Morgunblaðið - 16.10.2001, Blaðsíða 26

LISTIR
26 ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BEÐIÐ eftir Godot var frumsýnt í
París 1953 og er skemmst frá því að
segja að sýningin færði Samuel Beck-
ett frægð sem hafði látið á sér standa
þrátt fyrir að hann ætti langan ritferil
að baki. Verkið hefur farið sigurför
um heiminn æ síðan og haft gífurleg
áhrif á nútímaleikritun. Á Íslandi var
verkið frumsýnt í Iðnó 1960 og sann-
arlega kominn tími til þess að íslensk-
ir leikhúsgestir fengju kost á að njóta
þess á ný. Þessarar uppsetningar
Borgarleikhússins hefur því verið
beðið með nokkurri eftirvæntingu,
ekki síst þar sem leikið er í nýju rými í
leikhúsinu sem gefið hefur verið nafn-
ið Nýja sviðið. Hér er um að ræða
rúmgott gólfrými sem býður upp á
marga möguleika, leikið er á gólfinu
og áhorfendur sitja á upphækkuðum
pöllum sem veita ágætis yfirsýn.
Beðið eftir Godot er skrifað á tím-
um mikillar umbyltingar í evrópskri
leiklist. Þau leikrit sem þóttu mestum
tíðindum sæta um og eftir miðja tutt-
ugustu öldina hafa síðan verið kennd
við fáránleika- og tilvistarstefnu og
vel er hægt að spyrða Beðið eftir God-
ot við hvort tveggja. Eins og gildir um
önnur verk Becketts er það þjáning
mannlegrar tilvistar og biðin eftir
dauðanum sem liggur verkinu til
grundvallar. Þjáning mannsins er
ekki síst tilkomin vegna tilbreyting-
arleysis tilverunnar sem markast af
sífelldri vanabundinni endurtekningu
og merkingarleysi í guðlausum heimi.
Þessi yfirskipuðu þemu eru svo sann-
arlega í forgrunni í Beðið eftir Godot.
Í leikritinu hittum við fyrir tvo
flakkara, Estragon (Hilmir Snær
Guðnason) og Vladimir (Benedikt
Erlingsson) sem staddir eru á eyði-
legum sveitavegi og eru að bíða komu
óljósrar persónu sem þeir kalla Godot
og gefið er í skyn að þeir hafi beðið
lengi. Biðin er þó árangurslaus, sendi-
boði frá Godot (Arnmundur Ernst
Björnsson) ber þeim þau skilaboð
(tvisvar) að Godot komi „á morgun“ –
og biðin heldur áfram. Hin óbærilega
bið Estragons og Vladimirs og end-
urtekningasamar athafnir þeirra
kalla fram myndina af Sisyfosi með
steininn og tengist þannig beint verki
Camus um Sisyfos sem er eitt af
grundvallarverkum bæði tilvistar-
heimspekinnar og fáránleikastefn-
unnar.
Ýmsir hafa freistast til þess að
túlka þá félaga sem tvær hliðar
manneskjunnar, hina líkamlegu
(Estragon, sem man aðeins atburði
sem tengdir eru líkamlegum þörfum
og kvartar sáran yfir því að stígvélin
sín særi sig) og hina andlegu (Vlad-
imir, sem fitlar við hattinn sinn og
virðist hafa vald á fjölbreytilegri
hugsun en félagi sinn). Í slíkri túlkun
er Godot táknmynd Guðs sem mað-
urinn leitar en finnur aldrei. Þessi
túlkun er ekki verri en hver önnur, en
verk Becketts er að sjálfsögðu opið
fyrir ótal túlkunarmöguleikum eins
og flest góð leikrit.
Peter Engkvist leikstjóri er Íslend-
ingum að góðu kunnur en hann leik-
stýrði meðal annars rómaðri spuna-
sýningu Skemmtihússins á
Ormstungu. Leið hans að Beðið eftir
Godot er að mörgu leyti sérstök.
Hann „prjónar“ framan við verkið
senu þar sem nokkur fjöldi manna
gengur um sviðið og virðist vera að
bíða einhvers. Hér koma við sögu
ýmsir aðstandendur sýningarinnar:
leikhússtjórinn, leikmyndahöfundur,
sviðsmenn o.fl. Kannski eru þeir bara
að bíða eftir því að sýningin hefjist?
(Það er þá a.m.k. ekki tilgangslaus
bið!) Raunsæi er látið lönd og leið í
umgjörðinni; í stað sveitavegarins er
leikið í rými sem minnir helst á það
sem það „er“; hrátt leikrými. Tónlist
skipar veigamikinn hlut í sýningunni
og eru út frá henni spunnin atriði sem
ekki eiga sér fyrirmynd í textanum
(svo sem dansatriði). Að mínu mati
eykur þetta bara á leikhúsupplifunina
og er að engu leyti lýti á sýningunni.
Tónlist Stens Sandells er sterk og
eykur tvímælalaust áhrifamátt sýn-
ingarinnar.
Ýmsir kunna að finna að því að þeir
Hilmir Snær og Benedikt séu fullung-
ir fyrir hlutverkin og skal það látið
liggja á milli hluta. Þótt þeir séu ekki
komnir að fótum fram tókst þeim vel
að koma til skila lífsþreytunni og
þjáningu endurtekningarinnar og
biðarinnar. Þeir mynduðu afar
skemmtilegt par; Hilmir Snær átti
auðvelt með að túlka allan skala til-
finninganna, eins og við var að búast,
og Benedikt naut sín sérstaklega vel í
kómískari senum leikritsins. Í stað
hefðbundinna flakkaratötra voru þeir
klæddir í jakkaföt með bindi og vera
kann að einhverjum kunni að finnast
slíkir búningar stílbrot. En þá má
benda á að Beckett sótti innblástur
sinn ekki síst til flakkara kvikmynda-
tjaldsins, Chaplins og Buster Keat-
ons, sem voru eins og menn vita ætíð
klæddir í jakkaföt og með hatta. Ég
skil búningana sem vísun til þeirra
fyrirmynda.
Í hlutverkum Pozzos og Luckys
voru Björn Ingi Hilmarsson og Hall-
dór Gylfason. Björn Ingi náði ágæt-
um tökum á húsbóndanum miskunn-
arlausa en túlkun Halldórs á
þjóninum niðurlægða og þjáða var
heldur vafasamari. Hlutverk Luckys
er líklega einna erfiðast að túlka í
þessu verki; hér er um að ræða per-
sónu sem er á mörkum hins mannlega
og dýrslega; hann er þjónninn kvaldi
sem virðist háður niðurlægingu hús-
bóndans og bítur frá sér þegar honum
er sýnd vinsemd. Áherslur Halldórs
voru á stundum allfurðulegar og hér
hlýtur að vera við leikstjórann að sak-
ast ekki síður en leikarann. Arn-
mundur Ernst Björnsson var fínn í
hlutverki drengsins, enda ekki í
fyrsta sinn sem hann stígur á svið
þótt ungur sé.
Beðið eftir Godot er löng sýning en
aldrei langdregin. Verkið hefur elst
vel, það býr ennþá yfir þeim galdri
sem heillaði leikhúsáhorfendur fyrir
tæpri hálfri öld. Þýðing Árna Ibsen er
í alla staði mjög vönduð og málfarið
eðlilegt og þjált. Þessi uppsetning LR
á skilið góða aðsókn og leikhúsunn-
endur ættu ekki að láta þetta tæki-
færi til að sjá eitt merkasta leikrit
tuttugustu aldarinnar fram hjá sér
fara.
Meðan
við bíðum …
LEIKLIST
L e i k f é l a g
R e y k j a v í k u r
Höfundur: Samuel Beckett.
Íslensk þýðing: Árni Ibsen.
Leikstjóri: Peter Engkvist.
Leikarar: Arnmundur Ernst
Björnsson, Benedikt Erlingsson,
Björn Ingi Hilmarsson,
Halldór Gylfason og Hilmir Snær
Guðnason. Leikmynd: Stígur
Steinþórsson. Búningar: Stefanía
Adolfsdóttir. Lýsing: Ögmundur
Þór Jóhannesson. Tónlist: Sten
Sandell. Hljóð: Ólafur Örn
Thoroddsen. Borgarleikhúsið.
Nýja sviðið 14. október.
BEÐIÐ EFTIR GODOT
Soff ía Auður Birgisdótt ir
Morgunblaðið/Jim Smart
„Þeir mynduðu afar skemmtilegt par; Hilmir Snær átti auðvelt með að
túlka allan skala tilfinninganna, eins og við var að búast, og Benedikt
naut sín sérstaklega vel í kómískari senum leikritsins.“
„ÞETTA er lóðið!“ var fyrsta
hugsun manns, þegar sextán ungir
dansarar svifu inn á mitt gólf Hafn-
arborgar í guðumlíkri samsvörun við
löngu liðinn danshryn 16. aldar. Á
sögufirrtri „öld augans“, skeiði stað-
ar og stundar, hérs og nús, er ein-
mitt framtak á við þetta það sem
duga skal, ef forntónlist á að höfða til
neyzlustýrðustu fórnarlamba dauða-
rokks og túrbó-kapítalisma. Enda
varð þétt setinn áheyrendahringur-
inn til að undirstrika, að ekki skorti
áhuga upplýstra tónleikagesta. Og
það má alveg segja það strax, að
ómótstæðilegur þokki og nákvæmni
dansaranna – undir leiðsögn hins
gazellufætta hvalreka frá Frakk-
landi, Véronique Daniels, sem einnig
sýndi nokkra sólódansa af eftir-
minnilegri spengimýkt – var þvílíkt
augnayndi, samtvinnað liprum söng
og hljóðfæraslætti Musica Antiqua
hópanna, að beinast hefði legið við að
gera úr sjónvarpsþátt, enda kjörið
sjónvarpsefni.
Maður sæi hann fyrir sér
ísprengdan stuttum fræðsluinnskot-
um um dansmennt og tómstundalíf
endurreisnarmanna. Hefði vissulega
verið mikill fengur að nánari útlistun
á einstökum dönsum í tónleikaskrá,
en því var ekki að heilsa, að frátöldu
því sem frú Daniels kynnti í munn-
legu forspjalli, sem því miður barst
ekki allt nógu vel til yztu afkima sal-
arins.
Óskipulagt þvöguhossið á hávær-
um dansstöðum nútímans hefur fyrir
löngu beint dansáhugafólki í gjöfulli
áttir. Ýmist á vit samkvæmisdansa,
þjóðdansa eða hálfa leið eins og í
línudans C&W tónlistar. Menn vilja
sem von er fá að upplifa stórform
tónlistarinnar með fettum og fóta-
burði, og þess nýtur sjaldnast í hrá-
asta dynkjaskólpinu. Þar er aftur á
móti allt annað uppi á teningi í fjöl-
breyttum hreyfingum forndansanna,
sem fylgja þáttaskilum tónverka lið
fyrir lið. Kæmi ekki á óvart að fjöldi
ungra sem eldri flórfíkla hændust í
hrönnum að námskeiðum um dans-
mennt renessans- og barokktímans,
þar sem saman færu tónlistarupp-
lifun, menningarsaga, skemmtun,
líkamsrækt og almenn háttprýði, ef
hér nyti til frambúðar hæfileika-
kennara á við Véronique Daniels.
Ónefnd ungmenni úr dansara-
hópnum lásu tvisvar upp úr „Bók
hirðmannsins“ eftir Baldassare
Castiglione frá 1528 á ítölsku og ís-
lenzku, þ.e. um förðun og fegurð
kvenna og stertimennsku ballherra,
og léði það uppákomunni skemmti-
legan tímahylkisblæ, þrátt fyrir
óþarflega langa inngangskafla á
ítölsku. Þó að dansatriðin væru að
þessu sinni í forgrunni, gat einnig að
heyra nokkur falleg ódönsuð tónlist-
aratriði, ýmist sungin fjór- eða
fimmrödduð af söngvarahópnum eða
leikin af hljóðfærahópnum. Lengsta
söngverkið var meistaralegur 5
radda madrígal eftir Marenzio, Solo
e pensoso (1599), sem tókst að mestu
mjög vel, þrátt fyrir svolítinn stirð-
leika og stöku yfirskot í inntónun,
enda varla nema á færi stórsnillinga
að hefja þessa grein, sem hugsuð var
til heimilisskemmtunar flytjenda,
upp á opinberan konsertpall. Kvin-
tettinn hefur mjög fallegum röddum
á að skipa og ætti að geta náð langt
með þrotlausri ástundun.
Minna kom á óvart frammistaða
okkar elzta og nánast eina forntón-
listarkammerhóps með þeim hjónum
Camillu Söderberg og Snorra Erni
Snorrasyni í leiðtogasæti, sem lék
allt af samstilltri lipurð. Sama gilti
um slagverksmann hópsins, sem
gegndi þýðingarmiklu hlutverki í
þessari tónlist frá því rétt áður en
nýtilkominn harmónískur rytmi
lagði af allan bumbuslátt (annan en á
pákur) á 17. öld. Var hvarvetna mjög
smekklega sleginn takturinn – nema
helzt í „double“-kafla La Caccia d’A-
more, þar sem skreyttu ásláttar-
mynztrin urðu fullóróleg.
TÓNLIST
H a f n a r b o r g
Le Gratie d’Amore – ítalskir radd-
söngvar, dansar og kanzónur frá
endurreisnartíma. Dansarar: Vér-
onique Daniels ásamt nemendum
úr Leiklistar- og tónlistardeild
Listaháskóla Íslands, Tónlistar-
skólanum í Reykjavík og Listdans-
skóla Íslands. Söngur: Kristín Erna
Blöndal S, Guðrún Edda Gunn-
arsdóttir A, Eyjólfur Eyjólfsson T,
Örn Arnarson T & Benedikt Ing-
ólfsson B. Hljóðfæraleikur: Camilla
Söderberg, Helga Aðalheiður Jóns-
dóttir & Ragnheiður Haraldsdóttir,
blokkflautur; Lilja Hjaltadóttir,
fiðla; Ólöf Sesselja Óskarsdóttir,
gamba; Snorri Örn Snorrason,
lúta; Eggert Pálsson, slagverk.
Laugardaginn 13. október kl. 18.
DANSTÓNLEIKAR
Sjónrænn söguniður
Ríkarður Ö. Pálsson
Ungbarnafatnaður
Komdu í bæinn og skoðaðu úrvalið og
verðið. Allt fyrir mömmu.
Þumalína, Pósthússtr. 13, s. 551 2136.
SAUTJÁNDU tónleikarnir í röðinni
Bach í Breiðholtskirkju verða í kvöld
kl. 20:30. Það er Jörg E. Sonder-
mann sem leikur á orgel.
Sautjándu Bach-
tónleikarnir
HUGSJÓNIR í íslenskri pólitík er
yfirskrift tmm-kvölds sem haldið
verður á Súfistanum í kvöld kl. 20.
Frummælandi verður Guðmundur
Steingrímsson, heimspekingur og
höfundur greinarinnar „Allt sama
tóbakið?“ í nýjasta hefti tmm. Á eftir
kynningu Guðmundar leggja orð í
belg Árni Snævarr fréttamaður,
Björn Ingi Hrafnsson fréttamaður,
Mikael Karlsson prófessor og Þór-
hildur Þorleifsdóttir leikstjóri.
Tmm-kvöld
á Súfistanum
ÚTHLUTUN úr Söngvarasjóði FÍL,
fór fram á dögunum. Þremur
styrkjum að upphæð 150.000 kr.
var úthlutað og féllu þeir í skaut
Guðrúnu Jóhönnu Ólafsdóttur, Sig-
urlaugu Knudsen og Einari Guð-
mundssyni.
Markmið sjóðsins er að styrkja
efnilega unga söngnema til fram-
haldsnáms í listgrein sinni.
Í úthlutunarnefnd eiga sæti Stef-
án Arngrímsson og Hrönn Hafliða-
dóttir.
Styrkir til
framhalds-
náms í
óperusöng
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Stefán Arngrímsson afhendir aðstandendum styrkþega styrkinn. Aðrir
á myndinni eru Stefán Ásgrímsson, Sif Knudsen, Guðmunda Elíasdóttir,
Elva Dögg Garðarsdóttir, Signý Pálsdóttir og Hrönn Hafliðadóttir.
♦ ♦ ♦