skrif-
ara þessarar greinar er um megn að
skilja samhengið.
Að Morgunblaðinu og nokkrum
landshlutablöðum undanskildum
hafa fjölmiðlar sýnt þessu máli öllu
furðu litla athygli. Er það vegna
þess að fréttamenn eru að sjálf-
sögðu flestir búsettir á Reykjavík-
ursvæðinu? Kannski finnst fólki þar
á bæ ekkert tiltökumál þó nokkur
hundruð ferkílómetra af landi séu
hirtir af einhverjum bændadurgum
úti á landi. – Finnst það jafnvel rétt-
lætismál?
Eins og að framan greinir hafa nú
verið birtar kröfur þjóðlendunefnd-
ar í Rangárvalla- og Vestur-Skafta-
fellssýslu. Þar ætlar hún að eigna
ríkinu nokkra ferkílómetra úr landi
Hjörleifshöfða, þar á meðal Hafurs-
ey sem frá alda öðli hefur verið aðal
beitiland jarðarinnar. Allt innan
þinglýstra landamerkja. Eftir að
hafa skoðað ,,rök“ nefndarinnar fyr-
ir þessari ætlan hef ég fengið stað-
festan grun minn um furðuleg og
óábyrg störf þessara manna. Hroð-
virkni og hreinar vitleysur eru áber-
andi. Röksemdarfærslur byggjast
aðallega á vangaveltum um hvernig
landnámsmenn hafi numið viðkom-
andi land. Hvað þeir hafi getað
komist yfir mikið landsvæði á einum
degi og hverjar voru venjur ger-
manskra þjóða úti í Evrópu á og
fyrir landnámsöld. Það er í hæsta
máta ósennilegt að norrænir vík-
ingar, sem komust í óbyggt land,
hafi sýnt mikla hógværð eða látið
slíkar venjur ráða gerðum sínum.
Skjalfestir gjörningar seinni tíma
manna virðast skipta þá minna máli,
enda virðist ekki hafa verið lögð
mikil vinna í að hafa uppá þeim.
Enda hægara að láta gamminn
geisa ef hugmyndaflugið eitt er látið
ráða ferðinni.
Það er vont hlutskipti fyrir þann
ágæta mann Geir H. Haarde að
þurfa að setja nafn sitt á þessa
pappíra. Fróðlegt væri að vita hvað
ríkissjóður er búinn að greiða í
nefndarlaun á þessari stundu. Eins
og skilja má fyrr í greininni hefur
undirritaður alltaf stutt Sjálfstæð-
isflokkinn og verið félagi í honum til
margra ára ásamt því að hafa gegnt
þar ýmsum trúnaðarstöðum. Ég er
þó ekki svo húsbóndahollur eða með
svo hundslegt eðli að ég skríði að
fótum þeirra sem í mig sparka til að
sleikja þá.
Að öllu framansögðu tel ég mig
því tilneyddan að segja mig úr
flokknum og hef þegar sent sjálf-
stæðisfélagi V-Skaftafellssýslu bréf
þess efnis. Það er langt frá því að
þetta sé einhver skyndiákvörðun.
Eftir því sem ég hef velt þessu leng-
ur fyrir mér, hef ég orðið ákveðnari
í því að svona vinnubrögð geti ég
ekki stutt með atkvæði mínu. Standi
hinsvegar fyrsti þingmaður Sunn-
lendinga við þau orð sín að Þjóð-
lendulögin verði tekin upp fyrir
hans atbeina og annarra þingmanna
Sjálfstæðisflokksins, og gerð þannig
að um þau geti orðið sátt, kynni ég
að endurskoða þessa ákvörðun
mína.
Opið bréf til forystu
Sjálfstæðisflokksins
Þórir N.
Kjartansson
Þjóðlendur
Hvað er að í gamla
flokknum mínum? spyr
Þórir N. Kjartansson,
sem sagt hefur sig úr
Sjálfstæðisflokknum.
Höfundur er framkvæmdastjóri í
Vík og eigandi þriðjungs jarðarinnar
Hjörleifshöfða.
SKÝRSLA Reyð-
aráls til mats á um-
hverfisáhrifum 420
þúsund tonna risa-
verksmiðju á Reyðar-
firði er nýlega komin
fram. Meðal umhverf-
isáhrifa verksmiðjunn-
ar er gífurleg losun
gróðurhúsaloftteg-
unda sem skýrsluhöf-
undar gera ráð fyrir
að nemi 770 þúsund
tonnum í koldíoxíðs-
ígildum. Slík losun er
meiri en barst frá öll-
um fiskiskipaflota Ís-
lendinga á árinu 1990,
en það er viðmiðunar-
ár í loftslagssamningi Sameinuðu
þjóðanna sem Ísland er aðili að.
Reyðarál gerir ekki ráð fyrir sér-
stökum mótvægisaðgerðum vegna
þessarar losunar. Þess í stað er
vísað í stefnu íslenskra stjórn-
valda, sem eru að reyna að fá stór-
iðju hérlendis undanskilda ákvæð-
um Kýótó-bókunarinnar við
loftslagssamninginn. Það er sýnd
veiði en ekki gefin og allsendis
óvíst hvort úrslit fást áður en
stjórnvöld ætla sér að taka ákvarð-
anir um framkvæmdir Reyðaráls.
Þá er í matsskýrslu Reyðaráls
sérstakur kafli þar sem borin er
saman mismunandi
losun gróðurhúsaloft-
tegunda frá raf-
magnsframleiðslu til
áliðnaðar eftir því
hvort um er að ræða
endurnýjanlega orku
eða jarðefnaeldsneyti.
Á þessu hafa tals-
menn stóriðjufram-
kvæmda hérlendis,
jafnt stjórnmálamenn
og fulltrúar fyrir-
tækja lengi klifað til
réttlætingar á losun
gróðurhúsaloftteg-
unda af völdum stór-
iðju á Íslandi. Inn-
takið í þeim
málflutningi er að miklu betra sé
að framleiða ál og aðrar afurðir
þungaiðnaðar hér með vatnsafli en
annars staðar þar sem notað sé
jarðefnaeldsneyti til framleiðslunn-
ar. Þótt auðvelt sé að sýna tölulega
útreikninga þessu til stuðnings er
hér ekki allt sem sýnist. Loftslags-
samningurinn sem Ísland er aðili
að gerir ráð fyrir að hver samn-
ingsaðili hamli gegn losun gróð-
urhúsalofttegunda innan sinnar
efnahagslögsögu. Með Kyótó-bók-
uninni margumræddu er gert ráð
fyrir að ríki taki á sig lagalegar
skuldbindingar í þessum efnum.
Hvorki loftslagssamningurinn eða
bókunin byggir á flokkun eftir
framleiðslugreinum eða öðrum
uppsprettum losunar á heimsvísu
heldur er hverjum samningsaðila í
sjálfsvald sett, hvernig hann nær
settu marki. Ríki sem taka á sig
skuldbindingar um að takmarka
losun gróðurhúsalofttegunda munu
væntanlega nýta það svigrúm sem
þeim er ætlað upp að umsömdum
mörkum, ef ekki með þungaiðnaði
þá með annarri starfsemi. Er þar
af nógu að taka, hvort sem það er
á sviði samgangna eða annarra
þátta sem valda losun gróðurhúsa-
lofttegunda. Heildarlosun út í and-
rúmsloftið á hverjum tíma mun því
ekki ráðast af orkuframleiðslu til
einstakra afmarkaðra framleiðslu-
þátta eins og áliðnaðar þótt ekkert
sé á móti því að hafa uppi slíkan
samanburð í eðlilegu samhengi.
Veruleikinn á bak við stefnu rík-
isstjórnarinnar í loftslagsmálum
virðist því miður vera sá, að Ísland
skuli skerast úr leik í viðleitni
þjóða til að hamla gegn loftslags-
breytingum af mannavöldum. Öll
áhersla stjórnvalda hefur mörg
undanfarin ár beinst að því að
skapa Íslandi svigrúm til að auka
stórlega losun gróðurhúsaloftteg-
unda hér á landi í stað þess að
leggja lóð á vogarskálar með þeim
sem draga vilja úr háskalegustu
mengun sem nú steðjar að lífi á
þessari jörð.
Ekki er allt sem sýnist
Hjörleifur
Guttormsson
Orkuveitur
Loftslagssamningurinn
sem Ísland er aðili að,
segir Hjörleifur Gutt-
ormsson, gerir ráð fyrir
að hver samningsaðili
hamli gegn losun gróð-
urhúsalofttegunda inn-
an sinnar efnahags-
lögsögu.
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður og ráðherra.
BRÝNT er að grípa til ráðstaf-
ana til að stöðva opinberan mál-
flutning Jóns Steinars Gunn-
laugssonar hrl. í ýmsum
þjóðfélagsmálum. Hann hefur á
undanförnum árum gjarnan kvatt
sér hljóðs, oftast til að verja rang-
an málsstað sem á sér lítið fylgi
meðal þorra þjóðarinnar. Mörg
dæmi má um þetta nefna. Fræg-
ast var um árið þegar hann ritaði
heila bók með gagnrýni á dóma
Hæstaréttar. Hann hefur krafist
þess opinberlega að læknir fái
starf sitt eftir að Hæstiréttur
sýknaði hann. Hann vildi ekki for-
setann. Var hann svo ekki á móti
öryrkjum og vill hann ekki leyfa
eiturlyf? (Svo er hann stuðnings-
maður Fram) Og nú þegar búið er
að setja lög sem banna mönnum
að tala vel um tóbak vill hann
endilega lofa það og prísa.
Hann mun reyndar hafa gætt
hagsmuna margra skjólstæðinga
sinna nokkuð vel en það er auka-
atriði hér, enda bara vinnan hans.
Öllum má ljóst vera að hér hef-
ur þjóðfélagslegu meini verið leyft
að grafa um sig of lengi. Nauðsyn-
legt er að Alþingi setji nú lög sem
reisi skorður við tjáningarfrelsi
þessa manns og annarra slíkra
nóta sem viðra skoðanir sem ber-
sýnilega eru óheilbrigðar og allt
aðrar en meirihluti þjóðarinnar en
einkum þó alþingsmenn hafa. Til
greina kæmi þó að í lögunum væri
undanþáguákvæði um að hann
fengi að tjá sig um hvaðeina svo
lengi sem þær skoðanir sam-
ræmdust þjóðarvitundinni.
Þar sem ég reyki nú ekki veit
ég ekki hvort ég má blanda mér í
deilur um ágæti Camel og Winst-
on. Ég tel þó mjög til skírleiks-
auka að upplýsa, að fyrir mörgum
árum tókum við bræður þátt í
samkeppni um slagorð fyrir
Winston og höfðum held ég sigur
með slagorðinu: „Winston í munn-
inn og þrautin er unnin.“
Setjum lög
á Jón Steinar
Höfundur er stjórnarformaður.
Óskar Magnússon
Veistu að
það er 17. jú
ní
um næstu hel
gi
Já og þ
að er
17% afs
láttur