Morgunblaðið - 16.10.2001, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 16. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÞÁTTASKIL Á LANDSFUNDI
Á landsfundi Sjálfstæðisflokks-ins, sem lauk í fyrradag, urðumikilvæg þáttaskil í afstöðu
flokksins til fiskveiðistjórnarkerfis-
ins. Þar var samþykkt ályktun með
yfirgnæfandi meirihluta atkvæða,
sem felur í sér að það er nú opinber
stefna Sjálfstæðisflokksins að taka
skuli gjald fyrir nýtingu fiskimið-
anna. Þessi samþykkt er einn mik-
ilvægasti áfanginn til þessa í barátt-
unni fyrir því, að þeir sem nýta
auðlindir, sem eru sameign þjóðar-
innar, greiði gjald fyrir þau afnot.
Hún leggur grundvöll að því, að
þessi stefna nái til allra auðlinda,
sem eru í þjóðareign, því að ekki er
hægt að gera kröfu til þess að sjáv-
arútvegurinn einn greiði slíkt gjald.
Hér er því lagður grunnur að víð-
tækum þjóðfélagsumbótum, sem
eiga eftir að hafa djúpstæð áhrif á
þróun samfélags okkar á næstu ára-
tugum.
Það var ekki hægt að ganga út frá
því, sem vísu, að slík samþykkt yrði
gerð á landsfundinum. Umræður í
sjávarútvegsnefnd landsfundarins
sýndu glögglega hve skiptar skoð-
anir voru meðal landsfundarfulltrúa
um málið. Tillagan, sem að lokum
varð opinber stefna Sjálfstæðis-
flokksins, var samþykkt í sjávarút-
vegsnefndinni með aðeins 10 at-
kvæða mun, 63 atkvæðum gegn 53.
Það var ekki sízt fyrir sterkan at-
beina þeirra Davíðs Oddssonar for-
sætisráðherra og Árna M. Mathie-
sen sjávarútvegsráðherra að þessi
árangur náðist. Þeir fylgdu fast
fram fyrri yfirlýsingum um þetta
mál. Með samþykkt landsfundarins
hefur verið stigið stærsta skrefið til
þessa í þeirri viðleitni að skapa víð-
tæka sátt um fiskveiðistjórnarkerf-
ið.
Það er þýðingarmikið, að fólk átti
sig á því, að það grundvallaratriði að
taka gjald fyrir nýtingu auðlinda í
þjóðareign er eitt en hvaða aðferð er
notuð til þess er annað.
Á landsfundinum urðu töluverðar
umræður um hina svonefndu fyrn-
ingarleið og voru atkvæði greidd um
hana. Fyrningarleiðin er önnur
tveggja leiða, sem Auðlindanefnd
benti á til þess að framfylgja grund-
vallarstefnu um greiðslu afnota-
gjalds vegna nýtingar auðlinda í
þjóðareign.
Um þetta sagði m.a. í skýrslu Auð-
lindanefndar: „Varðandi greiðslu
fyrir afnot auðlindarinnar hefur
nefndin tekið tvær meginleiðir til
skoðunar. Fyrri leiðin, sem hér
verður nefnd fyrningarleið, byggist
á því, að allar aflahlutdeildir verði
skertar árlega um fast hlutfall en
síðan verði þær endurseldar á mark-
aði (eða á uppboði). Síðari leiðin,
nefnd veiðigjaldsleið, felst hins veg-
ar í beinni gjaldtöku ásamt ákvæð-
um um að breytingar á aflahlutdeild-
um krefjist ákveðins lágmarks
aðdraganda.“
Endurskoðunarnefnd sjávarút-
vegsráðherra mælti með seinni leið-
inni en útfærði hana nokkuð á annan
veg en bent var á í skýrslu Auðlinda-
nefndar. Tillöguflutningur, umræð-
ur og atkvæðagreiðsla um fyrning-
arleiðina var því til marks um að
skoðanamunur var á landsfundi um
það hvora þeirra tveggja leiða sem
Auðlindanefnd benti á til þess að
framkvæma gjaldtöku ætti að fara.
Engum þarf að koma á óvart, þótt
fyrningarleiðin ætti takmörkuðu
fylgi að fagna á landsfundi Sjálf-
stæðisflokksins. Bæði atvinnurek-
endur í sjávarútvegi og aðrir hafa
lýst því yfir hvað eftir annað að þeir
gætu alls ekki fallizt á fyrningarleið-
ina. Menn getur greint á um þessar
leiðir en hins vegar er erfitt að sjá
hvernig hægt væri að framkvæma
breytingar á fiskveiðistjórnarkerf-
inu, sem öll atvinnugreinin væri í
andstöðu við.
Morgunblaðið hefur frá upphafi
þessara umræðna fyrir rúmum ára-
tug mælt með veiðigjaldsleiðinni
m.a. vegna þess, að blaðið hefur tal-
ið, að forsendur væru fyrir sátt á
þeim grundvelli.
Tæpast er hægt að undirstrika
nógu rækilega hve mikilvæg þessi
samþykkt landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins er. Þeir sem vildu fara
fyrningarleiðina geta að minnsta
kosti glaðst yfir því, að meginsjón-
armið þeirra og margra fleiri um
gjaldtöku vegna nýtingar auðlindar í
þjóðareign hefur náð fram að ganga.
Umræðurnar um fiskveiðistjórn-
arkerfið eru nú komnar í nýjan far-
veg. Nú er ekki lengur deilt um það,
hvort taka eigi gjald fyrir nýtingu
auðlinda í almannaeign, heldur
hvernig eigi að gera það og hversu
hátt það skuli vera.
Þessi álitamál koma nú til kasta
þingflokka, ríkisstjórnar og Alþing-
is. Sjálfstæðisflokkur og Framsókn-
arflokkur þurfa að ná saman um
sameiginlega stefnu og æskilegt er
að fleiri verði aðilar að slíkri stefnu-
mörkun. Stjórnarflokkarnir þurfa
líka að leggja mat á þær tillögur,
sem endurskoðunarnefndin hefur
sett fram um útfærslu veiðigjalds-
leiðarinnar. Það var athyglisvert að
hlusta á Vilhjálm Egilsson, alþing-
ismann Sjálfstæðisflokks, sem sæti
átti í endurskoðunarnefndinni, lýsa
því fyrir landsfundarfulltrúum, að
nefndin hefði lengst af unnið á
grundvelli hærri upphæðar en nið-
urstaða varð svo um. Ljóst var af
frásögn þingmannsins, að tölurnar
lækkuðu í meðförum nefndarinnar af
pólitískum ástæðum en ekki vegna
þess, að meirihluti nefndarinnar
hefði komizt að annarri efnislegri
niðurstöðu um greiðslugetu sjávar-
útvegsins en framan af.
Þetta pólitíska mat endurskoðun-
arnefndarinnar þarf að endurskoða í
meðferð þingsins þótt engum detti í
hug að taka eigi gjald fyrir nýtingu
fiskimiðanna, sem sjávarútvegurinn
stendur ekki undir.
Deilurnar um leiðir til þess að inn-
heimta auðlindagjald munu halda
áfram næstu mánuði. Það verður
líka deilt áfram um upphæð gjalds-
ins. Þær deilur mega hins vegar ekki
leiða athygli manna frá þeim miklu
tíðindum, sem orðið hafa með sam-
þykkt landsfundar Sjálfstæðis-
flokksins um að greitt skuli afnota-
gjald vegna nýtingar auðlindar sem
lögum samkvæmt er sameign ís-
lenzku þjóðarinnar.
UMRÆÐUR um sjávarút-vegsmál urðu líflegar á34. landsfundi Sjálfstæð-isflokksins sem haldin
var í Laugardalshöll um helgina en á
laugardag voru rædd drög að tillög-
um meirhluta sjávarútvegsnefndar
fundarins. Í umræðunum tókust
m.a. á fylgjendur þess að farin yrði
svokölluð fyrningarleið í sjávarút-
vegsmálum og fylgjendur þess að
samþykkt yrði tillaga sjávarútvegs-
nefndar fundarins um að hóflegt
gjald verði lagt á útgerðina fyrir af-
not af veiðiheimildum. Er tillagan
birt í heild sinni hér í blaðinu en hún
var samþykkt óbreytt að loknum
umræðunum sem ályktun fundarins.
Gunnlaugur S. Gunnlaugsson,
framsögumaður sjávarútvegsnefnd-
ar fundarins, gerði grein fyrir um-
ræddri tillögu og sagði að fundir
nefndarinnar hefðu verið óvenju líf-
legir enda hefðu mætt á þá tæplega
tvö hundruð manns. Hann sagði m.a.
að meginatriði tillögunnar væri að
áfram skuli byggt á aflamarkskerfi
sem og að útgerðin skyldi greiða
hóflegt gjald fyrir afnot af veiði-
heimildum. „Skoðun mín er sú og ég
held flestra hér inni að hér sé um
nokkra tímamótasamþykkt hjá sjáv-
arútvegsnefnd að ræða. Verður ekki
litið öðruvísi á en að hér hafi verið
stigið gríðarstórt skref í sáttaátt af
þeim sem hingað til hafa lýst sig
andsnúna hvers kyns gjaldtöku af
sjávarútveginum. Fyrir sjálfan mig
segi ég að hún er lögð fram í því
trausti og trú að hún horfi í sáttaátt.“
Síðan sagði hann: „Mér er hins
vegar engin launung á því og ég væri
ekki heiðarlegur ef ég greindi ekki
frá þeirri skoðun minni að ég var
með hálfgert óbragð í munninum
þegar ég lagði fram þessa tillögu. En
hún er hins vegar lögð fram í góðri
trú og með góðum vilja og hún
fékkst samþykkt í nefndinni með 63
atkvæðum gegn 53.“
Á eftir framsöguræðunni tóku
fjölmargir landsfundarfulltrúar til
máls. Einar Oddur Kristjánsson
þingmaður var einn þeirra. Sagði
hann tillögu nefndarinnar um hóf-
legt veiðileyfagjald valda sér
áhyggjum. „Ég held að Sjálfstæðis-
flokkurinn verði að hugsa það mjög
alvarlega að á sama tíma og forysta
flokksins ber gæfu til þess að bera
fram tillögur um að lækka skatta á
atvinnureksturinn erum við að koma
með þessa tillögu. Ég veit að sjávar-
útvegurinn stendur alls ekki vel og
þótt hann standi vel þá stendur
landsbyggðin ekki vel. Menn verða
því að gæta sín óskaplega mikið þeg-
ar þeir ræða um skattlagningu á
þessa grundvallargrein í landinu.“
Björn Loftsson landsfundar-
fulltrúi sagðist í ræðu sinni vera á
móti kvótakerfinu og lagði fram til-
lögu þar sem m.a. var lagt til að
fundurinn ályktaði um afnám kvóta-
kerfisins í fiskveiðum. „Ég veit að
sumir geta verið ánægðir með þetta
kerfi; þeir sem fengu mikinn kvóta
og seldu hann strax á eftir. En þeir
stungu þar með ekki nokkrum þús-
undum heldur um þúsundum millj-
ónum í sinn vasa... Maður er hreint
alveg undrandi yfir því að mönnum
skuli veitt leyfi til þess að taka þann-
ig auðlind þjóðarinnar...“ Tillaga
Björns um afnám kvótakerfisins var
felld í atkvæðagreiðslu síðar um
daginn.
Tillaga um fyrningarleið
Jónas Elíasson bar fram breyt-
ingartillögu fyrir hönd þeirra fimm
landsfundarfulltrúa sem vildu fara
svonefnda fyrningarleið. Í þeim hópi
voru auk hans þeir Sigurður Björns-
son, Tryggvi Agnarsson, Markús
Möller og Ellert B. Schram. Tillaga
fimmmenninganna, eins og þeir voru
gjarnan nefndir í umræðunum, var
svohljóðandi: „Landsfundur hafnar
tillögum meirihluta nefndar um end-
urskoðun laga um stjórn fiskveiða.
Þær bregðast hvergi við misréttinu í
úthlutun veiðiheimilda. Þær taka í
engu á öryggisleysi sjávarbyggð-
anna gagnvart kvótatapi. Þær eru
ávísun á enn meiri skuldasöfnun og
vaxtagreiðslur til útlanda og skerð-
ing á þeim gjaldeyristekjum sem
þjóðin hefur til ráðstöfunar.“
Og áfram segir í breytingartillög-
unni: „Landsfundur skorar á forystu
Sjálfstæðisflokksins að leggja þess-
ar tillögur til hliðar og vinna þess í
stað að breytingum á ákvæðum laga
um úthlutun veiðiheimilda á grund-
velli hugmynda auðlindanefndar um
fyrningarleið og þjóðareign á fiski-
stofnunum. Vandamál verst settu
byggðanna þola hins vegar enga bið.
Því skorar landsfundurinn á sjávar-
útvegsráðherra að leita allra leiða til
þess að bæta hlut hinna minni sjáv-
arbyggða sem treyst hafa á afla
krókabáta.“ Með síðustu setning-
unni tóku fimmmenningarnir undir
tillögu sjávarútvegsráðherra um
krókabáta.
Jónas hvatti landsfundarfulltrúa
til að greiða atkvæði með breyting-
artillögunni og fór fram á að skrifleg
atkvæðagreiðsla færi fram um hana.
Um breytingartillöguna sagði Jónas
m.a.: „Við teljum að með henni sé
komin fram sú tillaga sem þeir and-
stæðingar núverandi kerfis sem tal-
að hafa hér á undan geti greitt at-
kvæði með. Við teljum að upp úr
þessari vinnu sem í þessari breyt-
ingu er boðuð geti komið upp kerfi
sem allir geti sætt sig við – að
minnsta kosti að einhverju leyti – og
verði þannig grundvöllur einhverrar
sáttar í þessu þjóðfélagi um þetta
mikilvæga mál.“
Pétur H. Blöndal þingmaður tók
næstur til máls og kvaðst styðja til-
lögu fimmmenninganna. Hann
gagnrýndi jafnframt tillögu meiri-
hluta sjávarútvegsnefndar um veiði-
gjald. Kallaði hann slíkt gjald skatt-
lagningu og sagði að slík
skattlagning myndi „að sjálfsögðu
hækka með tímanum eins og aðrir
skattar.“ Sagði hann að sjávarút-
vegsnefndin hefði með tillögum sín-
um ekki verið að fara sáttaleið og
kallaði nefndina því „ósáttanefnd.“
Markús Möller, einn umræddra
fimmmenninga, sagði m.a.: „Því
verður ekki neitað að maður verður
svolítið óstyrkur þegar maður fer
upp á móti gervallri forystu Sjálf-
stæðisflokksins sem situr þarna við
borðið. En nú ber nauðsyn til því nú
er Sjálfstæðisflokkurinn í vanda. Ef
hann fer fram með þessa stefnu sem
liggur í tillögum endurskoðunar-
nefndar og liggur í þeim tillögum
sem flokksforystan hefur lagt fyrir
fundinn...fer hann gegn einstak-
lingsfrelsi og gegn atvinnufrelsi...“
Síðan sagði hann: „Ætla menn að
senda Sjálfstæðisflokkinn í kosning-
ar með slíkt?“ Vísaði hann þar til til-
lagna sjávarútvegsnefndar fundar-
ins. Og áfram hélt hann: „Það væri
eins og að senda flokkinn í kosningar
með staurfót og lepp fyrir öðru aug-
anu... Þið verðið að bjarga honum frá
því að fara fatlaður í kosningar.“
Þess má geta að Markús Möller
sagði sig úr flokknum daginn eftir
þar sem breytingartilllögu hans og
félaga hans hefði verið haf
urður Björnsson og Tryg
arsson, meðflutningsmenn
artillögunnar, tóku einnig
umræðunum og hvöttu land
fulltrúa til að styðja tillögun
Allir hæfilega ósát
Einn þeirra landsfunda
sem lagði áherslu á að fyrir
tillaga sjávarútvegsnefnd
sáttatillaga var Halldóra
dóttir. „Og það er í raun þ
þegar menn ná sáttum þá e
ingsaðilar báðir eða allir
ósáttir.“
Einn þeirra sem voru e
við auðlindagjaldsleiðina
björn Óttarsson. Hann sa
„Ég er mjög ósáttur við a
Hart tekist á í sjávarútvegsnefnd og í um
„Gríðar
stigið í á
Árni Mat
Hart var teki
landsfundi
helgina. Hér á e
um sem fram fó
Í ÁLYKTUN landsfundar Sjálf-
stæðisflokksins um sjávarútvegs-
mál er að finna eftirfarandi setn-
ingu: „Fundurinn skorar á
sjávarútvegsráðherra að leita allra
leiða til þess að bæta hlut hinna
minni sjávarbyggða sem treyst
hafa á afla krókabáta.“ Í umræðum
landsfundarins um tillöguna sagði
Árni Mathiesen sjávarútvegs-
ráðherra að hann hefði komið þess-
ari setningu inn í ályktunardrögin í
þeim tilgangi að ná sátt um veiðar
krókabátanna. „Ég lagði fram
þessa tillögu í nefndinni til þess að
leita sátta varðandi krókab
sagði hann í umræðunum á
fundinum. „Ég er afskaple
látur fyrir það að henni var
ið og hún var samþykkt.“
Árni kvaðst hafa farið yf
sjávarútvegsnefndinni hva
að baki þessari tillögu og s
hann frá því í umræðum á
fundinum í stuttu máli. „Að
lögunni liggur í fyrsta lagi
krókabátar fái aflamark í k
löngu. Í öðru lagi að um ve
krókabáta gildi sömu alme
reglurnar og um aflamark
Vill ná sátt um vei